Van İlahiyat Dergisi

Öz

Klasik erken Arap edebiyatı tarihine ilişkin kısa bir değerlendirmenin ardından nahiv ile dilbilim karşılaştırılması, nahivden dilbilime intikali ile yaşanan Arap dilindeki değişim, Arap dilini ortaya çıkaran sebepler ve dayanaklarına değinildi. Bu sebepler ulusal, siyasi ve toplumsal sebeplerdir. Ulusal sebeplerde ele alınan konular, Arap dilinin gelişme dönemde hâkim olan kültürel ortamın dikkate alınarak geliştiği yönündedir. Siyasi sebeplerde ise Basra dil okulu ile Kûfe dil okulunun nahivci ve dilcileri arasındaki şiddetli nahiv tartışmalarının, hicri II. yüzyılın sonralarında özellikle Kûfe ve Basra’dan nahiv bilginlerinin Bağdat’a göç ettikten sonra başladığı düşünülmektedir. Bu dil okullarının aralarındaki tartışmalarının gramer kurallarını nasıl etkilediğine dair tartışmalara yer verildi. Kur’an indiği ortama bakıldığında, kullandığı dil itibariyle zengin bir terminoloji kullanarak Arap şiiri Kur’an’la kıyaslandığında literatürü ve içeriği çok fakir kalmışken, birçok anadil ve lehçeden kelime alarak bir devrim başlatmışken, Arap dilinin derlenmesinde belli kabilelerle belli bir tarihle tarihlenmesi, Kur’an’ın geniş olan dil evrenini daralttığına dair düşüncelere yer verildi. Arap dilinin dil malzemesi ediniminde, itibara alma kıstasında, sınırlı kabilelerle ve belli bir tarihle de sınırlanmaması gerektiğine dair düşüncelere ele alındı. İlk erken dönem nahivcilerinin hangi gerekçeye binaen bunu yaptıkları ise anlaşılamadı. Dil vasfî olarak başladı ancak daha sonraki yıllarda mi’yarî bir yöne evrildi. Dilin tekrar vasfî, yani ilk haline dönüşmesi gerektiğine dair iddialar ele alınıp tartışıldı. Dilbilim ile filoloji arasındaki nüansa yer verildi. Modern Arap dilbilimcilerini bu kavram kargaşasının ardında fıkhu’l-luga ile ilmu’l-luga terimlerinin birbirlerinin yerine kullanılabileceğine dair düşünceler tartışıldı Temmâm Hassân’ın ve diğer modern dilbilimcilerinin Arapçayı ihya ve tecdit adına önerileri ve eleştirileri tartışıldı.