Większość analiz i wątków niniejszego artykułu była inspirowana lekturą książki Kena Goldberga The Robot in the Garden… (KenGoldberg (red.), Robot in the Garden. Telerobotics and Telepistemology in the Age of Internet, MIT Press, Cambridge, Massachusetts 2001). Dotyczy to zwłaszcza rozmaitych rozszerzeń systemu poznawczego człowieka, możliwości i faktu poznawania na odległość oraz nowej filozoficznej subdyscypliny, jaką jest dzisiaj teleepistemologia. Główny motyw jest jednak starszy, bardziej podstawowy i niezależny od koncepcji Goldberga oraz opisanego przezeń eksperymentu Telegarden. Stanowi go obawa przed nastaniem epoki (...) powszechnej, interaktywnej halucynacji – lęk przed ucieczką od świata realnego w stronę rozmaitych środowisk wirtualnych, obawa przed pełnym zanurzeniem się (imersją) w świat Matrixa. To z tego powodu od kilku dekad poszukuję coraz lepszych określeń poznania źródłowego, a problematyka źródłowości i granic wiedzy źródłowej, nieodmiennie, jest według mnie największy wyzwaniem każdej epistemologii: w każdej jej odmianie i na każdym etapie jej rozwoju. (shrink)

W pracy przeanalizowano motyw melancholii jako elementu wpisanego w życie młodopolskich bohaterów literackich zmagających się z gruźlicą. Tematem dociekań jest zależność między chorobą i ograniczonością ciała a nadnaturalnie szybkim rozwojem duchowym. Niezmienność otoczenia, izolację oraz obserwację kondycji fizycznej człowieka, postrzegane przez pryzmat dyskursu maladycznego, uznano w pracy za źródło głębokiej melancholicznej autorefleksji oraz przemyśleń o zmieniającym się świecie, z którego chory jest wykluczony.

Artykuł zawiera prezentację i dyskusję wybranych zagadnień świadomości śniącej. Pierwsze z nich dotyczy znaczenia adaptacyjnego świadomości podczas snu. Drugie zagadnienie obejmuje charakterystykę kognitywnej świadomości śniącej. Efektem krytycznego przeglądu badań i koncepcji jest teza, że: (1) świadomość śniąca nie ma charakteru adaptacji biologicznej, (2) świadomość śniąca jest formą zdegradowanej reprezentacji kognitywnej w porównaniudo świadomości w stanie czuwania. W szczególności świadomość śniąca zawiera deficyty intencjonalności (uwagi) oraz wyższych form kognitywnych, w tym dysfunkcji wykonawczych.

Pacyfizm, na swój sposób dzisiaj zapomniany, to głębokie pytanie o człowieka, to próba uświadomienia, że być może człowiek nie powinien się nigdy na tym właśnie świecie pojawić, chyba że tylko po to, by o miłości marzyć, w nadziei, że wydarzy się ona gdzieś indziej. Jeżeli jednak żyjąc w „dowodliwym” świecie, obserwując fakty, wiemy z niewzruszoną pewnością, że tak nie jest, że krystaliczna miłość jest tylko fantazmatem, po czasie zmienia się bowiem nieustannie w układ przyzwyczajeń, a pokój to tylko niespełniona nadzieja (...) (czego nie trzeba udowadniać), to skąd myśl, że wydarzy się on kiedykolwiek? I tutaj właśnie napotykamy na bodaj najgłębszy problem antropologiczny, twierdzę, że niemożliwy do rozstrzygnięcia, co pokazuje nam filozofia. Niniejsza kwestia będzie analizowana w przedstawionym artykule. (shrink)

Kryzys jest zbiorowym testem. Jest to także okazja do nauki i moment wyrazu napięć obecnych w życiu wspólnym i w poszukiwaniu dobra wspólnego. Zdolność do kolektywnego działania jest częściowo kwestią warunkowych aspektów rozwoju politycznego i społecznego. Są one jednak również kwestią racjonalności decyzji publicznych. W związku z tym zbiorowe zdolności zapewniają wytyczne dotyczące reakcji społeczeństwa na sytuacje kryzysowe. Można to zilustrować kryzysem zdrowotnym COVID-19.

Niniejszy artykuł poświęcony jest analizie nowego gatunku literackiego, jakim jest fikcja klimatyczna. Termin ten rozpowszechnił sięw drugiej dekadzie XXI w. Niektórzy naukowcy postrzegają cli-fi jako odmianę science fiction ze względu na obecne w nim motywy charakterystyczne dla utworów postapokaliptycznych. Inni z kolei traktują cli-fi jako podgatunek fikcji spekulatywnych, posługujący się różnymi konwencjami (np. thrillera, science fiction, prozy realistycznej). W przeciwieństwie do fantastyki cli-fi pełni funkcję dydaktyczną i stanowi rodzaj ostrzeżenia przed grożącą ludzkości katastrofą. Do popularnych motywów występujących w cli-fi należą: (...) powodzie, deforestacje, wymieranie gatunków zwierząt, katastrofy spowodowane wybuchem w elektrowniach atomowych. W niniejszym artykule autora interesują dwie powieści zaliczane do cli-fi. Pierwsza z nich (Lot motyla) posługuje się poetyką realistyczną, opisując zjawisko globalnego ocieplenia. Druga (Jasność), będąca pierwszą polską cli-fi, wykorzystuje poetykę postapokaliptyczną, ukazując skutki eksplozji w elektrowni atomowej w miasteczku Bethlem. (shrink)

Literatura odgrywa niekwestionowaną rolę w tworzeniu definicji medycyny, oferując różnorodność obrazów, które w swym metaforycznym wymiarze odnoszą się do ludzkiego życia. Fakt, iż medycyna stanowi gałąź sztuki, w bezmiarze której przesłanie wynikające z bogactwa prozy i poezji znajduje swój wyraz, podkreśla, iż owe dwa, pozornie niezwiązane ze sobą światy przenikają się wzajemnie, nadając sens własnej egzystencji. Literatura, która nie może odwołać się do medycznej rzeczywistości, nie może bowiem dotrzeć do duszy czytelnikai wpłynąć na jego wewnętrzną hierarchię wartości, podczas gdy medycyna, (...) obdarta z wielowymiarowości literackich symboli, staje się przestrzenią pozbawioną duchowości. (shrink)

Kai-Fu Lee, który jest jednym z czołowych specjalistów od SI w Chinach, wyraził pogląd, że miłość jest tym, co istotnie odróżnia nas od SI oraz stanowi o naszym człowieczeństwie. Autor artykułu prezentuje filozoficzno-psychologiczne uzasadnienie dla tego poglądu Lee.

Rok 2021 został w Polsce ogłoszony rokiem Stanisława Lema z powodu przypadającej setnej rocznicy jego urodzin. Jest to dobra okazja do pewnych podsumowań. Artykuł jest próbą zarysowania niektórych aspektów filozoficznych występujących w prozie fantastycznonaukowej Lema. Przede wszystkim problematyka epistemologiczna odnajduje w twórczości autoraNiezwyciężonego swoje interesujące rozwinięcie. Ujęcie tematyki międzycywilizacyjnego kontaktu w takich książkach jak Eden czy Solaris uznawane jest za oryginalny wkład Lema w ideowy dorobek światowej literatury science fiction. Z kolei problematyka ontologiczna łączy się u Lema ze specyficznie pojmowaną (...) „filozofią przypadku”, której genealogii można poszukiwać w meandrach życiorysu pisarza. Świat w jego powieściach (Śledztwo, Katar) działa według zasad indeterminizmu, które odnajdują swoje potwierdzenie we współczesnych koncepcjach filozoficznych i socjologicznych. (shrink)

W państwach, które określają się demokratycznymi, są takie cykliczne momenty, które mobilizują sporą część społeczeństwa. Mobilizacja ta widoczna jest w różnych obszarach, które dotyczą przestrzeni publicznej: w jednostkach samorządu terytorialnego, w organach władzy samorządowej i centralnej, w środkach społecznego przekazu, we wspólnotach religijnych itd. Ta pewnego rodzaju „nadaktywność” wynika z tego, iż w porządku demokratycznym władze są wybierane przez lud poprzez akt wyborczy. Doświadczenie życiowe oraz przykład polskiej demokracji po 1989 r. pokazuje, iż powyższe założenia w przeważającej części nie zawsze (...) są realizowane. Można jednak mówić o przynajmniej dwóch niepożądanych działaniach kandydatów w ramach kampanii wyborczej: obietnicach wyborczych i korupcji wyborczej. Celem artykułu jest przedstawienie problematyki dotyczącej korupcji wyborczej w świetle etyki personalistycznej. Wybór, pomimo że subiektywny, wydaje się uzasadniony z tego powodu, iż personalizm dotyka kwestii problemów społeczno-politycznych z perspektywy koncepcji dobra wspólnego. (shrink)

W tekście zajmujemy się przeobrażeniami, jakie na przestrzeni wielu stuleci zaszły w rozumieniu uprawnień. W związku z tym interesują nas też zmiany w roli nadawanej skorelowanym z nimi obowiązkom oraz sprawiedliwości. Wychodząc od pierwotnego (obiektywnego) sensu praw jako przedmiotu sprawiedliwości, przechodzimy do nowożytnego podmiotowego (subiektywnego) ich rozumienia. Twierdzimy, że konsekwencją opisywanej transformacji jest zmiana struktury uzasadnienia praw. Mamy na myśli to, że prawa, pierwotnie uzasadniane regułami sprawiedliwości i równoważne obowiązkom, stały się od sprawiedliwości niezależne, a nawet, że tę ostatnią zaczęto (...) rozumieć jako regułę urzeczywistniania autonomicznie ustanawianych benefitów (czyli substancjalnie wziętych praw). (shrink)

Artykuł przedstawia krótką analizę krytyczną wybranych pism z czasów cywilizacji sumeryjskiej w kontekście wiedzy filozoficznej. Tekst podzielony jest na dwie części. Pierwsza odnosi się do refleksji sumeryjskiej z zakresu etyki, druga dotyczy wiedzy o świecie zewnętrznym. Bez wątpienia refleksja sumeryjska miała jedynie formułę wiedzy praktycznej, jednak niektóre jej fragmenty wpisują się w kurs przyszłej filozofii.

Celem artykułu jest przedstawienie aktualnego stanu wiedzy na temat spektrum ludzkich reakcji poznawczych, afektywnych oraz wyrażonych behawioralnie w obliczu kryzysu klimatycznego. Różnorodność postaw wobec zmian klimatu i stopień zaangażowania w działania, by tym zmianom przeciwdziałać, wynika z poziomu wiedzy i przekonań na temat aktualnej sytuacji, w tym stopnia wiary w mity klimatyczne. Konsekwencją świadomości niebezpieczeństwa, jakie stanowi postępujący kryzys ekologiczno-klimatyczny, jest nasilenie trudnych emocji i złożonych stanów uczuciowych, takich jak solastalgia, depresja klimatyczna czy ekożałoba. W odniesieniu do tej wiedzy wskazano, (...) w jaki sposób można zapobiegać doświadczaniu kryzysu klimatycznego w kategoriach osobistego kryzysu i jak mobilizować do działania w odpowiedzi na wyzwania sytuacji klimatycznej. (shrink)

The subject to be interrogated is the problem of the extent to which differences in meaning across cultural experiences often affect translation and the chances of human communication. This is particularly significant in a world currently plagued by oppression, domination, colonialism, conflicts, prejudices, intolerance, discrimination, inequity and misconceptions.We are examining the issue of the perception that difference is a threat to cooperation, harmony and dialogue among peoples and institutions of the world. The aim of this study is to philosophically examine (...) this idea and to show that cultural difference could be a tool for building up a world where the much required values of harmony, respect for others, reciprocity and cooperation can be established using philosophical arguments by prominent or eminent African philosophers such as Wiredu and Diop amongothers. Methodologically, this study is necessary because there is a need to examine the philosophical dimensions of this issue from an African philosophical viewpoint. Wiredu pushes the argument from cultural universals while Diop makes a case for a cultural and historical basis of difference. Our key finding has been to show that there are some key philosophical theoriesthat go beyond the views of Wiredu and Diop among others. The idea is to anchor difference on a set of moral values needed for establishing enduring intercultural dialogue on an ethical foundation. The work identifies for instance, tolerance, mutual recognition, compromise and human dignity as pillars of enduring mutually respectful intercultural communication. (shrink)

Tematem artykułu jest symbolika krzyża i miecza, wyznaczająca dzieje chrześcijaństwa. Jan Dobraczyński w powieściowej biografii apostoła Pawła wskazuje, że pierwotnym symbolem żydowskiego mesjasza miał być miecz, który wyzwoli naród wybrany spod władzy cesarstwa rzymskiego. Jezus tę ideę zmienił w ideę pokoju i miłości, której zwieńczeniem była jego zbawcza śmierć za grzeszników; w ten sposób miecz został zastąpiony krzyżem. Z tego powodu chrześcijaństwo można uznać za religię krzyża,a nie miecza, w której dobrowolna ofiara zastępuje przemoc; odkąd jednak stało się ono oficjalną (...) religią cesarstwa, było wykorzystywane jako ideowe usprawiedliwienie prześladowania wyznawców kultów pogańskich. W ten sposób nie tylko wróciło do miecza, lecz wprost zastąpiło krzyż mieczem, a nawet uświęciło krzyż jako miecz. Symbolicznym potwierdzeniem takiej interpretacji dziejów chrześcijaństwa jest końcowa scena powieści Dobraczyńskiego Święty miecz, w której apostoł – chrzcząc rzymskiego żołnierza – zamiast krzyża daje mu do pocałowania miecz. (shrink)

Nietzsche filozofuje przy pomocy fikcyjnych postaci, aby naświetlić kontestacje problemów z różnych pozycji. To sprawia, że trudno przypisać mu jednoznaczne stwierdzenia, zwłaszcza jeśli chodzi o jego stanowisko wobec oświecenia. W niniejszym artykule autor stara się wykazać, na podstawie figury Nietzschego jako „wolnego ducha”, że ten rzekomy przedstawiciel oświecenia nie wydajesię bynajmniej konsekwentnie pozytywny, lecz jest krytycznie oceniany z różnych perspektyw, także przy bliższym poznaniu okazuje się bohaterem ogólnego samooszustwa, uwikłanym w iluzje.

Artykuł stanowi krytyczne omówienie książki Kevina Duttona zatytułowanej Mądrość psychopatów. Lekcja życia pobrana od świętych, szpiegów i seryjnych morderców. Celem pracy jest przybliżenie zasadniczych tez stawianych przez autora oraz zaproszenie do namysłu nad psychopatią – zarówno jako fenomenem naukowym, jak i egzystencjalnym.

Artykuł prezentuje analizę badań pilotażowych przeprowadzonych w październiku 2018 roku w Puszczy Augustowskiej w odniesieniu do Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Celem pilotażu było „wejście do środowiska bartników” oraz zebranie materiału empirycznego poprzez prowadzenie etnograficznych badań terenowych. Podczas kilkudniowego pobytu autorka miała możliwość uczestniczenia w warsztatach bartniczych. Efekt wyjazdu terenowego to pozyskany materiał źródłowy, dokumentacja fotograficzna oraz filmowa, dziennik badań terenowych, wywiady nieustrukturyzowane. Niniejszy artykuł przedstawia zjawisko współczesnego bartnictwa na tle wybranych założeń sformułowanych w ramach przyjętej w (...) 2003 roku Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. (shrink)

Artykuł dotyczy problemu dobra i wartości w myśli Osho. Nawiązując do prac tego hinduskiego guru i filozofa, autor rekonstruuje kolejno sposób ich poznania oraz sposób ich istnienia. Broni tezy, że w myśli Osho analiza kryteriów dotyczących poznania wartości poprzedza jego refleksję na temat ich ontycznego statusu. Dobro i wartość mają bowiem charakter egzystencjalny i nie są przedmiotem poznania teoretycznego ani przedmiotem języka deskrypcyjnego, lecz stanowią rezultat relacyjno-subiektywnego sposobu ich ujmowania. Autor dowodzi, że w myśli Osho jest to zamierzona strategia, ponieważ (...) dzięki temu nie abstrahuje się ani od podmiotowego zaangażowania, ani od empirycznego konkretu sytuacji, w jakiej znajduje się podmiot. (shrink)

W artykule autor rysuje syntezę ontologii Witkiewicza z ontologią brytyjskiego ewentysty. Zaznacza wspólne podejście obu filozofów do Einsteina, a także podobne rozwiązanie problemu stosunku logiki do intuicji, ale odróżnia fundamentalizm monadologiczny od ewentystycznego. Czy te fundamentalizmy są nie do pogodzenia? Przyjmuje się że kwanty energii wcale nie muszą być czymś antymonadycznym, a ewolucję naszego wszechświata utożsamia się z ekspandowaniem kwantów energii i ich transformacją w materię martwą i żywą – przy czym materia martwa albo zawierałaby monadyczne potencje, albo byłaby jakąś (...) ich postacią. Autor częściowo akceptuje stappowską interpretację whiteheadowskiej ontologii.Jednak zamiast whiteheadowskiego panpsychizmu autor proponuje witkiewiczowską psychobiologię. Czy można wyjaśnić aktualizowanie się spotencjalizowanych zdarzeń-monad za pomocą mechanizmów dekoherencyjnych i zasad kwantowego darwinizmu? (shrink)

Artykuł jest próbą konceptualizacji procesu przekształcania się rzeczywistości człowieka pod wpływem rozwoju technologii cyfrowych. Ich wzrastająca obecność w codziennym życiu doprowadziła do zatarcia granic między tym, co wirtualne, a tym, co realne. Proces ten postępuje, w wyniku czego można mówić o przekształceniu się ludzkiej rzeczywistości w bimodalną hybrydę. Jest to efektem, z jednej strony, procesu przenikania tego, co charakterystyczne dla realności, do rzeczywistości wirtualnej, z drugiej – procesu łączenia się wirtualności i realności w jednym bycie (tzw. hybrydyzacja bimodalna.

Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytania o zakres pojęcia szkody w środowisku i zbadania granic i podstaw odpowiedzialności cywilnej za wspomnianą szkodę. Omawiana odpowiedzialność rozpatrywana jest na trzech płaszczyznach: odpowiedzialności prewencyjnej, odpowiedzialności odszkodowawczej oraz odpowiedzialności ubezpieczeniowej. W badaniach wykorzystano metodę dogmatyczno-prawną oraz analizę funkcjonalną jako podstawowe metody badawcze w badaniu prawa. Badania zostały oparte na analizie przepisów Kodeksu cywilnego, ustaw szczególnych oraz wybranych ogólnych warunków ubezpieczenia. Artykuł kończą wnioski dotyczące zakresu odpowiedzialności cywilnej, możliwych podstaw tejże odpowiedzialności oraz roli ubezpieczeń jako (...) potencjalnego, podstawowego mechanizmu służącego kompensacji szkód środowiskowych. (shrink)

Eremici egipscy, decydujący się na życie w głębi pustyni, musieli liczyć się z różnymi utrudnieniami wynikającymi z uwarunkowań środowiskowych. Co mogło stanowić największe wyzwanie? W jaki sposób eremici i budowniczowie eremów starali się zniwelować niekorzystny wpływ warunków naturalnych? Dostosowanie architektury eremowej i jej końcowa forma zależały od położenia geograficznego: pustynia egipska, charakteryzująca się różnymi parametrami, wymagała zróżnicowanych rozwiązań architektonicznych. W niniejszym artykule podjęto próbę określenia przeszkód terenowych typowych dla konkretnych obszarów, na których odkryto pozostałości najbardziej znanych egipskich kompleksów eremowych. Założenia (...) monastyczne zostały porównane pod względem architektonicznym i osadzone w kontekście geograficznym. (shrink)

The quest for what constitutes knowledge and the authentic means of attaining it have been a subject of intense philosophical speculations from time immemorial. This is to say that the discourse about theory of knowledge had stated from the ancient era in philosophical parlance. Knowledge, in turn, is a co-efficient of social order, democratic ideology and development, which implies that for there to be any form of tranquility and peace in any society at all; its leaders must necessarily have the (...) right sort of intelligence and ability. And that is why leadership problem is the deadliest monster a state and its people can suffer from. Plato’s understanding of knowledge is apt and germane in the discourse of social orderliness essentially as it relates to and with the training of the guardians for the growth, progress and development of human society. In Plato’s view, the guardians must be courageous with instinctive love for wisdom and understanding, which by so doing will make a really noble guardian of commonwealth to be swift, strong, spirited and philosophic. But an attempt to understand the impact of knowledge on leaders of societies among societies of the Global South especially in Africa had become a phenomenal mirage as many of the leaders are not properly ‘schooled’ and are also bereft of ideas to lead human societies.The thrust of this paper will be to examine the impact of knowledge on the kind of leaders societies supposed to have through the prism of Plato’s training of the guardians in the quest for democratic ideology and setting in the Global South. The intent will be to engender political harmony, trust and ‘normalcy’ between the state and society, that is, between the leaders and the led. (shrink)

Telemedycyna stanowi stosunkowo nowe zjawisko w ochronie zdrowia, a jej wdrażanie generuje wiele pytań, na które eksperci reprezentujący różne dziedziny próbują znaleźć odpowiedź. Brakuje interdyscyplinarnych opracowań naukowych dotyczących oceny tej nowej możliwości w kontekście szeroko rozumianego dobra pacjenta. W artykule przedstawiono wybrane zagadnienia związane z telemedycyną poddawane pod dyskusję w literaturze przedmiotu. Autorka, będąc praktykującym lekarzem, zwraca również uwagę na pewne aspekty praktyczne z punktu widzenia pracownika ochrony zdrowia.

Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej opisana została analiza ruchu faszystowskiego przeprowadzona przez Georges’a Bataille’a w latach 30. XX wieku. Filozof ten kładł nacisk na psychologiczne determinanty odpowiadające za powstanie specyficznej faszystowskiej spójności. W drugiej części przeprowadzono symetryczną wobec Bataillowskiej analizę postfaszyzmu. W związku z diagnozowanymi przez autora przemianami społecznymi nacisk położony został na czynniki informacyjne. Podstawowym rozważanym tutaj uwarunkowaniem jest przekształcenie się społecznej bazy oraz nadbudowy w odrębne od siebie płaszczyzny. Artykuł stanowi głos w XXI-wiecznej dyskusji o (...) refaszyzacji krajobrazu politycznego. (shrink)

W artykule zaprezentowano wybrane aforyzmy Stanisława Jerzego Leca, a niektóre z nich autor opatrzył filozoficznym komentarzem. Aforyzmy pogrupowano w siedem działów tematycznych: Wokół filozofii, Orientacja recentywistyczna, O Bogu, Religia, Sprawy ludzkie, Władza i totalitaryzm oraz O sobie samym. Celem niniejszego tekstu jest zatem z jednej strony popularyzacja aforyzmów Leca w środowisku naukowym, a z drugiej – pobudzenie do filozoficznej refleksji nad nimi.

Artykuł jest próbą nakreślenia różnych sposobów konstruowania światów w wybranych utworach literackich i filmowych. Roger Caillois i – nieco później – Stanisław Lem dokonali dość szczegółowego rozróżnienia metod kreowania literackich światów, ze względu na ich gatunkowe zróżnicowanie. Inaczej konstruowane są zasady rządzące rzeczywistością w utworach kryminalnych, inaczej w literaturze grozy, inaczej w science fiction. Owe „strategie ontologiczne” mogą być podyktowane również innego rodzaju – niż zróżnicowanie gatunkowe – przyczynami.

Artykuł stanowi krótkie wprowadzenie do koncepcji cienia będącej ważnym elementem jungowskiej psychologii analitycznej. Mimo że cień jest niechętnie dostrzegany przez ludzi, stanowi element każdej psychiki. Relacja jednostki z jej cieniem w znaczący sposób wpływa na jej życie, co zostało zaprezentowane w artykule. Stan tej relacji zależy od jednostki i może zostać poprawiony poprzez podjęcie opisywanej w artykule pracy z cieniem.