DE VERTALINGEN VAN H. C ANDERSENS «BILLEDBOG UDEN BILLEDER » IN DE NEDERLANDEN

Een bibliografische studie

De verandering van de letterkundige smaak door de tijden heen is een van de boeiendste onderwerpen uit de literatuur- wetenschap. Zo blijft het, ook al doet het verschijnsel zich geregeld voor, telkens weer verwondering wekken, dat de beroemde schrijver van heden de verguisde of de vergeten schrijver van morgen zijn kan. Verrassender nog wordt het, wanneer wij zien dat een schrijver weliswaar zijn roem weet te handhaven, maar op grond van een andere beoordeling zijner werken. De geschiedenis der H. C. Andersen- waardering in Nederland is daarvan een goed voorbeeld.

Op 7 februari 1866 schreef de toen nog altijd gezaghebbende criticus E. J. Potgieter aan J. Kneppelhout als oordeel over Andersens werk : « De Speelman, O.T. zelfs en de Sneeuwkoningin neem ik van tijd tot tijd met genoegen ter hand; daar zijn heele lieve onder de sprookjes» (x). In hoeverre deelden Potgieters tijdgenoten deze duidelijke voorkeur voor Andersens romans boven diens sprookjes ? Waar directe kritische uitspraken als de hier geciteerde zeldzaam zijn, is men aangewezen op andere waarnemingen.

Op dit punt kan de bibliografie — mits met de nodige voorzichtigheid gehanteerd — goede diensten bewijzen. Het gaat hier om de bibliografie van Nederlandse Andersen-vertalingen bij het leven van de auteur verschenen, d.w.z. van 1838-1875. Bij de uitkomsten van dit bibliografische onderzoek dient men er echter wel aan te denken, dat er in dit tijdperk te onzent geen sprake was van directe vertalingen uit het Deens, maar van bewerkingen naar (meestal) Duitse vertalingen. Men zou dan kunnen zeggen, dat de Andersen-waardering in ons land aanvankelijk door een Duitse zeefis gegaan. Dientengevolge kan uit het tijdsverloop tussen het Deense origineel en de Nederlandse vertaling geen betrouwbare conclusie getrokken worden.

In de Nederlandse Andersen-bibliografie valt echter terstond een ander feit op : de vroegste vertalingen in boekvorm geven een duidelijke voorkeur voor de romans te zien. Zo verschijnen in de eerste helft van de 19e eeuw te onzent de volgende vertalingen. In 1838 O.T. ; in 1840 '/ Was maar een