"Dragen en baren willen we" of
"Wij zijn zelf mans genoeg" *?
De ambivalente verhouding tussen vrouwen
en Vlaams-nationalisme tijdens het interbellum
Maarten Van GlNDERACHTER
Aspirant FWO-Vlaanderen — Universiteit Gent
Het onderzoek naar vrouwen en nationalisme in België geraakte door de verkiezingsdoorbraak van het Vlaams Blok in 1991 in een stroomversnelling. Niet alleen het racisme, maar ook het conservatieve vrouwbeeld van die partij kwam onder vuur te liggen. Hugo Gijsels bijvoorbeeld legde een naadloos verband tussen het anti-emancipatorische gedachtegoed van het Blok en de misogyne ideeën van Joris Van Severen, de leider van het fascistische Verdinaso 2. Door het verleden te reduceren tot munitie in de strijd tegen het Vlaams Blok, dragen auteurs en onderzoek(st)ers als Gijsels allesbehalve bij tot een diepere kennis van het verleden. Integendeel, zij verspreiden de idée
1. Resp. Maria-JOZEFA, "Over zelfopvoeding", in Brabantse gouwdag der Katholieke Vlaamsche meisjes, Brussel, Periodica, 1 922, p. 6 en ADVN, archief Martha Van de Walle, L 28 (1/2), brief van Hilda Hellemans aan Martha Van de Walle, (volgens die laatste wellicht) van eind januari/begin februari 1932.
Dit artikel vloeit voort uit een onderzoeksproject van het Bijzonder Onderzoeksfonds van de RUG van februari 1999 tot januari 2001 aan de vakgroep Nieuwste geschiedenis en het Centrum voor genderstudies met als promotor Bruno De Wever en copromotor Marysa Demoor: Lutgardis, Maria, Gudrun en Nele. Onderzoek naar de representatie van gender in het Vlaamsgezinde en Vlaams-nationalistische discours in relatie met maatschappelijke veranderingen (1913-1985).
Met dank aan het leescomité van het BTFG, Jan Art, Nele Bracke, Thérèse de Hemptinne, Marysa Demoor, Gita Deneckere, Bruno De Wever en Katrien Heene voor hun kritiek op eerdere versies van dit artikel. Gebruikte afkortingen:
ADVN = Archief- en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme in Berchem AMVC = Archief en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven in Antwerpen KADOC = Katholiek Archief- en Documentatiecentrum in Leuven KVM = Katholieke Vlaamsche Meisjesbeweging NEVB = Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging VNV = Vlaamsch Nationaal Verbond VNVV = Vlaamsch Nationaal Vrouwen verbond
2. H. Gijsels, Het Vlaams Blok, Leuven, Kritak, 1992, p. 234 e.V.; zie ook J. de Leeuw, "De la famille à la communauté du peuple: le rôle des femmes dans l'idéologie fasciste, hier et aujourd'hui", in J. DE LEEUW & H. PEEMANS-POULLET, eds., L'extrême droite contre les femmes, Bruxelles, Pire, 1995, p. 139-140.
