Kwestie etyczne w prawie giełdowym okresu zaborów i pierwszych lat niepodległości Polski (do 1921 r.)

Autor

  • Bogusław Piotr Marks Salezjańska Wyższa Szkoła Ekonomii i Zarządzania w Łodzi

DOI:

https://doi.org/10.18778/1899-2226.13.2.07

Słowa kluczowe:

stock exchange regulations, ethics, stock exchange authorities, commercial law, broker

Abstrakt

The object of the article are the questions concerning the „ethical aspects” of functioning of stock exchange law during partitions of Poland and in the first years of independent Poland. The analysis covers the period from 1817 (when in Warsaw the first official stock exchange on Polish territory was created) to 1921 when the first in independent Poland Act about the Organization of Stock Exchanges was passed. In the 19th century, several stock exchanges were created on Polish territory, from which the most essential were those in: Warsaw, Lvov and Lodz. The stock exchange was (and still is) regarded as one of the key institutions of market economy. Already, even on this account, the stock exchange law constituted the essential reference to economic law. On its basis the important institutions functioned, not only in the area of economy. In this article, the basic records of laws and exchange charters were traced, as well as different – essential for stock exchanges – documents (for instance, ministerial instructions), which set the principles of functioning of those institutions. The principles were considered from ethical norms’ point of view, which established ethics of economic life of that time. I have especially focused my attention on the principles of functioning of stock exchanges, which related to: the main stock organs, members of exchanges, as well as the so-called clientele. The stock exchange law also related to realities of that time, where-for different reasons – common cases of disobedience of the law occured. It should be stressed here, that stock exchange law was shaped on basis of economic legislation of the partitioners and that it was subject to changes along with political, economic and social transformations, which took place on Polish territory in the discussed period.

Bibliografia

lat Giełdy warszawskiej (1817–1997). Katalog wystawy, Wyd. GPW w Warszawie S.A. Archiwum Państwowe w Krakowie, Giełda Pieniężna.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Łodzi, Giełda Pieniężna w Łodzi (GPŁ), Wstęp i inwentarz, opr. B. Pełka Bentham J., Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa, Warszawa 1958.
Google Scholar

Bojdo B., L. Kałkowski, S. Świątek, Giełda Pieniężna w Krakowie (1919–1939), PTE Oddział w Krakowie, Kraków 1997.
Google Scholar

Centralne Archiwum w Wilnie, Zespół Izby Skarbowej w Wilnie.
Google Scholar

Chancellor E., Historia spekulacji finansowych, Warszawa 2001.
Google Scholar

Cybulski J., Papiery wartościowe w obrocie krajowym i zagranicznym. Giełda, Gdańska Grupa Promocyjna S.A. 1991.
Google Scholar

Czerniawski R., Statuty Giełdy w Warszawie, Wydawnictwo GPW, Warszawa 1996.
Google Scholar

Dunin K., Zasady prawa handlowego, Warszawa 1911.
Google Scholar

Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r.
Google Scholar

Dziuba D.T., Giełdy i ich archetypy na ziemiach polskich, Difin, Warszawa 2006.
Google Scholar

Encyklopedia Handlowa, Warszawa 1891.
Google Scholar

Encyklopedia Nauk Politycznych, red. E.J. Reyman, t. 2, Warszawa 1937.
Google Scholar

Etyka, red. H. Jankowski, PWN, Warszawa 1973.
Google Scholar

Godłów-Legiędź J., Liberalizm. Od ekonomii klasycznej do polityki transformacji, ABSOLWENT, Łódź 2001.
Google Scholar

Jezierski A., C. Leszczyńska, Historia gospodarcza Polski, Key Text, Warszawa 2001.
Google Scholar

Karpiński S., Wykłady o bankowości, Warszawa 1916.
Google Scholar

Kempner S.A., Badania i szkice ekonomiczne, Warszawa 1902.
Google Scholar

Kempner S.A., Giełda: jej istota, cel i ustrój, Warszawa 1908.
Google Scholar

Kieniewicz S., Dramat trzeźwych entuzjastów. O ludziach pracy organicznej, Warszawa 1964.
Google Scholar

Kodeks handlowy obowiązujący w Królestwie Polskiem, red. J. Namitkiewicz, Warszawa 1919.
Google Scholar

Komitet Giełdowy Warszawski, Sprawozdanie za 1910 r., Warszawa 1911.
Google Scholar

Komitet Giełdowy Warszawski, Sprawozdanie za 1913 r., Warszawa 1914.
Google Scholar

Komitet Giełdowy Warszawski. Sprawozdanie za 1915 r., Warszawa 1917.
Google Scholar

Koszutski S., Rozwój ekonomiczny Królestwa Polskiego w ostatniem trzydziestoleciu (1870–1900 r.), Warszawa 1905.
Google Scholar

Kulczycka-Saloni J., Pozytywizm, Warszawa 1971.
Google Scholar

Kuźko W., Działalność Komitetu Giełdowego Łódzkiego na rzecz ochrony przemysłu i handlu w Łodzi podczas I wojny światowej [w:] Dzieje burżuazji w Polsce. Studia i materiały, red. R. Kołodziejczyk, t. III, Wrocław 1983.
Google Scholar

Lewicka-Strzałecka A., Etyczne programy firm: teoria i praktyka [w:] Etyka biznesu, gospodarki i zarządzania, red. W. Gasparski, A. Lewicka-Strzałecka, D. Miller, Wydawnictwo WSHE w Łodzi 1999.
Google Scholar

Lewicka-Strzałecka A., Etyczne standardy firm i pracowników, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1999.
Google Scholar

Macyra R., Na rynku hossy i bessy. Giełdy towarowe w II Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2004.
Google Scholar

Markiewicz H., Pozytywizm, PWN, Warszawa 1978; Pozytywizm, cz. 1–2, Wrocław 1950–1951.
Google Scholar

Marks B., Działalność Warszawskiego Komitetu Giełdowego (1910–1920), „Prace Historyczno-Archiwalne”, t. XVIII.
Google Scholar

Marks B., Łódzka Giełda Pieniężna w II Rzeczypospolitej [w:] XVI Powszechny Zjazd Historyków Polskich: Przełomy w historii (Wrocław, 15–18 września 1999 r.), Pamiętnik, t. III, cz. 2, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2002.
Google Scholar

Marks B., Z historii ustawodawstwa i prawodawstwa giełdowego (1817–1921) [w:] Księga jubileuszowa poświęcona 50-leciu pracy naukowo-dydaktycznej prof. dr. hab. Wiesława Piątkowskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2006.
Google Scholar

Marks B.P., Warszawska Giełda: organizacyjno-prawne podstawy działalności w latach 1817–1914, „Zeszyty Naukowe. Ekonomia: Teoria i zastosowania” 2008, nr 2.
Google Scholar

Mill J.S., Utylitaryzm. O wolności, Warszawa 1959.
Google Scholar

Ossowska M., Normy moralne. Próba systematyzacji, PWN, Warszawa 1970.
Google Scholar

Ossowska M., Socjologia moralności. Zarys zagadnień, Warszawa 1969.
Google Scholar

Paneth M., Giełdy pieniężne [w:] Dziesięciolecie Polski Odrodzonej, b.m.w. 1928.
Google Scholar

Pieńkowski T., Dawna Giełda Petersburska, „Przemysł i Handel” 1924, z. 33.
Google Scholar

Pieńkowski T., Zarys organizacji ważniejszych europejskich giełd pieniężnych, „Przemysł i Handel” 1924, z. 37.
Google Scholar

Pietrzak-Pawłowska I., Praca organiczna wobec wielkokapitalistycznych przemian w Królestwie Polskim, „Przegląd Historyczny” 1963, z. 3.
Google Scholar

Postanowienie Księcia Namiestnika Królestwa Polskiego o urządzeniu giełdy kupieckiej z dnia 12 kwietnia 1817 r., „Dziennik Praw Królestwa Polskiego” 1817.
Google Scholar

Powszechny kodeks handlowy, objaśniony przez dra J. Rosenblatta, Kraków 1876.
Google Scholar

Puławski M., K. Fandrey, Ogólna charakterystyka giełd [w:] Giełdy w gospodarce światowej, red. W. Januszkiewicz, PWE, Warszawa 1991.
Google Scholar

Radziszewski H., Podręcznik ekonomii politycznej, Warszawa 1919.
Google Scholar

Roscher W., System gospodarstwa społecznego, t. III: Nauka ekonomii handlu i przemysłu, Warszawa 1889.
Google Scholar

Rusiński W., Zarys historii gospodarczej Polski na tle dziejów gospodarczych powszechnych, PWN, Warszawa 1986.
Google Scholar

Rusiński W., Zarys historii gospodarczej powszechnej. Czasy nowożytne i najnowsze (1500–1939), KiW, Warszawa 1970.
Google Scholar

Sand H., Znaczenie zwyczaju handlowego, Katowice 1928.
Google Scholar

Sobranije uzakonienij i rasporjażenij pravitielstva, 1898, t. 2.
Google Scholar

Socha J., Rynek papierów wartościowych w Polsce, OLYMPUS, Warszawa 2003.
Google Scholar

Soldenhoff S., Wprowadzenie do etyki, PWN, Warszawa 1972.
Google Scholar

Sprawozdanie z działalności Łódzkiego Komitetu Giełdowego za 1899 r., Łódź 1900.
Google Scholar

Stankiewicz W., Historia myśli ekonomicznej, PWE, Warszawa 2000.
Google Scholar

Stulecie Giełdy Warszawskiej (1817–1917), Wyd. KGW, Warszawa 1917.
Google Scholar

Svod zakonov 1887, t. XI.
Google Scholar

Tomanek F., Handel towarowy i pieniężny oraz jego organizacja, Lwów–Warszawa 1925.
Google Scholar

Ukaz Jego Cesarsko-Królewskiej Mości zaprowadzający w Królestwie Polskim Gildie Kupieckie, „Dziennik Praw Królestwa Polskiego”, Rocznik 1851.
Google Scholar

Urban R., Działalność Giełdy Pieniężnej w Poznaniu, „Gazeta Bankowa” 1929, nr 6.
Google Scholar

Ustawa Giełdy Łódzkiej, Łódź 1998.
Google Scholar

Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana, t. XXIII, Warszawa 1889.
Google Scholar

Woyzbun S., Giełda: przeszłość, organizacja obecna, obroty, Warszawa 1928.
Google Scholar

Wróblewski J., Oceny i normy moralne w wykładni prawa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1961.
Google Scholar

Zaleski A., Towarzystwo warszawskie. Listy do przyjaciółki przez baronową XYZ, Warszawa 1971.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2010-05-15

Jak cytować

Marks, B. P. (2010). Kwestie etyczne w prawie giełdowym okresu zaborów i pierwszych lat niepodległości Polski (do 1921 r.). Annales. Etyka W Życiu Gospodarczym, 13(2), 71–82. https://doi.org/10.18778/1899-2226.13.2.07

Numer

Dział

Artykuł