Skip to main content
Log in

Das tschechoslowakische Modell des Sozialismus — Ursachen, Ziele, Folgen

  • Published:
Studies in Soviet Thought Aims and scope Submit manuscript

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this article

Price excludes VAT (USA)
Tax calculation will be finalised during checkout.

Instant access to the full article PDF.

Institutional subscriptions

Quellennachweis

  1. ‘Před rozhodnutím — 0 nový československý model socialismu’ [Vor der Entscheidung — Über das neue tschechoslowakische Modell des Sozialismus]. Teil 1–3, inRudé právo (Prag; fortanRp), 10, bis 12. Juli 1968 (fortan Reformmemorandum): Teil 1, in:Rp, 10. Juli 1968, S. 3; Teil 2, in:Rp, 11. Juli 1968, S. 5; Teil 3, in:Rp, 12. Juli 1968, S. 5.

  2. Jiři Cvekl, ‘Jaký model socialismu?’ [Was für ein Modell des Sozialismus?], inNová mysl (Prag; fortanNm) XXI, 8 (1968), S. 1011–1020.

    Google Scholar 

  3. Radoslav Selucký, ‘Alternativy socialistického vývoje’ [Die Alternativen der sozialistischen Entwicklung], inNm XXI, 8 (1968), S. 1021–1026.

    Google Scholar 

  4. Roger Garaudy,Pour un modèle français du socialisme [Für ein französisches Modell des Sozialismus], Paris 1968.

  5. Ch. Momdžjan, ‘O revizionistskoj koncepcii ‘modelej socializma’ [Über die revisionistische Konzeption der ‘Modelle des Sozialismus’], inKommunist (Moskau; fortanK) XLVI, 2 (1970), S. 60–72.

    Google Scholar 

  6. Vgl. Georg Klaus (Hg.),Wörterbuch der Kybernetik, Berlin (Ost) 1968, S. 411–418 (Modell), besonders S. 412f, und S. 418–425 (Modellmethode), bes. S. 419f.

  7. Vgl. Il'ja Bencionovič Novik,O modelirovanii složnych sistem — Filosofskij očerk [Über die Modellierung komplexer Systeme — Philosophische Abhandlung], Moskau 1965, S. 31 und 205–207.

  8. Michal Reiman, ‘Monopol leninismu a Československo’ [Das Monopol des Leninismus und die Tschechoslowakei], inNm XXI, 8 (1968), S. 1027–1033; hier besonders S. 1028f.

    Google Scholar 

  9. Jiří Cvekl, inNm XXI, 8 (1968), S. 1013.

    Google Scholar 

  10. Radoslav Selucký, inNm XXI, 8 (1968), S. 1021.

    Google Scholar 

  11. Jiří Cvekl, inNm XXI, 8 (1968), S. 1020.

    Google Scholar 

  12. Michal Reiman, inNm XXI, 8 (1968), S. 1032.

    Google Scholar 

  13. Jiří Černý, ‘Problém marxistického pluralismu v současné české filosofii’ [Das Problem des marxistischen Pluralismus in der gegenwärtigen tschechischen Philosophie], inFilosofický časopis (Prag; fortan) XVII, 2 (1969), S. 133–141.

    Google Scholar 

  14. Jiří Černý, in XVII, 2 (1969), S. 135.

    Google Scholar 

  15. Karel Kosík,Dialektika konkrétního [Die Dialektik des Konkreten], Prag (1961) 1963. Lubomír Nový,Filosofie v neklidné době [Philosophie in unruhiger Zeit], Prag 1965. Vgl. dazu Jaromír Loužil, ‘Neklidná filosofie’ [Unruhige Philosophie], inPlamen (Prag) VII, 11 (1965), S. 153–154; Milan Zigo, ‘Nepokoj filozofie’ [Unruhe der Philosophie], inKultúrny život (Bratislava), 12. November 1965, S. 5. Milan Průcha,Kult člověka [Der Kult des Menschen], Prag 1966. Robert Kalivoda,Moderní duchovní skutečnost a marxismus [Die moderne geistige Wirklichkeit und der Marxismus], Prag 1968.

  16. Vgl. Helmut Dahm,Meuterei auf den Knien — Die Krise des marxistischen Weltund Menschenbildes (fortanMeuterei), Olten-Freiburg i.Br. 1969; hier besonders S. 23–49.

  17. Jiří Černý, in XVII, 2 (1969), S. 139.

    Google Scholar 

  18. Jiří Černý, ebd., S. 139.

  19. Jiří Černý, ebd., S. 139f.

  20. Vgl. Helmut Dahm,Meuterei, Kapitel IV: ‘Marxismus und Kybernetik — Die Interpretation naturaler und sozialer Regelkreise in der marxistischen Philosophie’, S. 175–192 (unter besonderer Berücksichtigung des Geschehens in der ČSSR).

  21. Miroslav Král (Hg.),Věda a řízení společnosti [Wissenschaft und Leitung der Gesellschaft], Prag 1966. Jan Zieleniewski,Teorie organizace a řízení [Die Theorie der Organisation und Leitung], Prag 1967; Übersetzung aus dem Polnischen — Originaltitel:Organizacja zespołów ludzkich [Die Organisation menschlicher Gesamtheiten], Warschau 1965. Juraj Bober,Stroj, človek, spoločnost' — Kybernetika [Maschine, Mensch, Gesellschaft — Kybernetik], Bratislava 1967.

  22. Vgl. Helmut Dahm,Meuterei, S. 190f.

  23. Reformmemorandum Teil 1, inRp 10. Juli 1968, S. 3; Dokumentationsanhang S. 7 und 4.

  24. Reformmemorandum Teil 1, inRp 10. Juli 1968, S. 3; Dokumentationsanhang S. 8.

  25. Reformmemorandum Teil 1, inRp 10. Juli 1968, S. 3; Dokumentationsanhang S. 8.

  26. Reformmemorandum Teil 3, inRp, 12. Juli 1968, S. 5; Dokumentationsanhang S. 19.

  27. Vgl. Eugen Löbl,Die intellektuelle Revolution, Düsseldorf 1969; siehe auch Andrej Sirácky: ‘Revoluce intelektuálů?’ [Revolution der Intellektuellen?], inTvorba (Prag; fortanT), Nr. 11 (18. März) 1970, S. 3–4.

  28. Andrej Sirácky, ‘Revoluce intelektuálů?’ [Revolution der Intellektuellen?], inT, Nr. 11 (18. März) 1970, S. 3.

  29. Andrej Sirácky, ebd., S. 4. — Vgl. ‘Neznámkovat běžce na trati. Rozhovor Tvorby s Miroslavem Válkem, členem předsednictva ÚV KSS a ministrem kultury SSR’ [Man soll die Läufer auf der Strecke nicht klassifizieren. Gespräch derTvorba mit Miroslav Válek, Mitglied des Präsidiums des ZK der KP der Slowakei und Kulturminister der Slowakischen Sozialistischen Republik], inT, Nr. 11 (18. März) 1970, S. 10.

  30. Reformmemorandum Teil 2, inRp 11. Juli 1968, S. 5; Dokumentationsanhang S. 16.

  31. Reformmemorandum Teil 3, inRp 12. Juli 1968, S. 5; Dokumentationsanhang S. 18 und 17.

  32. Reformmenorandum Teil 3, inRp 12. Juli 1968, S. 5; Dokumentationsanhang S. 18. — Trotz der außerordentlichen erkenntnistheoretischen Bedeutung des Reformmemorandums der tschechoslowakischen Wissenschaftler vom 28. Juni 1968 für den XIV., Außerordentlichen Parteitag der KPČ blieb sein Text in den verschiedenen westlichen Dokumentationen der tschechoslowakischen Krise des Jahres 1968 völlig unbeachtet. Er fehlte auch in der Zusammenstellung vonStudies in Comparative Communism (Los Angeles), Vol. I, Nos. 1 and 2, July/October 1968:Dokumentation der Tschechoslowakischen Krise (64 Textauszüge), S. 171–337 (Zeitraum: Februar bis Oktober 1968); III, 1/1970 (35 Texte), S. 61–157 (August 1968 bis Oktober 1969).

  33. Ivan Sviták, ‘Smysl obrody’ [Der Sinn der Wiedergeburt], inPráce (Prag) XXIV, 137 (19. Mai) 1968, S. 1 und 5; hier S. 1. Vgl. Václav Havel: ‘Na téma opozice’ [Zum Thema Opposition], inLiterární listy (Prag), I, 6 (4. April) 1968, S. 4. Radoslav Selucký, ‘Záležitosti verřejné’ [Öffentliche Angelegenheiten], inPráce (Prag) XXIV, 62 (14. März) 1968, S. 6. Václav Vrabec, ‘Národní fronta a komunisté’ [Die Nationale Front und die Kommunisten], inRp 6. April 1968, S. 5. Ferner Helmut Dahm,Meuterei, S. 191f.

    Google Scholar 

  34. ‘“Der Kopf der Verschwörer sitzt im Präsidium” — Geheimbericht der tschechoslowakischen KP über den Terror der Stalin-Zeit.’ Aus dem [Jan] Piller-Bericht, inDer Spiegel (Hamburg) XXIV, 13 (23. März) 1970, S. 158–177; hier S. 177 (voller Wortlaut demnächst im Europa-Verlag, Wien-Frankfurt-Zürich).

  35. Reformmemorandum Teil 2, inRp 11. Juli 1968, S. 5; Dokumentationsanhang S. 13.

  36. Vgl. ‘Před celostátní poradou filosofů — položil náš redaktor Vladimír Mlíkovský několik otázek soudruhu profesoru Jindřichu Srovnalovi, CS., předsedovi kolegia filosofie a sociologie ČSAV a vedoucímu katedry marxistické filosofie VŠP ÚV KSČ’ [Vor der gesamtstaatlichen Konferenz der Philosophen — Vladimír Mlíkovský, Redaktionsmitglied der ZeitschriftNová mysl, stellte dem Genossen Professor Jindřich Srovnal, Kandidat der Wissenschaften, Vorsitzender des Kollegiums für Philosophie und Soziologie der Tschechoslowakischen Akademie der Wissenschaften und Inhaber des Lehrstuhls für marxistische Philosophie an der Parteihochschule des ZK der KPČ, einige Fragen], inNm XX, 2 (25. Januar) 1966, S. 11–14. Jiří Lisý und Jan Šindelář, ‘Signály nových cest — Celostátní porada československých marxistických filosofů na 8. až 10. února 1966’ [Zeichen neuer Wege — Die gesamtstaatliche Konferenz der tschechoslowakischen marxistischen Philosophen vom 8. bis zum 10. Februar 1966], inKulturní tvorba (Prag) IV, 7 (17. Februar) 1966, S. 4. ‘Řekli o poradě filosofů: Jiří Cvekl, Vladimír Ruml, Miloš Kaláb, Jindřich Srovnal, Akad. Ivan Málek’ [Stellungnahmen von Jiří Cvekl, Vladiír Ruml, Miloš Kaláb, Jindřich Srovnal und Akademiemitglied Ivan Málek zur Konferenz der Philosophen], inNm XX, 6 (22. März) 1966, S. 12–15. V. Dragan und I. Kuchár, ‘Konference o filosofických a logických problémech metodologie [Konferenz über philosophische und logische Probleme der Methodologie (vom 17. und 18. März 1966)], in XIV, 6 (1966), S. 873–879. ‘XIII. sjezd KSČ [XIII. Parteitag der KPČ], Gesamte Nummer der ZeitschriftNová mysl (Prag), XX, 11 (31. Mai) 1966. Ferner ‘XIII. sjezd Komunistické Strany Československa — Knižní vydání sjezdových referátů a diskusních příspěvků [XIII. Parteitag der Kommunistischen Partei der Tschechoslowakei — Buchausgabe der Kongreßreferate und Diskussionsbeiträge], Prag 1966. Vgl. in diesem Zusammenhang Július Strinka: ‘O hanblivom dogmatizme a revolučnej dialektike’ [Über schändlichen Dogmatismus und revolutionäre Dialektik], inKultúrny život (Bratislava), 26. November 1965, S. 6. Vladimír Mlíkovský, ‘Filosofie a věda [Philosophie und Wissenschaft], inNm XX, 1 (11. Januar) 1966, S. 13–15. A. Svarovská, ‘Jsme pro demokratický centralismus’ [Wir sind für demokratischen Zentralismus], inNm XX, 5 (8. März) 1966, S. 12–15. Drahomír Kolder, ‘Stranické řízení narodního hospodářství [Die parteiliche Leitung der Volkswirtschaft], inNm XX, 11 (31. Mai) 1966, S. 3–7. René Rohan, ‘Strana a společnost’ [Partei und Gesellschaft], inNm XX, 11 (31. Mai) 1966, S. 11–14. Ladislav Hrzal: ‘Individuální a společenské zájmy’ [Individuelle und gesellschaftliche Interessen], inNm XX, 11 (31. Mai) 1966, S. 23–26. Jan Zahradníček, ‘Kybernetika a věda o řízení společnosti’ [Die Kybernetik und die Wissenschaft von der Leitung der Gesellschaft], inNm XX 11 (31. Mai) 1966, S. 36–38.

  37. Ivan Sviták, vormals Mitglied des Philosophischen Instituts der Tschechoslowakischen Akademie der Wissenschaften, Unterzeichner des Reformmemorandums vom 28. Juni 1968, emigrierte nach den Ereignissen des 21. August 1968 in die USA.

  38. Pavel Tigrid emigrierte bereits nach den Februar-Ereignissen des Jahres 1948; zur Zeit Herausgeber desSvědectví (Paris).

  39. Ivan Sviták, Hlavou proti zdi [Mit dem Kopf gegen die Wand], 1969; zitiert nach Ladislav Hrzal, ‘Pokusy o destrukci marxisticko-leninské filosofie’ [Versuche zur Zerstörung der marxistisch-leninistischen Philosophie], inUčitelské noviny (Prag; fortanUn), Nr. 4 (29. Januar) 1970, Příloha [Beilage], S. 1–8 (15–22); hier S. 8 (22).

  40. Ivan Sviták, ebd.; zitiert nach Ladislav Hrzal, inUn 4/1970, Příloha S. 7 (21).

  41. Jiří Černý, ‘Problém marxistického pluralismu v současné české filosofii’ [Das Problem des marxistischen Pluralismus in der gegenwärtigen tschechischen Philosophie], in XVII, 2 (1969), S. 133–141; hier S. 140.

    Google Scholar 

  42. Jiří Černý, ebd., S. 140.

  43. Jiří Černý, ebd., S. 140.

  44. Jiří Cvekl, Doc. Dr., ‘S čím se rozejít a v čem pokračovat’ [Wovon man sich zu trennen hat und was fortzusetzen ist], inT, Nr. 2 (14. Januar) 1970, S. 16.

  45. Jiří Cvekl, ebd., S. 16.

  46. Jiří Cvekl, ebd., S. 16.

  47. Ladislav Hrzal, CSc. und Prof. ing., ‘Pokusy o destrukci marxisticko-leninské filosofie’ [Versuche zur Zerstörung der marxistisch-leninistischen Philosophie], inUn 4/1970, Příloha (Beilage), S. 1–8 (15–22).

    Google Scholar 

  48. Ladislav Hrzal, ebd., S. 3 (17).

  49. Ladislav Hrzal, ebd., S. 4 (18).

  50. Ladislav Hrzal, ebd., S. 5 (19).

  51. Andrej Sirácky, ‘Revoluce intelektuálů?’ [Revolution der Intellektuellen?], inT, Nr. 11 (18. März) 1970, S. 3.

  52. Andrej Sirácky, ebd., S. 3.

  53. Andrej Sirácky, ebd., S. 3.

  54. Vgl. Reformmemorandum Teil 1, inRp 10. Juli 1968, S. 3; Dokumentationsanhang S. 7f.

  55. Ch. Momdžjan, ‘O revizionistskoj koncepcii “modelej socializma”’ [Über die revisionistische Konzeption der ‘Modelle des Sozialismus’], inK XLVI, 2 (1970), S. 60–72; hier S. 65.

    Google Scholar 

  56. Meždunarodnoe Soveščanie kommunističeskich i rabočich partij [Internationale Beratung der kommunistischen und Arbeiterparteien], Moskau 1969, S. 519. Vgl. Ch. Momdžjan, inK XLVI, 2 (1970), S. 65. Ferner Gustav Gusak (Gustáv Husák),Izbrannye stat'i i reči [Ausgewählte Artikel und Reden], Moskau 1969 (407 S.). G. Karpov und A. Sercova, ‘KPČ v bor'be s antisocialističeskimi silami, za dal'nejšee ukreplenie socializma’ [Die KPČ im Kampf mit den antisozialistischen Kräften, für die weitere Festigung des Sozialismus], in K XLVI, 2 (1970), S. 116–119.

  57. Roger Garaudy,Pour un modèle français du socialisme, Paris 1968 (386 S.). Roger Garaudy,Le grand tournant du socialisme, Paris 1969 (317 S.).

  58. Ch. Momdžjan, inK XLVI, 2 (1970), S. 67.

    Google Scholar 

  59. Ch. Momdžjan, inK XLVI, 2 (1970), S. 66.

    Google Scholar 

  60. Ch. Momdžjan, inK XLVI, 2 (1970), S. 69.

    Google Scholar 

  61. Vgl. Peredovaja, ‘[Leninizm i revoljucionnoe obnovlenie mira’ Leitartikel — Der Leninismus und die revolutionäre Erneuerung der Welt, inK XLVI, 4 (1970), S. 3–13. G. Glezerman, ‘Istoričeskij materializm i problemy social'nych issledovanij’ [Der historische Materialismus und die Probleme der Sozialforschung], inK XLVI, 4 (1970), S. 76–87. In systematischer Gesamtdarstellung des Marxismus-Leninismus der Gegenwart als Dialektischer Materialismus, Historischer Materialismus und Wissenschaftlicher Kommunismus das bemerkenswerte Buch von Aleksandr Georgievič Spirkin,Teorija, preobrazujuščaja mir — V. I. Lenin o filosofii marksizma [Die Theorie, die die Welt verwandelt — V. I. Lenin über die Philosophie des Marxismus], Moskau 1969 (270 S.) —Dlja sistemy političeskoj učeby molodeži [Für das System des politischen Studiums der Jugend].

    Google Scholar 

  62. A Letter From Dr. Sakharov inNewsweek — Atlantic Edition (London) LXXV, 15 (13 April) 1970, S. 12–13; hier S. 12.

  63. Ebd., S. 13. Vgl. ‘“Rußland wird Provinzmacht zweiten Ranges” — Reformprogramm des Atomphysikers Sacharow für die Sowjet-Union’, inDer Spiegel (Hamburg) XXIV, 16 (13. April) 1970, S. 164.

Download references

Authors

Rights and permissions

Reprints and permissions

About this article

Cite this article

Dahm, H. Das tschechoslowakische Modell des Sozialismus — Ursachen, Ziele, Folgen. Studies in Soviet Thought 10, 316–350 (1970). https://doi.org/10.1007/BF01043629

Download citation

  • Issue Date:

  • DOI: https://doi.org/10.1007/BF01043629

Navigation