W artykule poddano badaniu pojęcie przesądu w teoriach Kanta i Husserla. Według Kanta, przesądy należy odróżnić od sądów tymczasowych, które można nazwać antycypacjami lub maksymami wszelkiego badania. Wydajemy sąd tymczasowy o jakiejś rzeczy, zanim poznamy ją za pomocą sądu określającego. Z kolei przesądy są sądami tymczasowymi błędnie uznanymi za sądy określające, to znaczy sądami, które przyjmujemy jako zasady bez badania warunków ich prawdziwości. Kanta pojęcie przesądu ma zatem konotacje negatywne a celem filozofii krytycznej jest przezwyciężeniewszelkich przesądów. W przeciwieństwie do Kanta, (...) Husserl rozróżnia przesądy pozytywne i negatywne: pozytywny przesąd jest rozumiany jako przed-sąd w formie presumpcyjnej przedwiedzy i odpowiada Kantowskiemu pojęciu antycypacji, która jest właściwa sądowi tymczasowemu, podczas gdy obiektywistyczna naiwność okazuje się przesądem negatywnym.Celem fenomenologii jest zawieszenie wszystkich przesądów i to zawieszenie umożliwia badanie ich źródeł. W artykule autor wykazuje, że Husserlowska koncepcja przesądu jako przed-sądu jest analogiczna do Gadamerowskiej rehabilitacji przesądów jako przed-rozumienia. Dlatego też można wskazać podobieństwa między Kanta pojęciem sądu tymczasowego, Husserla ideą przedwiedzy i G adamera koncepcją przed-rozumienia. (shrink)

Od metafizycznej neutralności do metafizyki problemów. Status metafizyki w filozofii Husserla Streszczenie Artykuł prezentuje przejście filozofii Husserla od psychologii fenomenologicznej do fenomenologii transcendentalnej jako zwrot metafizyczny. Husserlowska fenomenologia przedtranscendentalna jako deskryptywna analiza fenomenów mentalnych wyklucza wszelkie metafizyczne pytania dotyczące istnienia świata zewnętrznego, podczas gdy fenomenologia transcendentalna nie jest metafizycznie neutralna, ponieważ ma za zadanie odsłonięcie ostatecznego sensu świata w jego faktycznym istnieniu. Z jednej strony, zgodnie z pierwszeństwem ejdetycznych możliwości przed rzeczywistością, fenomenologia transcendentalna jako nauka ejdetyczna poprzedza metafizykę jako naukę (...) o rzeczywistości i umożliwia ją. Z tego punktu widzenia fenomenologia transcendentalna może być rozumiana w znaczeniu ostatecznego ugruntowania metafizyki jako uniwersalnej i absolutnej nauki o faktach, która jest zwieńczeniem naturalnych nauk o bycie. Z drugiej strony, zasada pierwszeństwa istoty przed faktem nie znajduje zastosowania do transcendentalnego faktu konstytucji świata i ten irracjonalny fakt prowadzi do metafizyki jako filozofii dotyczącej „najwyższych i ostatecznych zagadnień”, takich jak teleologiczne, teologiczne i etyczne zagadnienia. Zagadnienia te okazują się irracjonalną resztą (metafizycznym residuum) fenomenologii transcendentalnej i jej zwieńczeniem. Słowa kluczowe: ejdetyczne możliwości, fakt absolutny, fenomenologia transcendentalna, metafizyka krytyczna, metafizyka problemów, nauka o faktach. (shrink)

Artykuł prezentuje filozofie Kanta i Husserla w odniesieniu do Hartmannowskiego rozumienia irracjonalności. W metafizyce poznania Hartmanna irracjonalność, która odpowiada częściowej niepoznawalności bytu, okazuje się argumentem przeciwko idealizmowi, który zakłada całkowitą racjonalność naszego poznania ijego przedmiotu. W artykule autor pokazuje, że można wskazać podobieństwa między Kanta ideą niepoznawalności przedmiotu transcendentalnego, Husserla koncepcją transcendentalnej konstytucji świata i Hartmanna pojęciem gnoseologicznej irracjonalności. W transcendentalizmie Kanta irracjonalność implikuje asymetria między warunkami możliwości doświadczenia i warunkami możliwości przedmiotów doświadczenia, jako że niepoznawalność przedmiotu transcendentalnego i rzeczy (...) samej w sobie wskazuje, że nie wszystkie warunki przedmiotów są jednocześnie warunkami możliwości doświadczenia. Według Husserla świadomość transcendentalna nie jest racją wystarczającą świata w aspekcie jego Da- sein i Sosein, ponieważ fakt konstytucji świata jest faktem irracjonalnym i nie może być wyprowadzony z istoty świadomości. Autor próbuje wykazać, że analogia między Husserlem i Hartmannem w kwestii irracjonalności otwiera nowe możliwości interpretacyjne relacji między fenomenologią transcendentalną i Hartmannowską filozofią. (shrink)

The paper deals with Eugen Fink’s interpretation of transcendental I. Fink does not make do with traditional phenomenological distinction between natural I and transcendental I, but within transcendental I he looks for the distinction between constitutive I i phenomenologizing I. Hence, according to Fink, we should distinguish three kinds of I: natural I, transcendental I which constitutes the world and transcendental-phenomenologizing I as theoretical spectator, who meets the conditions of phenomenological reduction but does not contribute to the constitution of the (...) world. Finks interpretation of transcendental I aims at overcoming difficulties related to Husserlian phenomenological reduction, and the distinction of constitutive I and phenomenologizing I was accepted by Husserl himself. (shrink)

Autor prezentuje własną interpretację fenomenologicznej zagadki „w sobie” przedmiotu rzeczywistego i samego świata. Rozwiązanie tej zagadki ma rozstrzygające znaczenie dla właściwego zrozumienia fenomenologii transcendentalnej. Według Husserla, rzecz transcendentna jest „w sobie” w odniesieniu do faktycznego doświadczenia, ponieważ jej esse nie rozpływa się w percipi i może istnieć nawet wtedy, gdy nie jest faktycznie doświadczana. „W sobie” przedmiotu realnego nie oznacza jednak jego istnienia poza wszelkim możliwym sposobem dania w świadomości, ale jest idealną jednością daną w nieskończonej wielości rzeczywistych i możliwych (...) przejawów tego samego dopuszczającego określenia x. Wszystkie przedmioty realne są jednostkami sensu, ale sens nie przenika przedmiotu w nieskończoności jego przejawów, a w konsekwencji niewyczerpywalne x jako nosiciel tożsamości przedmiotu zawiera nadwyżkę wykraczającą poza sens. Zasadnicza teza artykułu brzmi, że „w sobie” rzeczy transcendentnej i świata realnego odpowiada czystemu x i jego nadwyżce przekraczającej sensy noematyczne. (shrink)

In the paper I present the Husserl’s idea of philosophy as a strict science which he understood as universal and ultimately justified knowledge, free from any prejudices coming from naturalistic attitude. The prejudice of such an attitude is a thesis of the existence of the world. By complying with this thesis unreflectively, one becomes immersed in the world, which means that in the natural attitude the transcendental character of subjectivity remains unconscious and anonymous. This anonymity might be razed by transcendental (...) reduction, which aims at getting the transcendental ego rid of self-forgetting. The subjectivity revealed this way is still, in its deepest aspects, anonymous as ultimately functioning ego, for being an epistemological absolute, it is a source of reflection and through reflection it cannot become acknowledged. I discuss some difficulties related to the second type of anonymity in relation to Husserl’s demand of phenomenology realising the idea of philosophy as strict a science. (shrink)

The aim of the article is to question the Cartesian interpretation of Husserl’s philosophy. In that interpretation Husserl is regarded as a representative of epistemological fundamentalism characterized by searching for the foundations of cognition in the transcendental consciousness given in the absolute and adequate evidence. The thesis of this article states that the essential anonymity which Husserl ascribes to consciousness is the crucial argument for his questioning of the Cartesian myth of the self-transparency of consciousness and thus allows for regarding (...) him as the master of suspicion in a meaning which Paul Ricoeur has endowed this concept with. According to Husserl, consciousness, at the beginning of philosophical thinking, appears to be unknown, hidden, since a human being living in a natural disposition, is immersed in anonymity and forgets about his own subjectivity. Though this anonymity may be overcome by means of phenomenological reduction, the transcendental consciousness, uncovered due to that reduction, in its deepest layers will remain anonymous and will not present itself adequately in self-reflection. (shrink)

In my paper I discuss Husserl’s standpoint on the existence of world. Addressing this issue the philosopher thinks of the kind of being, outer of consciousness, which is realized in the general thesis of natural attitude. The aim of phenomenological research is to reveal correlation of consciousness and the world, which according to Husserl, becomes transcendental constitution. In the course of explaining this correlation Husserl reveals that the existence of world might be recognized as a correlate of the general thesis (...) of natural attitude, which after phenomenological reduction becomes recognised as the constitutive achievement of consciousness. Transcendental idealism is interpreted in the paper as transcendental monism. Husserl not only questions the possibility of non-cognizable things-in-themselves, but also he uses some broad concept of transcendental subjectivity. The transcendental subjectivity is not opposed to the world, but it includes the world as the subjectivity’s correlate. Strictly speaking, the world is conceived as structure transcendental subjectivity, and the natural attitude might be taken as anonymous modus of transcendental life. (shrink)

An interview with Charles McCarty by Piotr Urbańczyk concerning mathematical explanation.

Rozprawa Doktora Piotra Domerackiego zatytułowana Horyzonty i perspektywy monoseologii. Filozoficzne studium samotności stanowi ciekawą i oryginalną propozycję intelektualną. Jako oczywiste plusy przedstawionego opracowania wskazać należy oryginalność tematyki, rozległość studiów oraz dojrzały charakter refleksji autora. Samotność stanowi temat ciągle aktualny i powracający, a jednocześnie zaskakujący złożonością i wielowymiarowością. Jest to przy tym temat, który prowokuje do pytań o naszą własną tożsamość, stanowi punkt wyjścia dla autoanalizy i pytania o relacje z innymi. Odpowiedzi na pytanie o mechanizm rozprzęgania się tych więzi i (...) konsekwencje tych procesów dla człowieka ukazują paradoksy i sprzeczności myślenia o tym zagadnieniu. […] W przedstawionym opracowaniu dr Piotr Domeracki podejmuje ogromny wysiłek przedstawienia całej tej złożoności i wewnętrznych napięć organizujących badania i refleksję nad samotnością. Realizując podjęte zadanie, Autor odnosi wiele sukcesów. Z recenzji wydawniczej dr hab. Heleny Ciążeli, prof. APS, Warszawa Wszelki system wiedzy o samotności, jeśli aspiruje do zupełności oraz jeśli ma być wiarygodny, miarodajny i funkcjonalny, powinien być komplementarny, to znaczy powinien umiejętnie łączyć minimalistyczną oraz maksymalistyczną (w sensie Walzerowskim) perspektywę oglądu i deskrypcji. Zasadniczą trudnością w precyzyjnym i kompleksowym opisie samotności jest jej wysoce ograniczona komunikowalność na poziomie doznaniowości. Samotność jest bowiem niezwykle oporna wobec możliwości empatycznego jej współprzeżywania. Z tego powodu jawi się ona jako agregat takich negatywnie percypowanych własności i określeń, jak monadyczność, solipsystyczność, apatyczność, autystyczność czy outsiderstwo. Zasadniczym celem niniejszej monografii – oprócz intencji wyłożenia i popularyzacji standardów wiedzy monoseologicznej – jest dążenie do przedstawienia jak najszerszego spektrum problemowego oraz siatki pojęciowej filozofii samotności. (shrink)

Topic modeling—a text‐mining technique often used to uncover thematic structures in large collections of texts—has been increasingly frequently used in the context of the analysis of scholarly output. In this study, we construct a corpus of 19,488 texts published since 1971 in seven leading journals in the field of bioethics and philosophy of medicine, and we use a machine learning algorithm to identify almost 100 topics representing distinct themes of interest in the field. On the basis of intertopic correlations, we (...) group the content‐based topics into eight clusters, thus providing a novel, fine‐grained intellectual map of bioethics and philosophy of medicine. Moreover, we conduct a number of diachronic analyses, examining how the “prominence” of different topics has changed across time. In this way, we are able to observe the distinct patterns in which bioethics and philosophy of medicine have evolved and changed their focus over the past half a century. (shrink)

This interdisciplinary study introduces readers to Friedrich Schleiermacher's diverse pathways of reflection and creative practice that are related to the field of translation. By drawing attention to Schleiermacher's various writings on a range of subjects (including philology, criticism, hermeneutics, dialectics, rhetoric and religion), the author makes it clear that the frequently cited lecture Über die verschiedenen Methoden des Übersetzens (On the Different Methods of Translating) represents but a fraction of Schleiermacher's contributions to modern-day insights into translation. The analysis of Schleiermacher's (...) various pathways of reflection on translation presented in this book leads to the conclusion that translation is part of the essence of the world, as it is a fundamental tool of our cognition and a foundation of our existence. In Schleiermacher's works, transfer, translation, mediation, and communication underpin our very existence in the world and our self-awareness. At the same time, they represent fundamental categories for a project that focuses on the consolidation and assimilation - through translation - of that which is foreign, different, diverse. (shrink)

Piotr Cyciura Human Freedom and MetaphysicsHuman freedom is in a sense the topic of metaphysics. Freedom is usually regarded as what is the most perfect in the reality. For man being perfect is the same as acting in the way which is proper for him only, viz., acting in a rational manner. However, what man desires is more perfect than what he is. The human existence is participated whereas what man aims at in the most rational manner is the (...) Existence itself. Therefore God (as loved and known) guarantees the human freedom. The value is everything that brings us closer to Him – everything save God and persons – provided we offer it to Him. It is our choice whether we make whatever is ours obey to God or not. However, what is eventually achieved is not what is ours but we ourselves – living in the Life itself. There are no borders for the human freedom in the physical world; whatever bears upon us, i.e. what is natural, could become an offering, whereas what is offered to Him in the way He cannot reject it is the only absolute value. Keywords: freedom, values, metaphysics, God. (shrink)

Philosophy Compass, Volume 17, Issue 1, January 2022.

Teologia już niejednokrotnie składała współczesnej myśli filozoficznej obietnicę poszerzenia horyzontów czy też otwarcia jej na transcendencję. Jednak obietnica ta nie spotkała się – jak dotąd – z przychylnym przyjęciem, gdyż teologia sama nie zdołała przekonać filozofii o swojej racjonalności. Filozofia przestała być bowiem, z jednej strony, wrażliwa na argumentację natury metafizycznej, z drugiej zaś, teologia jest skłonna poddawać się metodologiom nauk szczegółowych, rezygnując przy tym z własnej odrębności. Zarysowana tu hermeneutyka teologii jest w pierwszym rzędzie badaniem teologii jako nauki, próbą (...) uprawomocnienia jej na gruncie jednego z najważniejszych kierunków filozofii współczesnej, mianowicie hermeneutyki filozoficznej. Teologia zostaje tu ujęta w aspekcie immanencji, choć bynajmniej nie zamyka się w jej horyzoncie. Dziejący się świat teologii rozpada się na „kawałki” – miejsca teologiczne – które jednak wchodząc ze sobą w interakcje, uczestniczą w grze teologicznej. Jako pole owej gry zostaje wskazana liturgia, miejsce metodologicznie wyróżnione ze względu na naoczność dokonujących się konsekwencji gry teologicznej. Analiza czerpie z takich źródeł jak teoria miejsc teologicznych Melchiora Cano OP, koncepcja kręgu hermeneutycznego Martina Heideggera oraz projekt hermeneutyki filozoficznej Hansa-Georga Gadamera, ze szczególnym uwzględnieniem roli prze(d)sądów, utożsamianych tutaj z miejscami teologicznymi. Nowość spojrzenia na tradycję katolicką kontekście myśli hermeneutycznej sprawia, że prezentowana książka może trafić nie tylko do teologów i filozofów, ale także do badaczy szeroko rozumianej kultury. (shrink)

El artículo hace el análisis del vocabulario lúdico utilizado en los escritos de Tomás de Aquino, que permite descubrir una “hermenéutica del buen humor” que caracteriza su manera de pensar sobre el ser humano. El objetivo del estudio consiste en sondear la base filosófica tomista de lo lúdico, destacando su contexto antropológico , epistemológico y ético. En este marco, aparece en el pensamiento del Aquinate una “racionalidad lúdica”, que percibe lo lúdico como dirigibile, y que, además, a través del placer (...) lúdico abre al otro hombre y a la verdad. El particular interés se pone en exponer como el ocio ayuda en el conocimiento racional. (shrink)

Philosophy Compass, Volume 17, Issue 1, January 2022.

Piotr Kropotkin był najważniejszym przedstawicielem tzw. darwinizmu rosyjskiego oraz teorii pomocy wzajemnej, która podkreślała znaczenie współpracy wewnątrzgatunkowej w procesie doboru naturalnego oraz walki o byt. Na jej kanwie rosyjski badacz wysunął tezę o ewolucyjnych źródłach moralności, będącej problem badawczym w niniejszym artykule. Stanowi to jednocześnie powód dlaczego poza przedstawieniem wspomnianej tezy i jej założeń, w publikacji zilustrowana została także teoria pomocy wzajemnej. Zaproponowana przez Kropotkina wizja moralności suponowała, iż stanowi ona „przyrodzoną” właściwość ludzkiej natury. Podstawę dla niej stanowić ma (...) instynkt społeczny oraz jego przejawy, takie jak: równość, solidarność, sprawiedliwość, itd., a także pomoc wzajemna. Stawiało to propozycję rosyjskiego darwinisty w opozycji wobec dominujących trendów w myśleniu o ludzkiej moralności na przełomie XIX i XX wieku, zwłaszcza wobec tzw. darwinizmu społecznego i charakterystycznego dlań dualizmu moralnego. Ponadto zrywała z antropocentryzmem zakładając, iż poza gatunkiem ludzkim, także inne gatunki cechują się uczuciami moralnymi. (shrink)

This is a monograph on the philosophy of culture. Based on philosophical realism, the book's classical-philosophy approach to culture allows it to embark on a journey through the centuries to show human culture as an ongoing drama of nature and person, and evaluate its main actors.