Kadi si̇raceddi̇n el-urmevî’ni̇n metafi̇zi̇k anlayişi ve metafi̇zi̇k kavramlara yaklaşimi

Metafizik, felsefenin en temel disiplinlerinden birini oluşturmaktadır. Genellikle Aristoteles’ten itibaren onun konusu “varlık olması bakımından varlık” şeklinde kabul görmüştür. Ancak İslam düşünce tarihinde zaman zaman metafiziğin yerine kelamın üst bilim olarak kabul edilmesi gerektiğini düşünenler olmuştur. Dolayısıyla metafiziğin konusu kabul edilen “varlık olması bakımından varlığı” kelamın konusu olarak ifade etmişlerdir. Bu çalışmada söz konusu iddianın doğru olduğunu düşünen ve bu fikri oluşum çerçevesinde şekillenen filozof kelamcıların oluşturduğu felsefî kelam ekolüne mensup olan Kadı Siraceddin el-Urmevî’nin metafizik ilmine ve metafizik kavramlara yaklaşımı ele alınacaktır. Dolayısıyla bu çalışma Urmevî’ye göre metafizik ve metafizik kavramlar ile sınırlı olacaktır. Urmevî üzerine yapılan bu çalışmayla, Urmevî’ye göre metafizik ilminin asli konumunun ve metafizik kavramların onun düşüncesindeki anlamlarının neler olduğunun belirlenmesi amaçlanmaktadır. Söz konusu meselelerin felsefî kelam ekolüne mensup olan bir düşünür tarafından ele alınış şeklinin belirlenmesi felsefî düşüncenin gelişim seyri açısından önem arz etmektedir. Fahreddîn er-Râzî çizgisinde yazılan Metaliû’l-Envâr ve Beyânû’l-Hakk adlı eserlerini onun felsefesini ortaya koyması ve metafizik kavramları geniş bir şekilde ele alması bakımından son derece dikkat çekicidir. Ayrıca metafizik ilminin on üçüncü yüzyıldaki konumunun anlaşılmasına da katkı sunacak olan bu çalışma ile Urmevî nazarında metafiziğin üst ilim olduğu görülmektedir. Ancak metafizik kavramlara yaklaşımı metafizik ilmine yaklaşımından farklıdır. Nitekim metafizik kavramlar hususunda İbn Sînâ’nın görüşlerine yer vermekle birlikte Fahreddin er-Râzî çizgisi ağır basmaktadır.