The article is focused on the topic of how to practice philosophy and support creativity in kindergartens and elementary schools with the help of fairy tales, in particular with the help of the story of Pinocchio. Emphasis is placed on Lipman's activity of philosophy for children, which he tried to connect with Vygotsky's theories. The aim of the article is to show the importance of developing critical thinking in the form of dialogue in connection with creative thinking, which Gianni Rodari (...) focused on. Rodari was based on Vygotsky's theory of imagination as a process of the human mind, which is a characteristic of all human being. (shrink)

This is a philosophical-moral study on the concept of altruistic happiness, through a hermeneutic analysis of a fundamental episode of the Divine Comedy. The symbol of the White Rose, contemplated by Dante in Paradise XXXI, represents the communion of saints, that is, of those who can experience in their psyche the extinction of desire in full joy. The kingdom of heaven is seen by the pilgrim poet as a beautiful flower with many petals. Its value is in the whole, the (...) flower, but also in its individual parts, the petals. The salvation of the soul is therefore linked to altruism, to denying ourselves for our neighbors, in the name of a collective good. However, the poet shows us that every human individuality is precious, and the paradisiacal abolition of egoism is not the destruction of the uniqueness of the soul but the fulfillment of the self. Inside hell, which is described by Dante like an emblem of selfishness, Beatrice appears as a divine creature, ready to save her beloved poet. This means that Christianity starts the process of human salvation from the lowest material depth of the universe. Consequently, the low is not the opposite of the high: since there is also a high within that low. The individual, if purified from selfishness, becomes in the kingdom of heaven the independent and complementary mirror of a universal joy, a collective joy. Dante, deeply linked to Franciscanism, defends the Mariological concept of ‘Immaculate Conception’ and, in the Divine Comedy, offers us a philosophical-moral message that translates the profound meaning of this same theological idea into secular terms. The solitude of the individual matter that forms the body of every man is only apparent. We are not alone. There is another invisible, silent, very pure reality that has sunk into this matter of ours and into consciousness. This reality can save mankind and bring every person back into joyful wholeness. (shrink)

The following thesis is an attempt to establish the communicative dimensions of silence. In it I put forward a thesis in the spirit of Martin Buber's philosophy of dialogue and Max Scheler's phenomenology of emotion, according to which true dialogue does not convey specific content, but modes of existence born of the experience of presence. This kind of normative transmission of existence makes communication a communion. Underlying tacit communication are various forms of affection, through which emotionality becomes one of the (...) main dimensions of communicating silence. (shrink)

In this paper I address the problem of the pejorativisation of solitude in philosophical discourse. By the pejorativisation of solitude I mean giving it a negative meaning. I show that the tendency to the pejorativisation of solitude in philosophy was initiated by Aristotle. He saw solitude as contrary to human nature. This nature is supposed to determine people to form organised communities with others. Only through them the individual is able to survive and thrive. In solitude, one quickly learns how (...) inautarkic is and suffers because of it. Thomas Hobbes was one of the first philosophers to challenge Aristotle’s approach. He argued that man strives for community with others not as a result of a supposedly social nature, but because as a child one is dependent and helpless, and as an adult one expects benefits or honours from others. My thesis is that the pejorativisation of solitude is responsible for its negative stereotyping, the formation of prejudices against it and the learned helplessness syndrome, which makes us vulnerable to solitude. (shrink)

The article distinguishes two models of human organization: the organic community and the atomistic society. It maintains that the organic paradigm stresses (a) the ideal unity of the whole; (b) internal relations; (c) teleological or dialectical processes; (d) co- or inter-dependent members (e. g. the human body or face); (e) a role-orientation; (f) living functions; (g) freedom defined as doing as you should; and (h) qualitative factors prevail. By contrast, the atomistic model emphasizes (a) the value of individual freedom; (b) (...) external relations; (c) mechanical or causal explanations; (d) separate “parts”(e.g. a machine); (e) a rule orientation; (f) formal, legal, or artificial frameworks; (g) freedom defined as doing as you please; and (h) quantitative factors prevail. The article contends that the sense of individual loneliness or alienation experienced is generally much greater in the atomistic society. And since both the American family and its surrounding society are, in the main, atomisticly-structured, it follows that loneliness is more pronounced and prevalent in American society. The article concludes by offering some programmatic ideals and measures to reverse and mitigate the present tendency toward increasing loneliness in the United States. (shrink)

Loneliness has been with us since the beginning of time. Many ask themselves what can they do about loneliness? It is impossible, of course, to eradicate it. It is simply part of being human, just like hunger and physical pain. We can, though, address its pain and possibly lower its frequency in our lives. This article reviews the field of treatment of the pain caused by loneliness, and assisting people, of various ages, reduce its frequency. The appointment of a minister (...) of loneliness in the UK, may be a right step in getting loneliness out of the “closet”, and in the forefront of public awareness and the state’s attempts to address it on a national level. (shrink)

Loneliness, social isolation, aloneness, and solitude are frequently used interchangeably but are actually different. Loneliness is particularly salient now, due to the international restrictions on social activities imposed as a result of COVID-19, which brought loneliness into open discussion worldwide. The article highlights loneliness as a multidimensional construct and reviews its impact on cognitive, behavioral and affective functioning. In doing so, particular attention is given to loneliness as it manifests through the various life stages, as well as how personal predisposition (...) and contextual factors may exacerbate it. in this article we also review solitude, and a clear distinction between loneliness and solitude is established. Finally, we conclude by addressing the global claims of loneliness during the pandemic and its implications. We offer a point of view which may assist in coping with it. (shrink)

A philosophical anthropology of solitude is presented through the art, literature and music of and around Modernism, Postmodernism. It is presented as an insight into both Modernism and Postmodernism. These movements portrayed and contributed to the lonely alienated worlds of the early-to-mid twentieth century. Culture and society together developed forms of loneliness that were centred on individualist, alienated, guilt and shame, to which a response may be appropriately silent or humorous, living or dead, and sometimes a lewd masochism. Even those (...) who rejected Modernism and Postmodernism help describe – either positively or apophatically – the distinctive forms of lonely solitude in those movements. (shrink)

This article examines various meanings of solitude in eighteenth-century Europe, with emphasis on French thought and culture. Part 1 is a survey of literary representations of solitude and contemplation. Part II is devoted to the Jansenist convulsionnaires, Catholic dissidents who took part in a larger appeal against the repressive Unigenitus Bull of 1713. Although the convulsionary movement sought to attract crowds and publicity, it was also grounded in a Jansenist tradition of spiritual retreat that was emulated by the movement’s de (...) facto patron saint, the appellant deacon François de Pâris. Part III features writings by Zimmermann and Tissot, who medicalized solitude for three reasons: belief in the ethos of sociability, concern over the pathogenic powers of the imagination, and suspicion towards the passions that drove some people to fix their minds exclusively on certain ideas. To show solitude’s harmful consequences for those who spent too much time absorbed in ideas, they made intriguing connections between secular knowledge-seekers and the religiously devout. The Jansenist convulsionnaires were one of the dangerously zealous groups whom they cited to illustrate their arguments. (shrink)

Leszek Kołakowski był jednym z tych polskich filozofów, który wytrwale i z pasją oddawał się myśleniu metafizycznemu przez całe swoje życie. Niezaprzeczalną jego zasługą jest, na co zwraca uwagę Barbara Skarga, że jak mało kto dokonał „głębokiej destrukcji metafizyki, obnażając wszystkie jej nieuprawnione uroszczenia” (B. Skarga, Sceptycyzm metafizyką podszyty, „Tygodnik Powszechny” 43/2002.). Ostateczne stanowisko Kołakowskiego w kwestii metafizyki jest trudne do rekonstrukcji. Po pierwsze, reprezentuje on „niekonsekwentny sceptycyzm”, który nie jest metodą badawczą prowadzącą do jednoznacznych konkluzji. Po wtóre, znaczącą trudność (...) odnajdujemy w jego sposobie pisania – eseistyce. Jednak czytelnik pism Kołakowskiego dostrzeże, że zawsze kierowała nim uczciwość intelektualna, a rozległość prowadzonych przez niego analiz i zachwyca i wydobywa interesujące implikacje. Tak też jest w przypadku jego refleksji na temat metafizyki. W niniejszym artykule podjęta zostanie próba prześledzenia dróg namysłu o charakterze metafizycznym Leszka Kołakowskiego ze szczególnym uwzględnieniem tez zawartych w jego dwóch pracach: Horror metaphysicus i Obecność mitu. (shrink)

The article presents one of the lesser known treatise produced within the Polish Socinian movement, written by Johann Ludwig von Wolzogen (ca. 1599-1661), under the title Breves in Meditationes Metaphysicas Renati Cartesii annotationes [Brief Notes on the Metaphysical Meditations of Rene Descartes]. It appeared in print in 1657 in Amsterdam and was ten years later reprinted in the series Bibliotheca Fratrum Polonorum. In its entirety, the text is intended as a polemic against Descartes's views and written as a detailed commentary (...) on the Meditationes de prima philosophia. Here I intend to demonstrate that Wolzogen's treatise deserves a close scrutiny. First of all, it considerably contributes to our knowledge on the 17th century disputes around the Meditations on First Philosophy. Second, it represents the first substantive and fairly extensive discussion of Descartes's philosophy to appear in the territory of the Polish-Lithuanian Commonwealth. Third, it is a treatise issued from the milieu of the Polish Socinians (the Polish Brethren) that has been recognized by recent research as having exerted a non-negligible influence upon the development of the progressive European thought of the period, both in the domain of theology and philosophy. (shrink)

Streszczenie Salomon Igel (1889-1942) był jednym z kilku wypromowanych przez Kazimierza Twardowskiego doktorów psychologii, Zajmował się teoretycznymi podstawami psychologii wywodząc je wprost z filozofii. Stał na stanowisku psychologicznego funkcjonalizmu twierdząc, że zjawiska psychiczne są postrzegane zmysłowo. Za jedyny przedmiot psychologii uważał świadomość. Konsekwentne rozwijanie tego założenia doprowadziło go do próby sformułowania oryginalnej koncepcji filozofii elementów witalnych, która łączyła w sobie odkrycia epistemologii, psychologii oraz fizjologii. W jego dorobku znajdują się również prace z dydaktyki filozofii i psychologii. Zginął śmiercią samobójczą podczas (...) wojny na terenie lwowskiego getta a wraz z nim przepadł cały jego dorobek naukowy i przygotowywane do publikacji wyniki jego najnowszych badań. Słowa kluczowe: Salomon Igel, Kazimierz Twardowski, psychologia, filozofia, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, Polskie Towarzystwo Filozoficzne. (shrink)

Artykuł ten wykorzystuje okazję, jaką jest bezprecedensowe wydanie w Polsce Nowej Justyny – jednego z najbardziej niesławnych i skandalicznych dzieł Markiza de Sade (Kraków: Eperons, 2022, przeł. Krzysztof Matuszewski, tom 1-6) – aby zarysować szczególną historię towarzyszącą publikacji tego dzieła, a także by przypomnieć ewentualnym czytelnikom o jego znaczeniu literackim i filozoficznym w opozycji do popularnych aczkolwiek trywialnych twierdzeń, że twórczość Sade’a to nic więcej jak pornografia. Konsekwentny rozwój myśli sadycznej ukazuje filozoficzną odyseję ludzkiego poszukiwania suwerenności. Ma ona swój początek (...) w oświeceniowej negacji Boga, lecz nie zatrzymuje się na niej. W pełni zautonomizowany rozum wchodzi w sojusz z Naturą, lecz jego również musi zakwestionować, tak jak musi zanegować Innego oraz samo Ego, by ostatecznie osiągnąć stanowisko nihilistycznego immoralizmu przejawiającego się apatycznym ponawianiem zbrodni. (shrink)

Problematyka artykułu skupia się wokół zagadnienia awataryzacji w kontekście transhumanistycznej koncepcji cyberimmortalizmu. Awataryzacja jest omawiana jako proces uobecniania się człowieka pod postacią cyfrową, czego ostatecznym etapem ma być – według niektórych transhumanistów i futurystów – wyłonienie się cyfrowego post-człowieka. Celem artykułu jest charakterystyka cyberimmortalizmu na tle innych transhumanistycznych nurtów oraz omówienie wyzwań związanych z ideą transferu umysłu (antropologicznych, metafizycznych oraz społecznych).

Artykuł omawia kategorię odosobnienia (Gelassenheit, Abgeschiedenheit) Mistrza Eckharta jako propozycję etyczną. W pierwszej części artykułu autorka omawia kwestie metodologiczne oraz translatorskie. Następnie przedstawiony zostaje kontekst teologii apofatycznej, w którym Eckhart wprowadza pojęcie odosobnienia. Trzecia i czwarta część została poświęcona ideałowi ubóstwa oraz teorii cnoty. Autorka pokazuje w jaki sposób pojęcie odosobnienia może być odczytywane jako przede wszystkim postulat z zakresu filozofii moralnej.

Późny okres filozofii Berkeleya, związany z publikacją Siris, niekiedy interpretuje się jako zerwanie z tezami okresu wczesnego – tzn. okresu twórczości obejmującego czas do opublikowania Trzech dialogów między Hylasem a Filonousem. W literaturze przedmiotu pojawiają się jednak wzmianki na temat komplementarności pism Berkeleya, pochodzących z różnych lat. Niniejszy artykuł stanowi próbę spojrzenia na system filozoficzny Berkeleya z obu okresów twórczości pod kątem jego podstawowych założeń metafizycznych. Użyty do tego zadania neoplatoński klucz interpretacyjny pozwala w odmienny sposób spojrzeć na niektóre jego (...) elementy, np. zwrócić uwagę na gradualizm metafizyczny jako rdzeń systemu irlandzkiego filozofa. W tej optyce Berkeley staje się przede wszystkim zaangażowanym religijnie metafizykiem, dla którego namysł epistemologiczny stanowi jedynie dopełnienie filozoficznego projektu. Odwołania Berkeleya w Siris do tradycji neoplatońskiej, w myśl przeprowadzanej w artykule interpretacji, nie pełnią jedynie funkcji perswazyjnej (co postulują niektórzy komentatorzy), a wyrażają autentyczny sens filozofii Dobrego Biskupa. Przeciwstawienie wczesnego systemu Berkeleya (empiryzmu) oraz późnego (neoplatonizmu) okazuje się w tej interpretacji bezzasadne, ponieważ twierdzenia teoriopoznawcze uzasadnione są pewną wizją rzeczywistości, związaną z chrześcijańskim neoplatonizmem. Subiektywistyczne ujęcie czasu i przestrzeni nie jawi się wówczas jedynie jako postulat epistemologiczny, wypracowany na gruncie dyskusji z XVII-wieczną filozofią, a twierdzenie metafizyczne, centralne dla systemu myśliciela z Kilkenny. Słowa kluczowe: George Berkeley, neoplatonizm, idealizm, gradualizm metafizyczny, czas, przestrzeń. (shrink)

The following paper traces Husserl’s late time-analyses (concentrated especially in the so-called C-manuscripts) in the context of the problem of the life of the transcendental ego. We proceed from the constitutive stage of primal life (Urleben), in which the streaming living presence is constituted as lasting now (nunc stans). Then we trace further the structural connections of the constitution of the so-called first transcendence, that is, the transcendence of the immanent stream of consciousness, and the second transcendence, in which life (...) is constituted as living-in-the-world (In-der-Welt-Leben). It turns out that the life of the transcendental I is of the character of a striving life (strebendes Leben) and that the first and second transcendence belong to it essentially. (shrink)

Celem tego artykułu jest analiza powiązań jakie zachodzą pomiędzy fenomenami metodyczności i etyczności we wczesnej filozofii Martina Heideggera. Nie pojmuje się tu ani metody jako procedury badawczej prowadzącej do określonych rezultatów, ani etyki jako odrębnej dyscypliny filozoficznej posiadająca własne pole przedmiotowe. Chodzi o dwa wymiary bycia, które wzajemnie się implikują. Na początku badana jest fenomenologia jako sposób pytania o bycie, a następnie zostaje wydobyty metodyczny sens postępowania, które Heidegger określa mianem formalnego wskazywania. W rezultacie metodyczność zostaje odsłonięta jako droga prowadząca (...) do bycia jako źródła sensu, droga, którą zapewnia samo to bycie. W dalszej kolejności analizowany jest fenomen filozofowania, który Heidegger interpretuje jako wyraźne transcendowanie. Transcendowanie to ostatecznie okazuje się wolnością, której fundamentalny charakter stanowi pozwolić-być, kładące jednocześnie fundament pod odpowiedzialność. Odpowiedzialność zaś jest odpowiedzią udzielaną na wezwanie bycia i przyjmuje postać (zobo)wiązania Dasein wobec bytu, któremu pozwoliło ono być. Etyczność odsłania się tym samym jako domaganie się takiej odpowiedzi na wezwanie bycia, która sprosta ciężarowi jego przesłania. W tym miejscu na jaw wychodzi spotkanie etyczności z metodycznością – ta ostatnia jest drogą do otwartości bycia zapewnioną przez samą tę otwartość, by postulat etyczności mógł zostać spełniony. Oznacza to, że etyczność domaga się metodyczności, a metodyczność (a wraz z nią filozofowanie) niesie ze sobą konsekwencje etyczne dla rozumienia bycia i bytu. Słowa kluczowe: Heidegger, fenomenologia, metoda, etyka, wolność, odpowiedzialność. (shrink)

Artykuł przedstawia poglądy Izydory Dąmbskiej na temat relacji pomiędzy relatywizmem a konwencjonalizmem.

W tych rozważaniach poddam pod dyskusję zarówno miejsce eklektyzmu w tradycji filozoficznej, jak i taki jego szczególny przypadek, jakim jest oświecony eklektyzm Denisa Diderota. Znawcy tradycji filozoficznych wskazują, że eklektyzm pojawił się już w początkach filozofii starożytnej, a później łączył się z odchodzeniem od dogmatyzmu starej Akademii Platońskiej i przechodzeniem do sceptycyzmu nowych Akademii. W czasach nowożytnych te tradycje były kontynuowane m.in. przez Erazma z Rotterdamu i Michela de Montaigne’a, a w epoce Oświecenia m.in. przez Diderota. Jego deklarowany i stosowany (...) w praktyce eklektyzm łączył się jednak nie tylko ze sceptycyzmem, ale także ze specyficznymracjonalizmem oraz naturalizmem. Skłonny jestem polemizować zarówno ze stanowiskiem, że stanowił on część składową ówczesnego sceptycyzmu (moim zdaniem to sceptycyzm był częścią składową tego eklektyzmu), jak i z poglądem, że jego miejsce można określić poprzez opozycję z jednej strony wobec kartezjańskiego dualizmu, natomiast z drugiej naturalistycznego monizmu. (shrink)

Rozważania o moralności i etyczności uczonych oraz wiedzy będącej efektem ich prac, sugerują, że twórcy i ich dzieła powinni być obdarzeni jakimiś wyjątkowymi predyspozycjami moralnymi, poznawczymi oraz intelektualnymi, a zatem muszą funkcjonować jakieś pożądane i akceptowane wzorce „cnót”, którymi powinien szczycić się uczony, a także sama nauka. Pojawia się pytanie, jakie miałyby one być? Powyższa kwestia jest interesująca w kontekście dyskursu kształtującego oblicze nauki nowożytnej, dyskursu, w którym formułowano oczekiwania, co do etyczności, moralności nauki i uczonych. Można byłoby powiedzieć, że (...) te oczekiwania mają znaczenie także i dzisiaj, mimo że zmieniła się nauka, społeczeństwa i ustroje oraz wymagania ludzi wobec nauki. Uprawianie nauki wymagało (i nadal wymaga) swobody twórczej. Jednakże instytucjonalizacja środowiska akademickiego zakładała podległość wobec władz, podległość, która generowała (i generuje) napięcie między potrzebą niezależności naukowej, a wymaganiami „sponsorów”. Także relacje między nauką, a polityką były przedmiotem rozważań wielu uczonych i filozofów, szczególnie gdy uwzględnimy aspekt moralności nauki i moralnej odpowiedzialności uczonych. Rozważania na ten temat są efektem lektury książki Richarda Holmesa Wiek cudów. Jak odkrywano piękno i grozę nauki, w której autor – opisując życiorysy uczonych, ale przede wszystkim ich dokonania oraz przeciwności, na jakie natrafiali – nieustannie podkreśla moralne i etyczne aspekty związane z osobowością uczonych i ich działalnością. (shrink)

Niniejszy artykuł dotyczy problemu egzystencjalnej komunikacji w sztuce i literaturze. Problemu, który został przedstawiony i zanalizowany w oparciu o klasyczne teksty S. Kierkegaarda, G.W.F. Hegla, F.W.J. Schellinga, z odniesieniem do polskich klasyków estetyki, choćby R. Ingardena, W. Tatarkiewicza czy St. Ossowskiego. W artykule nie zabrakło także stałych odniesień do takich postaci, jak Don Juan Mozarta, Faust Goethego oraz sędzia Wilhelm Kierkegaarda. Taki dobór autorów, jak i literackich postaci, pozwolił na zderzenie dwóch punktów widzenia na kwestię komunikacji – subiektywnej i obiektywnej. (...) Dzięki temu stało się możliwe udzielenie odpowiedzi na pytanie o możliwość komunikacji w chwili, gdy przedmiot komunikacji nie jest w pełni osiągalny. Odpowiedzi, którą było zrozumienie natury i funkcji, jaką ma do spełnienia sztuka i literatura. A co dało się ostatecznie streścić w formułach, iż sztuka naśladuje życie, lecz nim nie jest, a także, że przeżycie estetyczne, podobnie jak każde inne egzystencjalne przeżycie, da się jedynie w niewielkiej mierze wyrazić słowami. Prawda artysty wymyka się bowiem konceptualizmowi filozoficznemu, a możliwość egzystencjalnej komunikacji skłania go, by wyrażał siebie w obliczu najtrudniejszych pytań, jakie stawia mu los. Pytań o jego własne przeznaczenie i sens twórczości. Tak oto twórca, dla którego jego własne życie jest dziełem sztuki bądź artysta dokonujący wyboru języka znaków, zawsze wyrażają jakieś przesłanie. Zarówno to wzniosłe, jak i najbardziej prozaiczne, które karmi się zafascynowaniem powszednią egzystencją. Biorąc pod uwagę powyższy kontekst, treść artykułu sugeruje, że egzystencjalizacja poznania, która skupia uwagę na subiektywnej, podmiotowej percepcji świata, jest najwłaściwszym sposobem zbliżenia się do samego twórcy, jak i jego artystycznej aktywności. Rzecz jasna, odpowiada to długiej tradycji myślenia egzystencjalnego i możliwości wykorzystania metody egzystencjalnej komunikacji. (shrink)

Choć koncepcje wolności Spinozy i Leibniza wyrastały w dobie powszechności tezy determinizmu mechanistycznego, którego powszechność została w ubiegłym wieku podważona, ontologiczna argumentacja obu filozofów pozostaje aktualna i warta nie tylko rewizji, a nawet porównania. Poddam pod rozwagę dwa stanowiska na rzecz wolności: Spinozjańskie utożsamienie wolności z wiedzą i Leibnizjańską obronę zasady alternatywnych możliwości. Oba stanowiska rozważę z perspektywy argumentacji kompatybilistycznej, wskazując, że rozumienie konieczności w myśli Spinozy i Leibniza nie wyklucza istnienia wolności.

Przedmiotem niniejszej pracy jest analiza rozprawki An Essay Concerning the Use of Reason in Propositions, The Evidence whereof depends upon Human Testimony (Londyn 1707, II wyd. 1709) brytyjskiego filozofa Anthony’ego Collinsa (1676-1729). Analiza ta prowadzi do odkrycia trudności bronionego w niej stanowiska, polegających na niejasności użytej terminologii, niejednoznaczności tezy głównej, zgodnie z którą warunkiem koniecznym uznania twierdzenia jest jego zgodność z rozumem, oraz niewystarczalności jej podanego w Eseju uzasadnienia. Zarysowano również kontekst filozoficzny i historyczny tego rzadko analizowanego dzieła.

Celem niniejszego artykułu jest systematyczny namysł i próba oceny badań Dariusza Kuboka nad krytycyzmem, związanych z monografią Krytycyzm, sceptycyzm i zetetycyzm we wczesnej filozofii greckiej, która problematyzuje krytycyzm z perspektywy filozoficznej i prezentuje nowy paradygmat interpretacyjny wczesnej filozofii greckiej. Artykuł składa się z trzech części. Pierwsza przybliża część dorobku publikacyjnego Polskiego Badacza, będącego drogą do jego głównego dzieła. Druga omawia problem, metodę i strukturę opus magnum. Trzecia poddaje ocenie badania, a także ich znaczenie z perspektywy filozoficznej oraz ogólnohumanistycznej.

Wśród prekursorów nowoczesnej nauki o religii David Hume zajmuje szczególne miejsce. Znany jest bowiem nie tylko jako dociekliwy badacz racjonalności religii, należącej do kluczowych problemów filozofii religii, ale także badacz naturalnych podstaw religii, zaprezentowanych zwłaszcza w „Naturalnej historii religii”. Jednym z najważniejszych dokonań Hume’a jest wyraźne oddzielenie, a zarazem komplementarność, dwóch sposobów badania religii, z których jeden koncentruje się na racjach wierzeń religijnych, zaś drugi na przyczynach występowania określonych wierzeń i praktyk. W wystąpieniu swoim argumentuję, że Hume’owski sposób myślenia o (...) religii nie tylko stanowił ważny etap na drodze do nowoczesnej nauki o religii, ale również wykazuję, że ta ostatnia w znacznym stopniu inspirowała się i nadal inspiruje Hume’owską krytyką religii. (shrink)

Artykuł przywołuje poglądy liderów polskiej myśli oświeceniowej na temat sprawiedliwości i równości. W dobie oświecenia dokonał się niewątpliwy awans tej problematyki, co wyrażało się nie tylko w wydatnym wzroście ilościowym wypowiedzi na temat sprawiedliwości, a zwłaszcza równości, ale także w ujawnianiu bogactwa konstytuujących je zagadnień oraz w merytorycznej dojrzałości ich interpretacji i analiz. Przegląd poglądów na ww. zagadnienia zaczynamy od wypowiedzi Stanisława Leszczyńskiego, w których pojawiły się idee prooświeceniowe, następnie przedstawiamy poglądy przedstawicieli philosophiae recentiorum: Stanisława H. Konarskiego, Antoniego Wiśniewskiego, Józefa (...) K. Skrzetuskiego, z kolei dojrzałą fazę myśli oświeceniowej reprezentują tu jej liderzy: Stanisław Popławski, Franciszek S. Jezierski, Hugo Kołłątaj, Hieronim Stroynowski (Strojnowski), Stanisław W. Staszic. Przedstawiony zestaw poglądów wymienionych wyżej myślicieli na temat sprawiedliwości i równości wymownie zaświadcza o tym, że problematyka ta budziła żywe zainteresowanie ówczesnych elit intelektualnych, które wypowiadały się na ich temat z dużą kompetencją, zaangażowaniem i znawstwem, co w konsekwencji sprawiło, że ich znaczenie znacznie wybiegało poza epokę,która je zrodziła. (shrink)

Wiek osiemnasty – wiek rozumności, wyzwalania umysłu z błędów, doskonalenia i rozwoju ludzkości – często uważa się także za szczególnie istotny czas postępowej dyskusji o kobiecie, jej roli społecznej, czas torujący drogę do jej instytucjonalnej edukacji i w konsekwencji emancypacji. Analizując treści prac znaczących myślicieli Oświecenia, należy jednak dojść do wniosku, że Kantowskie słowa wskazujące jako ideę przewodnią Oświecenia: „Odważ się posługiwać własnym rozumem!”, nie odnoszą się do kobiety. Podmiotem myślenia filozoficznego pozostaje mężczyzna, choć używany w dziełach filozoficznych tego okresu (...) z upodobaniem i konsekwencją termin „człowiek” może pozornie wskazywać na ogólne zainteresowanie obiema płciami i równe traktowanie mężczyzn i kobiet. Kobiety nadal postrzega się jako istoty niższe pod względem umysłowym. Umieszcza się je w pułapce małżeństwa rozumianego jako związek tworzący „jedną osobę moralną”, czy też „jedną osobę duchową”. Zmiany w edukacji kobiet, choć w dobie Oświecenia się dokonały, nadal polegają na kontroli wiedzy im przekazywanej, a nadto wiedzy ukierunkowanej na uformowanie określonych cech związanych z rolą żony i matki. Wskazane zagadnienia w artykule są rozważane na przykładzie trzech myślicieli Oświecenia: J.-J. Rousseau, I. Kanta oraz H. Kołłątaja. (shrink)

Zasadnicza teza tekstu brzmi, że możliwość totalnego chaosu empirycznego, która jest rozpatrywana w ramach eksperymentu unicestwienia świata, nie jest możliwością realną, lecz możliwością logiczną. Według Husserla hipoteza totalnego chaosu empirycznego pozostaje w związku z zasadniczą nieadekwatnością doświadczenia świata, która nie wyklucza możliwości nieistnienia świata. Unicestwienie świata jako efekt całkowitego załamania się doświadczenia świata mogę jednak przyjąć tylko hipotetycznie i taka fikcyjna możliwość nie ma charakteru możliwości realnej, ponieważ absolutny fakt mojego doświadczenia poprzedza wszelkie możliwości, nadając im dopiero znaczenie możliwości realnych. (...) Doświadczenie w swej pierwotnej strukturze obejmuje zarówno doświadczenie świata, jak i doświadczenie ego cogito i jest jednym, absolutnym doświadczeniem, tak że możliwość globalnego chaosu empirycznego okazuje się jedynie pustym eksperymentem myślowym i jako taka możliwość ta pozostaje w zasadniczej analogii do możliwości niepoznawalnych rzeczy samych w sobie. Słowa kluczowe: fenomenologia transcendentalna, eksperyment unicestwienia świata, doświadczenie świata, doświadczenie ego cogito, realna możliwość, logiczna możliwość. (shrink)