Sociale zekerheid en bureaucratie.

De pensioenwet voor centrale overheidsambtenaren

van 1844 en de liberale maatregelen van 1848 O

I. Inleiding : "La législation sur les pensions est certainement tout ce qu'il y a de moins clair au monde"

De uitbouw van een efficiënte centrale overheidsbureaucratie en van de sociale zekerheid zijn twee facetten van de moderne liberale democratie. Een gecentraliseerde bureaucratie is immers onontbeerlijk voor de goede werking van het complex politiek beleid binnen de liberale democratieën. Het is dan ook niet verwonderlijk dat administratie en bureaucratie vanaf het einde van de achttiende eeuw geperfectioneerd en uitgebreid werden in de West-Europese landen.

In het begin van de negentiende eeuw ontstond in een aantal moderne staten zoals Engeland, Frankrijk, de VS. en België, — en in een later stadium de Duitstalige gebieden — een gecoördineerde en gecentraliseerde sociale zekerheid voor overheidsambtenaren, voor clerus, academisch en educatief personeel in dienst van de Staat, en voor het leger. Bureaucratie en sociale zekerheid raakten elkaar dus in de vroege Belgische parlementaire democratie met de pensioenwet van 1844. Deze is ingebed in een lange traditie van wetten en decreten die de wet beïnvloedt en haar soms ondoorzichtig maakt.

Uit de studie van de sociale zekerheid en de evolutie van de pensioenstelsels in het negentiende eeuwse Europa kan men leren hoe over verschillende decennia het systeem werd gestroomlijnd. De vele herzieningen van de pensioenwetten geven immers aan dat het pensioendebat een heet hangijzer was in de politiek dat o.a. repercussies had in het ambtenarenparlement. In dit artikel spitsen we ons toe op de reden en de rol van de vroege pensioenwet voor centrale overheidsambtenaren(3) van 1844 en de invloed van het liberale maatregelenpakket van 1848(4).