Abstract

Tematem artykułu jest eksplanacyjna rola jaką mogą pełnić teorie filozoficzne w badaniach z zakresu kognitywistyki. Wyróżnione zostają cztery uzupełniające się role, powiązane z różnymi koncepcjami wyjaśniania. Zgodnie z pierwszą rolą eksplanacyjną teorie filozoficzne wyjaśniają na sposób opisywany w koncepcjach naukowego wyjaśniania. Uzyskanie tego rodzaju wyjaśnień przy użyciu teorii filozoficznych wymaga jednak przeformułowania ich tez, przy użyciu pewnych rozumowań analogicznych, w twierdzenia mające charakter naukowy. Wedle drugiej roli ekplanacyjnej teorie filozoficzne wyjaśniają poprzez sformułowanie koniecznych i wystarczających warunków, które muszą być spełnione przez schemat pojęciowy opisujący pewien stan rzeczy. Podobnie w przypadku trzeciej roli teoria filozoficzna wyjaśnia poprzez wskazanie koniecznych i wystarczających warunków zgodności pomiędzy pojęciami używanymi w teorii naukowej a strukturą tej teorii. Wreszcie zgodnie z czwartą rolą teorie filozoficzne wyjaśniają poprzez zastosowanie argumentacji transcendentalnej. W końcowej części artykułu zaprezentowane są wzajemne powiązania pomiędzy czterema powyższymi rolami eksplanacyjnymi.