Using a parallel mixed-methods design, the current study examined university students’ perceptions of academic cheating through collecting and analyzing both the quantitative and qualitative data. Our quantitative findings corroborate previous research that male students have engaged more in academic cheating than females based on students’ self-reports, and that undergraduate students are less willing to discuss issues on academic cheating as compared with their graduate counterparts. Five themes emerged from the thematic analysis of the qualitative data: flexible definitions for cheating, environmental (...) promotion of cheating, the moral transgression of cheating, cheating as an ambiguous justification, and cheating as a conscious decision making process. The mixed-methods findings indicate that there is no relationship between students’ gender or classification and their endorsements of the qualitative themes. However, non-White students are more likely to endorse the theme “cheating as an ambiguous justification.” Implications for reducing and preventing academic cheating at the university level are discussed. (shrink)

In 'The Work of Music and the Problem of Its Identity' by Roman Ingarden we are presented with a philosophical theory of the structure of the musical work. The author includes melody, rhythm and harmony among the primary elements of the musical work while dynamics, tempo and colouration (sonoristics) are classified as its secondary elements. The elements designated by the score constitute a schematic prescription for creating a particular work. Still, the scheme also includes numerous gaps and indeterminacies which can (...) be filled in only through performance which makes the work an individualized concretum. However, it is puzzling why the list of the elements of the musical work does not include articulation. In this article I claim that the absence of articulation in the theory of the structure of the musical work indicates its omnipresence, thus the broader we understand the term articulation, the better it penetrates into the remaining elements of the musical work, preserving its distinctiveness at the same time. (shrink)

V Ogólnopolska Konferencja Naukowa z cyklu „W kręgu pytań o człowieka: osoba, brak, byt?”.

The structure of everyday communication reflects metaphorical thinking. People speak about the presence or absence of problems in terms of weather. Problems appear in every¬day life and so does the weather topic. Bad weather often evokes sadness, therefore it can be to said to constitute a problem; similarly, good weather is often equated with cheerful mood. Thus, in view of the above analysis, weather can be seen as an im¬portant experiential basis for conceptual metaphors.

Brak transparentności procesów decyzyjnych typowy dla demokracji liberalnych oraz związany z nim kryzys zaufania obywateli wobec instytucji politycznych to jedne z głównych przyczyn sukcesów odnoszonych przez stronników demokracji nieliberalnej. Zdaniem krytyków liberalizmu zbyt wiele decyzji współcześnie delegowanych jest do ciał nienadzorowanych demokratycznie. Zwolennicy koncepcji demokracji deliberacyjnej formułują różne remedia na tę sytuację. Nie czynią tego jednak stronnicy najpopularniejszej obecnie z wersji demokracji deliberacyjnej – podejścia systemowego do deliberacji. Autor artykułu twierdzi, że podejście to może legitymizować „niedemokratyczny liberalizm” – jedną (...) z przyczyn kryzysu demokracji liberalnej. Celem artykułu jest prezentacja i ocena stosunku zwolenników podejścia systemowego do roli odgrywanej w procesie politycznym przez nienadzorowane demokratycznie gremia eksperckie. (shrink)

W artykule przedstawiono argumenty, że konfirmacja tezy, iż istnieją moduły umysłowe wyjaśniające cechy umysłu, jest z kilku powodów kłopotliwa. Po pierwsze, istnieje kilka konkurencyjnych teorii modularności, które zresztą nie zawsze się wykluczają, przez co nie można między nimi rozstrzygać eksperymentalnie. Po drugie, tezy na temat modularności często oparte są na bezzasadnym założeniu, iż wyróżnianie specyficznych dziedzin (semantycznych lub składniowych) działania modułów nie jest problematyczne. Po trzecie, analizując znany z literatury moduł wykrywania oszustów, postulowany przez Cosmides w celu wyjaśnienia rzekomej irracjonalności (...) objawiającej się w tzw. zadaniu Wasona, pokazuję, że wyjaśniane zjawisko nie zostało zdefiniowane dostatecznie dokładnie, a przez to nieostra jest funkcjonalna charakterystyka modułów je wyjaśniających. Co więcej, nie ma powodów sądzić, że zjawisko, które ten moduł miał wyjaśniać, w ogóle istnieje. Wskazuję też kilka problemów metodologicznych związanych ze zbieraniem eksperymentalnych świadectw na rzecz modularności, takich jak zaburzanie wyników eksperymentów przez uśrednianie i brak kontroli nad kluczowymi czynnikami wpływającymi na rezultaty uzyskiwane przez uczestników badania. (shrink)

Badania nad twórczością Brunona Schulza, ze względu na brak ciągłości w zapiskach autobiograficznych, zaginioną korespondencję czy wreszcie nawet zaginione dzieła, nie od dziś przysparzają problemów badacz(k)om. Kompletne archiwum Schulza nie istnieje. Twórca, którego historia nie dysponuje kopią zapasową w postaci multimedialnych archiwów, zmienia się zatem w medialny byt, którego los jest nierozerwalnie związany z gestem tworzenia narracji. W ciągu ostatnich lat szczególnie dominującą narracją stała się ta wiążąca twórczość i całe życie Schulza z dyskursami kultury pamięci poświęconej Zagładzie. Poszukując (...) znaczenia archiwum w kontekście interpretacji dzieł pisarza i dyskursów biograficznych, autorka artykułu szuka odpowiedzi na pytanie dotyczące znaczenia luk w biografii Schulza i ich udziału w tworzeniu mitu pisarza poprzez referencje do teorii mediów i archiwistyki. Porównując biograficzne trendy z tymi dominującymi polską kulturę pamięci, tekst oferuje uaktualnione spojrzenie na twórczość Schulza oraz na sposoby pisania o pisarzach dwudziestolecia międzywojennego. Wykorzystując warsztat metodologiczny charakterystyczny dla badań medioznawczych, tekst udowadnia zasadność pozycjonowania prozy Schulza na szerszym socjopolitycznym i kulturowym tle Galicji początku XX wieku. Poprzez ponowną analizę takich tekstów, jak Wiosna czy Druga jesień, artykuł ukazuje twórczość pisarza jako multimedialne i komunikacyjne archiwum, którego jedną z płaszczyzn (istotnych dla prawidłowej interpretacji) jest ewokowanie kontekstów kulturowych związanych z dokładnie określonym czasem i przestrzenią. (shrink)

Pomiędzy filozofią a resztą kultury rośnie przepaść. Podczas gdy filozofowie są całkowicie przekonani o ważności swojej dziedziny i doniosłości tego, co się w niej robi – jej pytań, jej argumentacji, jej odpowiedzi, jej wynalazków pojęciowych, jej błyskotliwych idei, to niefilozofowie coraz powszechniej ważność tę kwestionują, w doniosłość powątpiewają, argumentacji nie cenią, błyskotliwości nie dostrzegają i w ogóle nie pojmują o co cały ambaras. Wszak filozofia drwa nie narąbie, wirusów z komputera nie usunie, cen w sklepach nie obniży, w rubryce „patenty (...) i wdrożenia” napisze „brak”. Zapytajmy więc: po co naszej kulturze filozofowanie? Nie filozofowie i nie instytuty filozoficznych badań i kształcenia filozoficznego, ale właśnie – filozofowanie. Żeby odpowiedzieć na takie pytanie, potrzeba nie tylko filozofii, ale także dobrych narzędzi z innych dziedzin nauki. Trzeba zapytać, jakiego rodzaju grą kulturową jest filozofowanie? Ilu z nas w nią gra? I co się wtedy dzieje? Czy filozofujemy na co dzień, czy tylko od święta? Niniejsza książka ani nie popularyzuje, ani nie przybliża tego, co robią filozofowie. Zamiast tego prowadzi Czytelników od rozmów w pociągach do teorii czerpanych z filozofii i socjologii wiedzy, od lektury nagłówków prasowych do teorii kultury, od obrazów epidemii i biografii Spinozy do studiów nad nauką. Stara się przy tym na pytania wyżej postawione jak najogólniej odpowiedzieć, a przepaść zasypać, pokazać przy tym, że filozofia od swego kulturowego otoczenia nie jest i nigdy nie była odizolowana. Przeciwnie, filozofowanie tak bardzo i w tak licznych miejscach w tkankę kultury wrosło, że bez niego tkanka ta porozrywałaby się na strzępy, że dla kultury współczesnej filozofowanie w najrozmaitszych przejawach jest czymś koniecznym, jest warunkiem trwania, życia i rozwoju. (shrink)

Niniejszy artykuł stanowi próbę udowodnienia tezy, zgodnie z którą „wojna z terroryzmem”, a ściślej z jego globalną postacią, jest de facto aktywnością wymierzoną w sam proces globalizacji. Karkołomny okazuje się zarówno brak działań zmierzających do eliminacji terroryzmu, jak i wszczynanie z nim „wojny”. Po pierwsze, globalizacja napędza terroryzm jako własną przeciwwagę, dlatego skuteczna z nim walka pociąga za sobą walkę z globalizacją. Po drugie, w tej perspektywie zwycięska „wojna z terroryzmem” zwiastuje jedno - samozniszczenie, unicestwienie tego, przeciw czemu występują (...) terroryści. Wątpliwości rodzą się nie tylko na tle praktycznych konsekwencji wypowiedzenia „wojny” globalnemu terroryzmowi oraz teoretycznego znaczenia tego terminu, lecz też samej możliwości prowadzenia wojny z tym czy jakimkolwiek innym zjawiskiem, miast realnym wrogiem. Jednakowoż „wojna z terroryzmem” to nie tylko wojna z globalizacją, to także wojna przeciw wartościom, które głosimy i w doniosłość których ponoć wierzymy. Łamiąc prawa innych w imię liberalnych wartości, nie możemy oczekiwać, że staną się one powszechnie bronione. W ten sposób wszyscy bierzemy udział w wielkim „teatrze przemocy”. (shrink)

Traktaty Niccolò Machiavellego to lektura obowiązkowa dla wszystkich pragnących merytorycznie debatować o państwie i prawie oraz mechanizmach funkcjonowania polityki, jak również dla tych, którzy chcą podjąć się działalności politycznej i odnieść sukces. To właśnie Florentyńczyk znany jest przede wszystkim z rad, jak zdobyć i utrzymać władzę. Wprawdzie zostały one sformułowane przed wiekami, jednak wiele z nich okazuje się zaskakująco aktualnych. Nie cofał się on też przed formułowaniem kontrowersyjnych wniosków, co do dziś dnia wywołuje w czytelnikach wiele emocji. Pomimo bogatej literatury (...) naukowej dotyczącej tego myśliciela, do tej pory brak było monografii, która przybliżałaby kluczowe dla jego rozważań pojęcie władzy, biorąc pod uwagę jej cele i środki. To Machiavelli spopularyzował zasadę „cel uświęca środki” i zalecał jej stosowanie w świecie politycznym. Postulując postrzeganie rzeczywistości taką, jaka ona jest, także władzę należy rozpatrywać pod kątem jej realnych celów oraz środków, które zapewniają jej istnienie. Niniejsza książka uzupełnia tę lukę w dyskursie naukowym. Jej celem nie jest tylko przedstawienie projektów ustrojowych Florentyńczyka, ale przede wszystkim uchwycenie samej istoty i przejawów władzy. „Cel uświęca środki, czyli Niccolò Machiavellego rozważania o władzy” pokazuje w nowym świetle rozważania autora Księcia i mam nadzieję sprowokuje ona każdego czytelnika do własnych przemyśleń na temat państwa, prawa oraz zasad rządzących światem politycznym. (shrink)

„Książka dr Marzenny Cyzman stanowi na gruncie literaturoznawstwa współczesnego niezwykle cenne opracowanie problematyki badawczej, skupionej wokół teorii nazw własnych w dziele literackim. Choć autorka podejmuje głównie refleksję teoretyczną, nie brak w jej pracy znakomitej prezentacji materiału analitycznego w postaci przywoływanych przykładów artystycznej funkcjonalizacji nazw własnych w konkretnych utworach literackich". Z recenzji wydawniczej prof. Joanny Ślósarskiej, Katedra Teorii Literatury, Uniwersytet Łódzki „Praca dr Marzenny Cyzman należy do tego nurtu teorii literatury, który rozwija się w bliskim związku z filozofią. Dlatego sądzę, (...) że pracą będą zainteresowani nie tylko teoretycy literatury czy językoznawcy, ale i filozofowie, szczególnie zajmujący się filozofią języka i ontologią. Praca Pani dr Cyzman dostarcza bowiem ciekawej ontologicznie koncepcji antroponimów i to nie tylko z punktu widzenia ontologii dzieła literackiego, ale i samej ontologii, gdyż to w ontologii rozstrzyga się kwestie związane z istnieniem i naturą przedmiotów intencjonalnych, w tym fikcyjnych". Z recenzji wydawniczej prof. Urszuli Żegleń, Instytut Filozofii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika. (shrink)

Mimo iż przestrzenie miejskie nasycone są dziełami sztuki, pełniącymi ważne funkcje estetyczne, społeczne, edukacyjne, historyczne, obiekty te często są przez odbiorców niezauważane, nierozu­miane lub nieidentyfikowane jako sztuka. Autorka stawia tezę, że jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest brak profesjonalnych podpisów. Celem tekstu jest analiza tablic informacyjnych wybranych obiektów znajdujących się w Łodzi. Porównanie zebranych przykładów wskazuje na różnorodne braki w treści podpisów, ich nieczytelność, niewłaściwe umiejscowienie, a nawet zu­pełne pominięcie jakiegokolwiek tekstu informującego o danym dziele. Poddane analizie zostały (...) dwadzieścia dwa obiekty wykonane po II wojnie światowej, reprezentujące różne gatunki sztuki i typy przestrzeni. Artykuł kończą lista postulatów, których spełnienia wymaga prawidłowe oznaczanie dzieł sztuki (sporządzona na wzór dziesięciopunktowego przewodnika opracowanego przez Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie) oraz propozycja przykładowej tablicy (dotyczącej konkretnego muralu), która mogłaby stać się rozwiązaniem standardowym. (shrink)

Oświecenia nie byłoby bez zwrotu w stronę rozumu, a ten nie jest żadną ideą, lecz własnością nader pospolitą – już sto lat wcześniej René Descartes powiadał, że nikt nie uskarża się na jego brak. Osiemnastowieczni filozofowie bodajże po raz pierwszy problematyzują owo nikt, pytając o rozum dzieci, „dzikich”, sawantów, geniuszy, wynalazców, szaleńców, ba – kobiet (dziewczynek, dziewcząt), aktualnych i przyszłych matek „rodu ludzkiego”, a nie tylko o „rozum ludzki”. Ma on zresztą wiele postaci – common sense, zdrowy rozum (rozsądek), (...) „chłopski rozum”, rozum praktyczny, czysty, spekulatywny itd., a także granicę, którą jest utrata rozumu lub zmysłów. Zawsze jednak objawia się wśród ludzi, pośród ludzkich spraw, bez względu na to, czy aktualnie należymy do jakiejś wspólnoty, czy – jak w pewnym momencie Robinson Crusoe albo Denis Diderot – zostaliśmy z niej czasowo wyłączeni. Epoka rozumu, jak zwykło się w skrócie charakteryzować „optymistyczne” Oświecenie, dostrzegała i eksponowała jego faktyczność i jednostkowość – rozum jest zawsze i tylko czyjąśdyspozycją – nie tracąc przy tym z oczu innej jego niezbywalnej cechy: powszechności. Wszystko może nas dzielić – pochodzenie, język, religia, płeć, zamożność, zdrowie, wykształcenie czy upodobania, lecz taki sam i ten sam jest mój i twój rozum. Tom prezentuje wyniki badań nad filozofią Oświecenia prowadzonych w wielu ośrodkach naukowych w kraju. Tym, co łączy wszystkie pomieszczone w nim teksty, jest zwrócenie uwagi na oświeceniowe rozumienie społecznej natury człowieka. Autorzy przedstawiają jej różne aspekty: od funkcjonowania instytucji służących prowadzeniu i upowszechnianiu badań naukowych, przez osiemnastowieczne projekty edukacyjne, kształtowanie się ówczesnych gustów estetycznych i znaczenie przykładane do języków narodowych, aż po społeczny wymiar medycyny. Prace te nie tylko ukazują, jak bardzo złożony jest obraz Oświecenia, ale też przypominają, że depozytariuszami opiewanego w tej epoce rozumu jesteśmy my – poszczególni ludzie, a jego funkcjonowanie wymaga istnienia rozmaitych łączących nas więzi. (shrink)

Oceny moralnej postępowania można dokonywać z dwóch różnych punktów widzenia. Jeden styl oceniania można nazwać „etyką uniwersalną” lub „etyką czystego sumienia”. Drugi styl można nazwać„partykularyzmem etycznym” czyli „etyką samokontroli.” Etyka pierwszego rodzaju zazwyczaj wykorzystuje pojęcia takie jak obowiązek, błąd, odpowiedzialność, wstyd, kara, pokuta, przebaczenie. Etyka drugiego rodzaju zwykle używa pojęć takich jak przywiązanie, niepowodzenie, ponoszenie odpowiedzialności, obwinianie, żal, poprawa, naprawienie szkód, zapomnienie. W etyce uniwersalnej obowiązki są czymś rzeczywistym i niezależnym. W tym sensie jest ona absolutystyczna. Co prawda etyka partykularystyczna (...) również uznaje niektóre obowiązki za naturalne i bezwarunkowe, lecz są to głównie obowiązki wobec własnych dzieci lub rodziców, współmałżonków czy współplemieńców, a nie obowiązki wobec całego świata lub wszystkich jednostek ludzkich. Etyka partykularyzmu rozumie obowiązki w świetle konkretnych relacji między jednostkami, ról społecznych lub zawodowych, dobrowolnie zaciągniętych zobowiązań. Etyka uniwersalistyczna brzmi sztucznie i retorycznie we wspólnocie jednostek, które darzą się wzajemnym szacunkiem, są zdolne do otwartego porozumiewania się z jednostkami proponującymi niepopularne punkty widzenia, są tolerancyjni i akceptują pluralizm opinii. Z drugiej strony hierarchiczna wspólnota mocno wspierająca przyjęty porządek społeczny i moralny, wroga jednostkom, które podkreślają swoje przekonania, nie może zaakceptować etyki pluralizmu bez utraty swej spoistości i funkcjonalności. Wybór między tymi dwoma rodzajami etyki jest przeto trudny w społeczeństwie, któremu brak wspólnych standardów tolerancji i która zachowuje hierarchię społeczną autorytetu, który uległ erozji. (shrink)

The article attempts to analyze Feliks Koneczny’s beliefs about paedocracy in the context of presently observed forms of youth political activity. For this purpose, the paper offers a discussion of selected texts on paedocracy published by Koneczny in the Słowo daily between September 16 and October 22, 1912. At that time, Koneczny wrote: “O pajdokracji” [On Paedocracy], “Partenogeneza pajdokracji” [Partenogenesis of Paedocracy], “Pajdokracja z prowokacji” [Provoked Paedocracy], “Młodzież jako środek reklamy” [Youth as a Means of Advertising], “Młodzież jako rzekoma rękojmia (...) przyszłości” [Youth as the Supposed Guarantor of the Future], “Pajdokracja i apatia” [Paedocracy and Apathy], “Stronnictwa a pajdokracja” [Parties and Paedocracy], “Brak pajdokracji w Wielkopolsce” [No Paedocracy in Greater Poland], “Patryjotyzm bez zajęcia” [Jobless Patriotism] and “Szacunku dla młodzieży” [Respect Youth]. Based on the analysis of source texts, the definition of paedocracy is presented on to of its causes and effects. This information is juxtaposed with other takes on paedocracy and its contemporary faces. Koneczny’s assessment of paedocracy was unequivocally negative. He believed it was socially harmful and resulted from a number of misconceptions. “Youth rule”, in the scholar’s view, is inspired solely by mature politicians who manipulate the young to achieve their own agendas. Such behavior stems from the lack of respect for youth that Koneczny clearly sought. The researcher saw many advantages of young Poles, but at the same time he was aware that some features of youth are not desirable in politics. He concluded that the only way to combat paedocracy might be to remove the young from politics altogether. At the same time, he realized that such a radical solution was not possible. In his argument, Koneczny not only described the flaws of paedocracy, but also showed how it can be combatted. (shrink)

Fran Brearton: Robert Graves and The White Goddess Joyce Hill: Authority and Intertextuality in the Works of Ælfric Michael Pennington: Barnardine's Straw: The Devil in Shakespeare's Detail David Womersley: Dulness and Pope Terence Cave: Montaigne Lord Moser: The Future of Our Universities Alexander Murray: The Inquisition and the Renaissance Robert Bagley: The Prehistory of Chinese Music Theory Edwin Cameron: Patents and Public Health: Principle, Politics and Paradox Mervyn King: What Fates Impose: Facing Up to Uncertainty Dominic Lieven: Empire, History and (...) the Contemporary Global Order Joan Oates: Archaeology in Mesopotamia: Digging Deeper at Tell Brak Timothy Besley: The New Political Economy Richard Gray: 'They Worship Death Here': William Faulkner, Sanctuary and Hollywood Lord Sutherland: Nomad's Progress James Piscatori: Imagining Pan-Islam: Religious Activism and Political Utopias. (shrink)

Głównym celem książki jest rekonstrukcja teorii retorycznej, wyłożonej przez Bartłomieja Keckermanna (1572–1609), profesora filozofii w Gdańskim Gimnazjum Akademickim, w obszernym traktacie pod tytułem System retoryki (Systema rhetoricae, Hanau 1608). Opierając się na przejrzystej metodzie, u której podstaw leżała zasada podziału dychotomicznego, wywiedziona wprost z pism logicznych Arystotelesa (Organonu), Keckermann przeprowadził systematyzację sztuki przemawiania. Dzięki twórczemu wykorzystaniu koncepcji Stagiryty, Cycerona i Kwintyliana, a także współczesnych sobie teoretyków wymowy, głównie Rudolfa Agricoli, Erazma z Rotterdamu, Filipa Melanchtona i Piotra Ramusa, stworzył on summę (...) renesansowej wiedzy o retoryce. Retoryka ujmowana paradoksalnie (oksymoronicznie) jako antystrofa dialektyki, ukazująca się nam w figuratywnym przebraniu wiernej służebnicy albo nieodłącznej, choć często niepożądanej, towarzyszki logiki (filozofii), została skrojona na miarę ludzkich zdolności i słabości. Jako względnie autonomiczna forma racjonalności (a więc zgodnie z intencją Arystotelesa) i model dyskursywności zbudowany wokół amplifikacji i figuratywności (czyli zgodnie z koncepcją Keckermanna) stanowi apologię niemal powszechnej niekonkluzywności dyskursu, sprzeciwu wobec supremacji intelektu w dziedzinie praktyk sensotwórczych i zgody na brak ostatecznego wyjaśnienia. Mimo tego ma być ona lekarstwem uśmierzającym chroniczną niepewność poznania i środkiem przynoszącym wytchnienie podczas gorączkowego poszukiwania sensu. Dlatego w zależności od potrzeb chwili i celu perswazji retoryka staje się lekarką serc i dusz ludzkich, twórczynią zmysłowych i wielobarwnych obrazów rzeczywistości, a także rewelatorką prawd doskonale już znanych. Za każdym razem zjawia się przed nami pod postacią figury przekształcającej prostą mowę litery w wieloznaczną sekwencję znaków, symboli i obrazów. Przemawiając we własnym imieniu na gruncie teorii wymowy (nawet tej najbardziej metodycznej i usystematyzowanej), retoryka nie może mówić inaczej, jak tylko retorycznie, ożywiając zastygłe w dyskursie toposy i budząc uśpione w języku figury. (shrink)

W artykule przedstawione zostaną różne sformułowania argumentu z pragnień, wysuniętego przeciwko naturalizmowi, autorstwa Clive’a S. Lewisa. Analizie zostaną poddane zarzuty o brak logicznej poprawności jego wywodu oraz dotyczące zwodniczego charakteru czynników irracjonalnych, do jakich zaliczają się uczucia i pragnienia. Wykazane zostanie, że sformułowania, w których mamy do czynienia z brakiem konkluzywności antynaturalistycznego wniosku Lewisa, można jednak traktować jako poznawczo wartościowe, gdyż są one oparte na indukcyjnym schemacie wnioskowania. Istnieją natomiast sformułowania, które jedynie wielkim kosztem, jakim jest uznanie Wszechświata za (...) absurdalny, można uznać za niekonkluzywne. Podejrzenie, iż odwołanie do czynników irracjonalnych osłabia argumentację Lewisa, okazuje się błędne. -------------- Zgłoszono: 22/07/2020. Zrecenzowano: 30/08/2020. Zaakceptowano do publikacji: 19/09/2020. (shrink)

Martha C. Nussbaum w oparciu o teorię sprawności tworzy wizję powszechnego ładu politycznego opartego na szacunku i tolerancji. Czy rzeczywiście jej teoria może stać się podstawą międzynarodowego liberalizmu politycznego? Wszak nosi ona wyraźne cechy opcji światpoglądowej – etyki moralnej autonomii jednostki. W dyskusji z Lindą Barclay Nussbuam odcina się od takiej interpretacji. Podkreśla pluralistyczny i uniwersalistyczny charakter swoich rozwiązań. Chce, aby konsensus oparty na teorii sprawności przekroczył bariery kultur, religii i narodowości. Stawia więc cele ambitniejsze niż sam Rawls, czołowy polityczny (...) liberał. Wskazuje też inne, poza Rawlsem, źródła idei liberalizmu politycznego. Piętnuje dostrzegany u Berlina i Raza brak szacunku wobec religii. (shrink)

Tekst został napisany najprawdopodobniej w roku 1668. Podstawą przekładu są jego dwie edycje: Kennetha Dewhursta, zamieszczona przezeń w monografii Thomas Sydenham. His Life and Original Writings, University and California Press, Berkeley–Los Angeles 1966, s. 85–93 oraz bardziej szczegółowa transkrypcja dokonana przez Jonathana Craiga Walmsleya i zamieszczona w rozprawie doktorskiej John Locke’s Natural Philosophy, opublikowanej elektronicznie: https://core.ac.uk/download/files/99/74250.pdf. Powodem umieszczenia przez Dewhursta tekstu Anatomii w książce poświęconej Sydenhamowi był brak pewności co do jej autorstwa; choć pierwotnie badacz ten przypisał go Locke’owi, (...) po pewnym czasie zmienił zdanie, uznając, że autorem był jednak Sydenham. Powodem był m.in. fakt, że pierwszy akapit napisany został ręką Sydenhama, co skłoniło Dewhursta do przypuszczenia, że rola Locke’a sprowadzała się jedynie do pełnienia obowiązków sekretarza znanego angielskiego lekarza. O autorstwie Sydenhama miała świadczyć także zbieżność poglądów zawartych w tekście z treścią jego Observationes Medicae. Ustalenia te podważyli ostatnio Peter Anstey i John Burrows, którzy analizując źródła i wykorzystując narzędzia statystyczne, rozstrzygnęli – należy sądzić, że ostatecznie – sprawę autorstwa Anatomii na korzyść Locke’a ). (shrink)

Arthura Kaufmanna filozofia prawa wyrasta przede wszystkim z neokantyzmu aksjologicznego reprezentowanego przez „późnego” Gustava Radbrucha, którego uważał on za najważniejszego ze swych nauczycieli, oraz z hermeneutyki filozoficznej Hansa-Georga Gadamera. W późniejszym okresie znaczący wpływ na Kaufmanna wywarł Charles S. Peirce, którego pracami posiłkował się opracowując problematykę analogii (wiążąc ją z opracowanym przez Pierca zagadnieniem abdukcji) oraz ontologii relacji. Niektóre wątki poglądów Kaufmanna nawiązują do egzystencjalizmu Karla Jaspersa oraz antropologii Karla Löwitha. Obecne są także inspiracje tomistyczne i arystotelesowskie. Jest to filozofia (...) prawa o charakterze maksymalistycznym. Kaufmann wpisuje się w sięgającą starożytności tradycję uprawiania filozofii, w której stawia się pytania o całość; filozofia pyta o to, co to jest "byt w ogóle", byt "w całości"; filozofia prawa stawia pytania o to, co to jest prawo "w całości", prawo "w ogóle" . Podejmuje wprost fundamentalne zagadnienia należące do zasadniczych dziedzin filozoficznych – epistemologiczne, ontologiczne, etyczne, nie stroniąc także od zagadnień z zakresu logiki. Uprawiana przez niego filozofia ma charakter systemowy, co sprawia, że jej zrozumienie zakłada ujęcie całości propozycji. Sam Kaufmann uważa, że systemy filozofii prawa należą już do historii, jednak ta uwaga jest o tyle jedynie trafna w odniesieniu do niego samego, że jego filozofia prawa – w zgodzie z jego deklaracjami – nie zmierza do „gotowych rozwiązań” konkretnych kwestii prawnych, ale zmierza do ukształtowania pewnego sposobu refleksji nad prawem. Jego koncepcja jest ważnym głosem w sporze klasycznego pozytywizmu z koncepcjami niepozytywistycznymi. Za prawo w pełnym tego słowa znaczeniu uznaje konkretne rozstrzygnięcie, co niewątpliwie łączy jego podejście z amerykańskim realizmem prawnym. Rekonstruowana przez Kaufmanna struktura procesu „urzeczywistniania” prawa, dokonywana w kontekście i na użytek kultury prawnej typu kodeksowego, kontynentalnego, uwyraźnia obecność elementów typowych dla kultury prawa precedensowego –wnioskowanie od przypadku do przypadku. Jednocześnie za istotny problem każdego porządku normatywnego uznaje uogólnienie. Jest to znamienny teoretyczny wyraz narastającej świadomości współwystępowania obok siebie zasadniczych elementów każdego z tych typów kultur prawnych. Kaufmann trafnie dostrzega, że w konkretnym rozstrzygnięciu są obecne elementy normatywne wykraczające poza to, co jest zawarte w aktach normatywnych. Podobnie jak Ronald Dworkin, Kaufmann wskazuje, że dokonujący rozstrzygnięcia, czy tego chce, czy nie, „stosuje” szereg elementów normatywnych spoza aktów normatywnych. Analizy prowadzą do wniosku, że propozycja Kaufmanna zawodzi, gdy przechodzi on do ontologicznych uogólnień, przede wszystkim przez brak uwzględnienia w swych podstawach takich punktów odniesienia, które są zewnętrzne wobec badanego procesu „urzeczywistniania” prawa. To, czym jest osoba, determinowane jest systemem prawnym i kulturą, w której prawo funkcjonuje. Przy takim ujęciu Kaufmann nie osiąga jednego z ważnych celów, do którego zmierzał, nie wskazuje kryteriów pozwalających stwierdzić, czy stopniowa – dokonywana zgodnie z odkrytymi przez hermeneutykę filozoficzną wymaganiami poprawnego rozumienia – zmiana normatywnego sensu systemu prawnego zmierza ku „ustawowemu bezprawiu”, czy też nie. (shrink)

Przekład na podstawie: „Which Naturalism?”, New Blackfriars 2022: 1–16, DOI: https://doi.org/ 10.1111/nbfr.12765. Przekład za zgodą Autora. Program „naturalizacji” bywa we współczesnej laickiej filozofii przedstawiany w opozycji do tradycyjnego teizmu. Biorąc jednak pod uwagę historię terminów „natura” i „naturalny”, widać brak ciągłości między tym, jak owe terminy są rozumiane obecnie, a jak rozumiano je w przeszłości. Nowożytny „naturalista”, który domaga się, by wszystkie zjawiska umieścić w dziedzinie tego, co naturalne, stawia tezę, którą wielu klasycznych, średniowiecznych i wczesnonowożytnych filozofów i teologów (...) uznałoby za dość samooczywistą. Zmiana, która tu zaszła, nie polega na decyzji, by do dziedziny naturalnej włączyć to, co poprzednio było z niej wykluczone, lecz na zupełnie innym rozumieniu tejże dziedziny. W artykule argumentuję, że filozoficznie ciekawe jest nie tyle pytanie, czy powinniśmy być naturalistami, ile pytanie, który z dwóch naturalizmów należy przyjąć: świecki naturalizm, z jego neutralistyczną koncepcją natury w ogóle i ludzkiej natury w szczególności, czy teistyczny naturalizm, wedle którego świat naturalny i nasza własna natura noszą znamię boskości. Okazuje się, że ujęcie sekularystyczne musi zmierzyć się z poważnymi wyzwaniami epistemicznymi i moralnymi. (shrink)

Odtworzenie założeń antropologicznych filozofii historii i wolności ludzkiej Merleau-Ponty'ego możliwe jest jedynie w konfrontacji z myślą Husserla i stanowiskami strukturalistycznymi. Merleau-Ponty polemizuje z francuską orientacją neokantowską. Orientacja ta tak określa podstawową kategorię a priori, iż pojawia się na jej gruncie nieprzezwyciężalny dualizm ja transcendentalnego i ja empirycznego, ja myślącego i obiektu myśli. Krytykując neokantyzm, Merleau-Ponty znajduje się pod silnym wpływem Husserla. Husserl proponuje nowe spojrzenie na "temat transcendentalności", głębsze od Kantowskiego. Kant nie potrafił przezwyciężyć "kryzysu nauki europejskiej" interpretując Galileuszowską wizję (...) matematyzacji natury Jako aprioryczną strukturę podmiotu ludzkiego. Nie udało się odsłonić duchowych źródeł nowożytnego traktowania natury, jego sensu dla człowieka. Brak również u autora "Krytyki czystego rozumu" obecności problematyki bezwzględnego pierwszeństwa prerefleksyjnego kontaktu z bytem. Husserl uwyraźnia potrzebę skonstruowania bardziej radykalnej, tj. bliższej realnych źródeł ludzkiego istnienia, wersji a priori (aprioryzmu). Opiera się on na podstawowym założeniu priorytetu tego, co przeżyte prerefleksyjnie w stosunku do syntezy naukowej. Prerefleksyjność posiada swą immanentną organizację, którą można utożsamić z językiem naturalnym. Wychodząc od prerefleksyjności przeżycia świata i naturalności języka można zbudować przejście od konkretności percepcji do idealności obiektu logiczno-naukowego. Właściwie określona kategoria a priori pozwala stworzyć nowy typ refleksji filozoficznej, który umożliwia zniesienie dualizmu ja transcendentalnego i ja empirycznego, i który można określić Jako "nieskończoną medytację". Pojawia się także możliwość potraktowania podmiotu ludzkiego już nie w perspektywie pozaczasowej aktywności konstytutywnej, formalizującej i syntetyzującej materiał dany z zewnątrz, lecz jako wszechstronnie aktywnego uczestnika sytuacji biosocjokulturowej. Jednakże w pełni twórcza kontynuacja poszukiwań fenomenologicznych Husserla przez Merleau-Ponty'ego jest możliwa dzięki zainteresowaniom strukturalizmem. Wykorzystanie myślenia strukturalistycznego jest u Merleau-Ponty'ego pochodną lektur teoretyków behawioryzmu, psychoanalizy i teorii postaci, dopełnionych lingwistyką strukturalną i etnosocjologią. Pojęcie struktury ma duży walor operacyjno-metodologiczny w naukach humanistycznych, a jej znaczenie dla filozofii wyraża się w tym, że jest ona "miejscem unaoczniania się sensu", zarazem narzędziem, jak i obiektem rozumienia. Operowanie strukturami umożliwia wyjście poza konstelację: podmiot-przedmiot, dominującą od Kartezjusza do Hegla. Pozwala także zobaczyć podmiot ludzki w świecie społeczno-historycznym, człowieka poprzez obecność w świecie i uspołecznienie poprzez człowieka. (shrink)

Debata bioetyczna w polskiej przestrzeni publicznej podporządkowana jest walce ideologicznej toczonej pomiędzy środowiskami konserwatywnymi, skupionymi wokół Kościoła katolickiego a środowiskami liberalnymi, domagającymi się wprowadzenia w Polsce regulacji i praw podobnych do tych, jakie obowiązują w Europie Zachodniej. W artykule dokonano przeglądu i analizy wypowiedzi publicystycznych i politycznych w przykładowych trzech obszarach: aborcji, obowiązkowych szczepień oraz prawa do strajku personelu medycznego. Uderzającą cechą publicznych sporów bioetycznych w Polsce jest prawie całkowity brak świadomości istnienia bioetyki jako dyscypliny akademickiej dostarczającej wiedzy i (...) ekspertyzy w tego rodzaju kwestiach. (shrink)

Artykuł jest próbą rozważenia koncepcji artystycznej Debory Vogel w kontekście refleksji nad transformacjami doświadczenia późnej nowoczesności. Jedną z tych zmian, którą uważam za kluczową, jest odejście od narracyjnej linearności ku polifonicznej symultaniczności, związane z przeniesieniem akcentu z czasowych aspektów nowoczesnego doświadczenia na jego aspekty przestrzenne. Drugim kontekstem, w którym rozważam fenomen Vogel, są transformacje, które zaszły w sztuce pod wpływem awangardy – z takimi jej wiodącymi pojęciami jak symultaniczność, polifonia, zaburzenie hierarchii, brak centrum, zdarzenie, wykorzenienie, zatarcie granic między sztuką (...) i życiem. Uważam, że pełne znaczenie wymienionych wątków staje się widoczne w sztuce neoawangardowej. Śledząc wątki sztuki neoawangardowej, wyodrębniam zmiany, które wydają się ważne z perspektywy konieczności powrotu do Vogel jako ich antycypatorki. Metoda, którą przyjmuję, zakłada szczególne rozumienie antycypacji, zgodnie z którym początek jest współtworzona przez jej kontynuację. (shrink)

Praca jest poświęcona negacji dyskursywnej (metajęzykowej). Omawiane są jej funkcje (np. sprostowanie, uwypuklenie, zaskoczenie), rodzaje (np. implikacyjna, językowa, prozodyczna) i własności (np. pozorna sprzeczność, pragmatyczne odkodowanie, przytoczenie, a nie użycie, brak konstrukcji z prefiksem „nie”, brak konstrukcji z zaimkami negatywnymi). Następnie rozpatrzona została możliwość, że negacja dyskursywna jest jedynie szczególnym przypadkiem innych rodzajów negacji, w szczególności negacji kontrastywnej lub illokucyjnej. Dalej postawiono pytanie, czy w przypadku negacji dyskursywnej mamy do czynienia ze zjawiskiem semantycznym czy pragmatycznym, jak również, czy (...) jest możliwe ujęcie negacji dyskursywnej w ramach mechanizmu konwersacyjnego nazywanego „przywołaniem echem”. (shrink)

Wczesny rozwój intelektualny Brocha przypada na czasy naukowego radykalizmu, który był kształtowany przez wiedeński pozytywizm logiczny. Zwrot Brocha ku literaturze miał swe źródło w rozczarowaniu, jakie spowodował w nim ów kierunek filozofii, nie dopuszczający, poza empiryzmem, innych źródeł poznania. Ten stan rzeczy przyczynił się do rozpadu wartości i ogólnego relatywizmu. Broch poszukuje w literaturze i sztuce uniwersalnej symbolicznej wartości, zdolnej zintegrować i nadać sens rozproszonej rzeczywistości w kulturze i życiu społecznym. W swych teoriopoznawczych dociekaniach sięga do późnego średniowiecza, w którym (...) nadrzędnej symbolicznej wartości podporządkowane były inne dziedziny życia. Okres reformacji i następujący po nim rozpad wartości prowadzi do zastąpienia platonizmu pozytywizmem. Broch wyrzeka się konserwatyzmu, szukającego ratunku w rewaloryzacji dawnych historycznych modeli, poszukuje natomiast zrębów nowej jedności, wolnej od dogmatu. Sztuce i literaturze, ze względu n a ich symboliczno-funkcjonalne właściwości, przypisuje szczególną rolę. Autor artykułu omawia antropologiczno-estetyczną funkcję Brochowskiego symbolu, który dzięki swym multyplikacyjnym właściwościom potrafi dotrzeć do mityczno-mistycznych wymiarów istnienia. Nośnikiem tego transcendentnego stanu poznawczego jest „liryzm”. Broch dostrzega jego przejawy w sztuce, literaturze i filozofii. Sceptycyzm pisarza rodzi natomiast brak możliwości jego naukowej weryfikacji. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest omówienie niektórych problemów, które występują podczas określania koreferencji w tekście. Analizy takie były prowadzone na potrzeby projektu CORE – Komputerowe metody identyfikacji nawiązań w tekstach polskich. Głównym celem projektu było stworzenie nowatorskich metod i narzędzi informatycznych służących do automatycznego wykrywania anafor i koreferencji w tekstach pisanych w języku polskim. Główny problem z wyznaczaniem faz koreferencji w języku polskim wyłonił się w efekcie kilku czynników. Na poziomie pragmatycznym i semantycznym nie było proste zadecydować czy zachodziła identyczność, czy (...) tylko podobieństwem między dwoma obiektami. Dodatkowym utrudnieniem był brak specjalistycznej wiedzy, który sprawił, że wyznaczenie faz koreferencji było szczególnie trudne między frazami w wyjątkowo specjalistycznych tekstach. Na poziomie gramatycznym, niektóre cechy języka polskiego utrudniły anotację. Ze względu na brak rodzajników określonych i nieokreślonych bardzo trudno było określić, czy nadawca zawsze miał na myśli ten sam obiekt, czy różne obiekty należące do tej samej klasy. Wreszcie, długie zdania bez podmiotu spowodowały pewne problemy przy wyznaczaniu łańcuchów koreferencyjnych między analizowanymi frazami. (shrink)

Mocną stroną Wciórki jest dobra orientacja wśród poglądów nowożytnych filozofów. Szczególnie wartościowe są końcowe rozdziały książki, zwłaszcza porównanie dwóch koncepcji Boga: filozoficznej i religijnej. Słabszą stroną podręcznika jest opracowanie i prezentacja metafizyki klasycznej. Autor nie pokazał mianowicie, jak jest jeszcze możliwa metafizyka po Kancie. Nie ustosunkował się do zarzutów M. Heideggera, który klasyczna filozofia Boga nazywa onto-teologią, sprowadzającą jakoby Boga do rzędu bytów ograniczonych. Świadomie nie wszedł w dyskusję z fizyką współczesną, mimo ze np. kosmologia relatywistyczna i teoria kwantów są (...) wyzyskiwane w celu negacji potrzeby istnienia Boga Stwórcy dla wyjaśnienia świata. Brak konkretnych przykładów w przedstawianiu argumentów św. Tomasza sprawia wrażenie aprioryzmu. W sumie książka Wiedzieć, ze jest Bóg nie wydaje się być ostatnim słowem w filozofii Boga, ale może być materiałem do dalszych przemyśleń. Obecny artykuł ma na celu sprowokowanie dyskusji, która by przybliżyła rozwiązanie sporu o argumenty na istnienie Boga. (shrink)

Mocną stroną Wciórki jest dobra orientacja wśród poglądów nowożytnych filozofów. Szczególnie wartościowe są końcowe rozdziały książki, zwłaszcza porównanie dwóch koncepcji Boga: filozoficznej i religijnej. Słabszą stroną podręcznika jest opracowanie i prezentacja metafizyki klasycznej. Autor nie pokazał mianowicie, jak jest jeszcze możliwa metafizyka po Kancie. Nie ustosunkował się do zarzutów M. Heideggera, który klasyczna filozofia Boga nazywa onto-teologią, sprowadzającą jakoby Boga do rzędu bytów ograniczonych. Świadomie nie wszedł w dyskusję z fizyką współczesną, mimo ze np. kosmologia relatywistyczna i teoria kwantów są (...) wyzyskiwane w celu negacji potrzeby istnienia Boga Stwórcy dla wyjaśnienia świata. Brak konkretnych przykładów w przedstawianiu argumentów św. Tomasza sprawia wrażenie aprioryzmu. W sumie książka Wiedzieć, ze jest Bóg nie wydaje się być ostatnim słowem w filozofii Boga, ale może być materiałem do dalszych przemyśleń. Obecny artykuł ma na celu sprowokowanie dyskusji, która by przybliżyła rozwiązanie sporu o argumenty na istnienie Boga. (shrink)

Choć samo zjawisko wykluczenia społecznego nie jest nowe, to jego waga, zwłaszcza w perspektywie praw człowieka, została doceniona stosunkowo niedawno. „Wykluczenie społeczne” nie jest kategorią konstytucyjną. Celem opracowania jest ogólne usytuowanie problematyki wykluczenia w kontekście zagadnień konstytucyjnych. Zmierza się do dookreślenia, czym jest wykluczenie społeczne oraz do wskazania zasadniczych konstytucyjnych punktów odniesienia, pozwalających na podjęcie tego problemu. Właściwe wykluczeniu społecznemu jest złożoność przyczyn - sam brak środków finansowych nie musi prowadzić do wykluczenia, choć proces wykluczania może być zainicjowany jednym (...) wydarzeniem. Jednak wykluczenia nie można adekwatnie scharakteryzować jedynie poprzez jego przyczyny. Wielowymiarowość dotyczy także przejawów wykluczenia. O wykluczeniu społecznym w sensie właściwym mówi się wówczas, gdy ograniczenia dotyczą jednocześnie wielu sfer życia społecznego. Chodzi przy tym o sfery fundamentalne, istotne . Charakterystyczne dla wykluczenia jest dłuższe trwanie w czasie. Często ma wymiar przestrzenny – procesy wykluczania prowadzą do wyodrębnienia obszarów, enklaw zamieszkanych przez wykluczanych, co jeszcze bardziej utrwala stan wykluczenia. Procesy wykluczania prowadzą niekiedy do zjawiska zwanego dziedziczeniem biedy czy wykluczenia. Ochrona przed wykluczeniem, wolność od niego, została uznana za prawo człowieka; prawo niesprowadzalne do tradycyjnie formułowanych praw gospodarczych, socjalnych i kulturalnych; mimo że wykluczenie społeczne dotyczy przede wszystkim udziału w życiu gospodarczym, społecznym i kulturalnym. Wykluczenie jest powiązane z naruszeniem zasady równości, jednak nie daje się ująć jedynie w perspektywie tej zasady, przy czym w szeregu istotnych punktów różni się od dyskryminacji w korzystaniu z praw człowieka. Poszukując w Konstytucji RP, w której brak jest kategorii „wykluczenia społecznego” zasadniczych punktów odniesienia należy poszukiwać w zasadzie godności z art. 30 oraz – w stosunku do obywateli – w art. 1. Jako pomocnicze punkty odniesienia można wskazać zasady sprawiedliwości społecznej, solidarności oraz równości, a także konstytucyjny katalog wolności i praw, przede wszystkim wolności i praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych. (shrink)

This article first of all attempts to assess the proposals of 2006–2007 to amend Poland’s Constitution, aimed mostly at strengthening constitutional protection of unborn human life. Parliamentary work on this proposal begins with the submission of the Deputy’s bill on amendment of the Constitution, published in the Sejm Paper No. 993 of September 5, 2006, and ends with a series of votes at the 39th sitting of the Sejm of the fifth term of office, held on April 13, 2007, on (...) which it was decided not to adopt any amendment. In the course of the legislative process, several modifi cation were offered not only to Article 38 concerning protection of life, but also to Article 30 dealing with dignity as a source of rights. Each of these proposals had drawbacks, including inter alia: the lack of a definite period of protection or entitlement to dignity, resulting in the decreased protection in relation to issues concerning euthanasia; the application of new categories granting a specific status to unborn human life; specifying the standards for protection by means of legislative acts ranking lower than a constitution, resulting in the transfer of life protection into the sphere of regulation of ordinary legislation. The most conducive for strengthening of the protection of unborn human life, even if not free of imperfections, was an amendment of Article 30 proposed by the Committee in the following wording: “The inherent and inalienable dignity, conferred on the person from the moment of conception, shall be a source of freedoms and rights of persons and citizens. It shall be inviolable; the respect and protection thereof shall be the obligation of public authorities.” From the rejection of the proposals it is diffi cult to draw conclusions that are vital for interpretation of the existing provisions. However, a conclusion that the intention of the authors of the constitution was not to strengthen the constitutional protection of life is not legitimate, mostly because of their doubts about formal correctness of the proposed amendments (when deciding to reject them), particularly the doubts about legal consequences of their adoption. -/- Streszczenie Zasadniczym celem opracowania jest próba całościowej oceny propozycji nowelizacji Konstytucji RP mającej miejsce w latach 2006-2007, zmierzającej przede wszystkim do wzmocnienia konstytucyjnej ochrony życia człowieka przed narodzeniem. Prace parlamentarne nad analizowaną nowelizacją otwiera poselski projekt ustawy o zmianie Konstytucji zawarty w druku sejmowym 993 z dnia 5 września 2006 (projekt wpłynął do Sejmu 7 września); zamyka seria głosowań na 39 posiedzeniu Sejmu V kadencji, dnia 13 kwietnia 2007 roku; głosowań, które przesądziły o niewprowadzeniu żadnych zmian. W trakcie procesu legislacyjnego proponowano szereg formuł, zmieniających nie tylko art. 38 dotyczący ochrony życia, ale także art. 30, który dotyczy godności jako źródła praw. W zasadzie wszystkie zgłoszone propozycje posiadały wady, wśród których najważniejsze to: brak domknięcia okresu ochrony lub przysługiwania godności, skutkujący obniżeniem ochrony w kwestiach związanych z eutanazją; stosowanie nowych kategorii, prowadzące do nadania specyficznego statusu człowiekowi przed narodzeniem; określanie standardu ochrony za pośrednictwem aktów o randze niższej od konstytucji, prowadzące do przesunięcia ochrony życia przed narodzeniem w sferę ustawodawstwa zwykłego. Z punktu widzenia celu, jakim było wzmocnienie konstytucyjnej ochrony życia człowieka przed narodzeniem i wzmocnienie jego pozycji prawnej, najlepsza, choć nie pozbawiona usterek, była zaproponowana przez Komisję zmiana brzmienia art. 30 prowadząca do formuły: „Źródłem wolności i praw człowieka i obywatela jest przyrodzona i niezbywalna godność człowieka, przynależna mu od chwili poczęcia. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.”. Na podstawie odrzucenia propozycji zmian trudno wyciągać wnioski istotne dla interpretacji aktualnie obowiązujących przepisów; wniosek, że ustrojodawca nie chciał wzmocnienia konstytucyjnej ochrony życie nie jest prawomocny, przede wszystkim ze względu na – istotne w procesie podejmowania decyzji o odrzuceniu propozycji zmian – wątpliwości, co do formalnej poprawności formułowanych propozycji, w tym wątpliwości co do konsekwencji prawnych ich przyjęcia. (shrink)

Prasa mniejszości niemieckiej była w okresie II Rzeczypospolitej dość zróżnicowana, o czym świadczą liczne publikacje, choćby autorstwa Tadeusza Kowalska czy Wiesławy Kaszubiny. Sytuację taką można by wytłumaczyć faktem, iż ludność niemiecka, zróżnicowana pod względem społecznym, wyróżniała się znacznie wyższym niż przeciętny dla całego kraju poziomem świadomości czytelniczej. Znamienną cechą prasy niemieckiej była duża liczba gazet o charakterze politycznym, wśród których znajdowały się pisma o kierunku nacjonalistycznym, socjalistycznym oraz ugodowym. Na uwagę zasługują tu takie tytuły, jak: Lodzer Freie Presse, Lodzer Volkszeitung, (...) Neue Lodzer Zeitung, Der Deutsche Weg, Deutscher Volksbote czy Der Deutsche Wegweiser. Obok prasy politycznej ważne miejsce zajmowały wydawnictwa o charakterze wyznaniowym, które w wielu wypadkach miały za zadanie uzupełniać określone treści polityczne. W dalszej kolejności, również dużą popularnością wśród mniejszości niemieckiej w Łodzi cieszyła się prasa związków zawodowych, gospodarcza oraz kulturalno-oświatowa. Prasę dla kobiet, dzieci i młodzieży reprezentowały natomiast takie tytuły, jak: Jugendruf, Kinderfreund, Die Jugendwarte, Praktischer Vereinsleiter, Zeitschrift Jur Christliche Jugendführung. Zjawiskiem towarzyszącym rozwojowi prasy okresu międzywojennego - zarówno polskiej, jak i mniejszościowej - była trudna sytuacja finansowa wielu pism, które w wielu wypadkach przybrały charakter efemerydalny. Na brak środków nie narzekały natomiast gazety, takie jak narodowosocjalistyczna Freie Presse czy Der Deutsche Weg, które mogły liczyć na pomoc z Rzeszy. Były one redagowane na dość dobrym poziome, prowadziły stałe rubryki, jak wiadomości polityczne z kraju i ze świata, informacje lokalne czy sport, poza tym drukowały powieści w odcinkach, felietony oraz dodatki, mające rozszerzyć ofertę i zapewnić rozrywkę swojemu czytelnikowi. Również prasa ugodowa, reprezentowana przez dziennik Neue Lodzer Zeitung, oraz socjalistyczna, Die Volkszeitung, nie ustępowała swym poziomem innym gazetom łódzkim. (shrink)

Kategoria prawdy budzi kontrowersje od czasów filozofii starożytnej aż do współczesnej. W związku z dyskusjami na temat korespondencyjnej, klasycznej teorii prawdy powstały teorie nieklasyczne, łączące pojęcie prawdy z oczywistością, skutecznym działaniem, koherencją, powszechną zgodą itp. Ostra polemika próbuje w ogóle wyeliminować kategorię prawdy. Powstaje pytanie: czy taka radykalna krytyka jest słuszna i uzasadniona? Wydaje się, że jest ona przesadna. Celem artykułu jest argumentacja za tezą, że prawda — jako wartość i norma („wzorzec”, element systemu odniesienia itp.) — jest niezbywalna przy (...) epistemicznej ocenie twierdzeń, które mają swoje konsekwencje teoretyczne i praktyczne. Strukturę artykułu wyznaczają następujące punkty: (1) krytyka kategorii prawdy, (2) prawda jako wartość i (3) prawda jako norma w systemie odniesienia. W punkcie wyjścia przyjmuję syntetyczną charakterystykę prawdy sformułowaną przez Michaela P. Lyncha w jego monografii pt. Prawda i życie. Dlaczego prawda jest ważna (2020): (a) Prawda jest obiektywna. (b) Prawda jest wartością, jest dobra. (c) Prawda jest wartościowym celem dociekań. (d) Prawda jest wartościowa ze względu na nią samą. Prawda faktycznie jest wartościowa, umożliwia bowiem stwierdzenie, że ktoś myli się, kłamie, popełnia krzywoprzysięstwo, manipuluje kimś w życiu osobistym czy społecznym. Oprócz tego, bez kategorii prawdy nie można nawet stwierdzić — jak to usiłuje czynić sceptycyzm — że prawdą jest, iż prawda nie jest czymś wartościowym, godnym uwagi itp. Kategoria prawdy — pełniąca funkcję poznawczego celu i normy — pomimo różnych kontrowersji jest wciąż niezbywalna przy ocenie wartości logicznej zdań (i wyrażanych przez nie twierdzeń). Kategoria prawdy jest semantyczna, lecz jej rozpoznawanie — uznawanie zdania przez kogoś za prawdziwe (czyli asercja) — jest kategorią pragmatyczną. Stwierdzana post factum skuteczność działania, podjętego na podstawie jakiegoś zdania, jest mocną racją za tym, aby dane zdanie uznać za prawdziwe. Respekt dla prawdy jest lepszy niż jego brak. (shrink)

Celem tego tekstu jest po pierwsze zastanowienie się nad możliwymi przyczynami obojętnościmoralnej; po drugie rozróżnienie jej dwóch rodzajów: obojętności biernej i obojętnościsprawczej, będącej warunkiem niezbędnym okrucieństwa. Ten pierwszy rodzaj, bardziejpospolity, to brak reakcji na zło, krzywdę i cierpienie innego człowieka, ten drugi, to obojętnośćoparta na przekonaniu, że cierpiący i krzywdzony w ogóle nie jest człowiekiem; jestpoza sferą podmiotowości, odpowiedzialności, wrażliwości i winy.

Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie postaci Mikołaja Zebrzydowskiego jako epistolografa. Analizie poddano listy Zebrzydowskiego zarówno niepublikowane, znajdujące się w krajowych bibliotekach i archiwach, jak również wydane drukiem. Przebadana korespondencja pochodzi z lat 1581–1615. Omówiono problematykę poruszaną w listach (zarówno informacje przekazywane bezpośrednio, jak i te ukryte w „warstwie głębokiej” tekstu), relacje z adresatami listów, język oraz styl epistoł. Tematyka korespondencji prowadzonej przez Mikołaja Zebrzydowskiego jest ściśle powiązana z jego publiczną działalnością. Jak dotąd nie udało odnaleźć się listów wojewody, które były (...) kierowane do członków najbliższej rodziny bądź miały wyłącznie prywatny charakter. Większość listów napisanych przez Zebrzydowskiego cechuje oględność, skupienie się na konkrecie i brak rozwlekłości, co zdaje się korespondować ze skrytą i pragmatyczną naturą nadawcy. Już w korespondencji przedrokoszowej odnaleźć można ślady kontestacji poczynań Zygmunta III, które - rzecz jasna - przybrały na sile w latach 1606–1609. Na szczególną uwagę zasługują listy kierowane do zbiorowego adresata. W odróżnieniu od epistoł przeznaczonych do pojedynczych odbiorców, w korespondencji zwróconej do szerszej publiki wojewoda wspomina o swoich uczuciach, często odwołuje się do autorytetów, stara się poruszyć emocje czytelników, stylizuje swoje zachowanie, manipuluje faktami. By wzmocnić siłę wypowiedzi, chętnie korzysta z amplifikacji, jednego z podstawowych narzędzi w retoryce. Uznać należy, że ten typ korespondencji był jednym z ważniejszych narzędzi propagandowych stosowanych przez wojewodę. (shrink)

Det är stort, Europa, tycker urmakarn. Han har just inte tänkt på det förut. Tyskland, Frankrike, England, ett stycke Skandinavien, ett stycke Ryssland. Och gränserna förändras då och då; ljudlöst, nästan omärkligt på kartan, med buller och bråk där ute. Där ute—?... Långt uppe en liten prick, en liten stad. Hammar upptäcker att den verkligen hör till Europa, är en punkt i världen, ett litet centra, kring vilket en landsbygd sluter sig—en kärna.... Det är litet. Han måste erkänna, att det (...) är försvinnande. Stockholm är en helt annan sak, men detta är för litet.1[It is big, Europe, thinks the watchmaker. He hasn't happened to think about it before. Germany, France, England, a bit of Scandinavia, a bit of... (shrink)

NADZIEJA SKOWANA NIEPEWNOŚCIĄ WOKÓŁ MYŚLI LWA SZESTOWA W artykule, odwołując się do egzystencjalnych przemyśleń Lwa Szestowa nad ludzkim losem, Bogiem i przeznaczeniem świata, nie zapominając o rosyjskiej duszy filozofa, starano się uwyraźnić problem ludzkiej nadziei. Nadziei, która odnajdywana jest w prawdach opartych na sprzecznościach. Nie są to bowiem abstrakcyjne, wypolerowane prawdy rozumu, lecz prawdy egzystencjalne, rządzące się szczególnymi prawidłami. Mianowicie takimi, które spoczywają poza obszarem pewności naszej egzystencji. W tym sensie oczywiste jest, iż myśliciel żąda od filozofii rzeczy niemożliwej, by (...) językiem nauki orzekała o tym, co filozofią nie jest. Szestow zostaje więc oceniony jako ten, który „myśli poza logiką i filozofią”, co sytuuje go w realnej opozycji do cechu akademickich filozofów. Dla nich to, jako zdeklarowanych racjonalistów, Szestowowskie „myślenie poza myśleniem” oznaczało brak pewności i zagubienie. Paradoksalnie właśnie tam, w „chaosie” braku spekulatywnych rozwiązań, w przerażającej egzystencji Hioba i jemu podobnych, Szestow odnajduje drogę nadziei na odnalezienie prawdy wiecznej, prowadzącej do wrót zbawienia. Słowa kluczowe: Nadzieja, niepewność, tajemnica, paradoks, prawda, filozofia, poznanie, system, egzystencja, Bóg, racjonalizm, irracjonalizm, możliwe, niemożliwe, metafizyka, idealizm, materializm. (shrink)

Celem artykułu jest scharakteryzowanie współczesnej publicznej debaty bioetycznej w Polsce na przykładzie dyskusji na temat kwestii reprodukcyjnych. Autorki podkreślają polaryzację i radykalizację przeciwstawnych stanowisk i pomijanie zagadnień istotnych dla dyskusji filozoficznych na ten temat. Debata społeczna ma charakter sporu światopoglądowego o charakterze pragmatycznym, a jej celem jest oddziaływanie na zmianę bądź ugruntowanie już przyjmowanych przekonań moralnych umożliwiające przyjęcie i akceptację społeczną proponowanego rozwiązania legislacyjnego. Do radykalizacji sporu przyczynia się silny wpływ instytucji Kościoła, rozwój ruchu społecznego na rzecz obrony praw kobiet (...) i praw reprodukcyjnych oraz brak należytej uwagi dla tej debaty i jej wszystkich uczestników ze strony władz publicznych. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest prześledzenie narodzin, rozwoju i upadku prasy parafialnej w Polsce na przykładzie archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej. Ze względu na ilościowe i jakościowe bogactwo tego segmentu prasy, jego dogłębne zbadanie wymaga dalszych skrupulatnych badań, gdyż od przełomu lat 80. i 90. ubiegłego wieku niezliczone wydawnictwa powstawały, znikały, odradzały się z innym tytułem i zespołem redakcyjnym, po czym znów znikały. W artykule prześledzono tło historyczne województwa zachodniopomorskiego, które po II wojnie światowej zostało przyłączone do komunistycznej Polski. W efekcie wielu Polaków (głównie (...) katolików) z terenów utraconych na rzecz Związku Sowieckiego znalazło się w miejscu, gdzie Kościół katolicki praktycznie nie funkcjonował. Trudno byłoby zrozumieć szczególną rolę prasy parafialnej na Pomorzu Zachodnim bez znajomości szerszego kontekstu powstawania i spontanicznego rozwoju gazet parafialnych w skali kraju. Kwestie te zostały wyeksponowane w części opisującej działalność Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Prasy Parafialnej. W artykule poruszono także kwestie związane z typologią i systematyzacją pojęcia „prasa parafialna”. Ze względu na niedostatek, a często brak źródeł pisanych autor przeprowadził serię wywiadów z osobami zaangażowanymi w tworzenie czasopism parafialnych, które przeżywały swój rozkwit w latach 90. XX wieku. (shrink)

W pracy prezentowane są niektóre wyniki dotyczące wprowadzonej, w jednej z poprzednich prac autora, klasy tzw. dyskusyjnych systemów Jaśkowskiego. W szczególności zwraca się uwagę na parakonsystentność owych systemów, brak reguły dołączania prawdziwościowej koniunkcji oraz respektowanie reguły dołączania tzw. koniunkcji dyskusyjnej w każdym z tych systemów. Jako specjalne systemy parakonsystentne stanowią one punkt wyjścia do dyskusji nad pewnymi własnościami logik parakonsystentnych. Autor poddaje krytyce stanowisko Priesta na temat roli dołączania koniunkcji dla logik parakonsystentnych oraz sensowność pojęć ścisłej parakonsystencji.

Artykuł przedstawia polskie regulacje prawne z lat 1998-2007 będące podstawą lustracji. Analizuje szereg aktów prawnych prezentując zakładane cele lustracji, jej zakres, procedury i przewidywane sankcje karne. Celem autora jest identyfikacja aksjologicznych podstaw regulacji prawnych dotyczących lustracji. W trakcie analiz wskazuje on m. in. na brak proporcji między sankcjami karnymi a winą jednostek, zwłaszcza w niektórych przypadkach penalizacji oświadczeń lustracyjnych niezgodnych z prawdą lub penalizacji niezłożenia oświadczeń. Autor argumentuje także, że analizowane rozwiązania zakładały – wbrew deklarowanym celom – przeniesienie odpowiedzialności (...) za zło systemu politycznego z jego aktywnych twórców na jednostki wbrew woli poddane działaniu tego systemu. Ponadto argumentuje, że lustracja oparta na przeprowadzanym przez państwo „teście moralności” radykalnie ingeruje w wewnętrzną sferę moralności jednostki i stąd zakłada elementy typowe dla aksjologii systemów totalitarnych; państwo nakazuje dokonać działania, które bezpośrednio i wprost zmierza do realizacji ściśle wewnętrznej wartości moralnej opartej na zgodności oświadczenia z przekonaniami, i jednocześnie państwo ustanawia siebie nie tylko obserwatorem i sędzią realizacji tej wartości, ale także autorem wzorca przekonań, z którymi oświadczenie ma być zgodne. (shrink)