Plan

Chargement...
Couverture fascicule

Pluralisme éthique et vérité

[article]

Année 1968 92 pp. 661-687
doc-ctrl/global/pdfdoc-ctrl/global/pdf
doc-ctrl/global/textdoc-ctrl/global/textdoc-ctrl/global/imagedoc-ctrl/global/imagedoc-ctrl/global/zoom-indoc-ctrl/global/zoom-indoc-ctrl/global/zoom-outdoc-ctrl/global/zoom-outdoc-ctrl/global/bookmarkdoc-ctrl/global/bookmarkdoc-ctrl/global/resetdoc-ctrl/global/reset
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
Page 661

Pluralisme éthique et vérité

Les problèmes fondamentaux de la philosophie ont incontestablement une signification permanente et une histoire propre. Le problème de la relativité de la morale en fournit une preuve frappante (1). Cette relativité se manifeste particulièrement dans la morale pratique, dans les conduites éthiques qui peuvent varier fortement dans le temps et dans l'espace, aussi bien dans les différentes sociétés humaines que chez divers individus d'un même groupe social. De plus, l'étude systématique du pluralisme culturel (par exemple en sociologie, en ethnologie, en histoire, en littérature) met plus clairement en évidence la profonde diversité du sens moral, des conceptions de la moralité, des jugements et des normes éthiques. Nietzsche a écrit, non sans de sérieuses raisons, que le véritable problème de la morale émerge seulement lorsque l'on compare différentes formes de morale : « Du fait justement que les moralistes philosophes jugeaient sommairement des faits moraux, d'après une sélection arbitraire ou un abrégé fortuit, par exemple d'après la morale de leur milieu, de leur climat ou de leur zone, de leur classe sociale, de leur Église, de leur époque ; du fait qu'ils étaient mal informés et même peu curieux de ce qui concernait d'autres nations, d'autres temps, des époques passées, ils ne discernaient même pas les véritables problèmes de la morale qui consistent toujours à établir une comparaison entre les diverses morales. Ce qui a le plus manqué à toutes les 'sciences morales', si étrange que cela semble, c'est le problème même de la morale; on n'a jamais eu même de soupçon qu'il pût y avoir là un problème. Ce que les philosophes appelaient 'fonder la morale' et ce qu'ils exigeaient d'eux-mêmes sous ce nom, n'était, à le bien voir, qu'une forme savante de la croyance naïve à la morale régnante, un nouveau moyen de l'exprimer, donc un

(x) Nous avons cerné de plus près les différents aspects de ce problème dans notre article : Aapeden van de ethische problematiek, dans Tijdschrifi voor Filosofie, t. 29, n° 2 (juin 1967), pp. 217-224. L'étude qui nous occupe, conçue comme une introduction à la partie historique d'un manuel de morale, fait suite à cet article.

doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw
doc-ctrl/page/rotate-ccwdoc-ctrl/page/rotate-ccw doc-ctrl/page/rotate-cwdoc-ctrl/page/rotate-cw