Proces rozwoju myśli filozoficznej Zachodu - poczynając od antyku poprzez tradycję chrześcijańską aż do Oświecenia - prowadzi do destrukcji absolutu moralnego i metafizycznego. Najdobitniej opozycję między pozbawionym treści aksjologicznych światem a człowiekiem jako bytem wolnym uświadamia sobie po raz pierwszy Kant. Hegel pragnie kantowski dualizm bytu naturalnego i człowieka przezwyciężyć w kreującym w czasie wartości absolucie. Historia staje się u niego obszarem odsłaniania się treści aksjologicznych. Krok dokonany przez młodszych jego uczniów, a przede wszystkim Feuerbacha i Marksa, prowadzi do ujęcia (...) universum jako porządku czysto przyrodniczego, przestrzenno-czasowego, w który człowiek przez swoją aktywność świadomą - tworząc kulturę - wpisuje wartości. Istnieją one jedynie intencjonalnie i są rozpoznawalne tylko w relacji do świata ludzkiego. (shrink)

Analizując porównawczo poglądy Cieszkowskiego i młodoheglistów, autor zwraca uwagę zarówno na istniejące między nimi podobieństwa, jak i różnice. Mimo wspólnego źródła, którym była krytycznie asymilowana filozofia Hegla, odrębność stanowiska Cieszkowskiego zaznacza się szczególnie, jeśli idzie o filozofię historii oraz stosunek do religii. Jest on mniej radykalny od młodszych uczniów Hegla, w zakresie środków przebudowy społeczeństwa, za to jego wizja tej przebudowy ma charakter globalny, do czego przyczyniła się inspiracja płynąca od francuskich reformatorów społecznych. Jeżeli weźmiemy pod uwagę ideę filozofii czynu (...) i włączenie do schematu historiozoficznego przyszłości, priorytet Cieszkowskiego nie ulega wątpliwości. (shrink)

Autor podejmuje próbę rekonstrukcji heglowskiej filozofii człowieka. Człowiek w ujęciu Hegla to byt istniejący w czasie, skończony. samotworzący się w wyniku własnego działania, zakorzeniony w historii i społeczeństwie jako właściwych sobie mediach egzystencji. Istotnym momentem samorozwoju człowieka jest stopniowe zdobywanie przezeń samowiedzy. W prooesie tym jednakże człowiek ostatecznie utożsamia się z absolutem, tracąc swą samoistność bytową. Świadczy to, że refleksja filozoficzna nad człowiekiem w ramach heglowskiego systemu jest o tyle możliwa, o ile pewien jego fragment zostanie wyodrębniony w całości (ten (...) mianowicie, który dotyczy ludzkich form istnienia i działania), gdy intencja podstawowa myśli Hegla skierowana jest nie na człowieka, ale na absolut. (shrink)

Der Verfasser unterzieht sich dem Versuch, den Charakter der Kultur und des gesellschaftlichen Lebens in der Heqelschen Anthropologie zu charakterisieren. Den Ausgangspunkt der Betrachtung bildet Hegels Anthropogenese. Im Bereich der Kultur schreitet der Mensch über seine Naturalität hinaus in dem Sinne, daß er sie als Triebhaftigkeit in den Dienst der Rationalität einschließt. Das bedeutet eine Bändigung und deshalb unterdückt die Kultur die Natur des Menschen. Hegel versucht, Natur und Kultur in der neuzeitlichen Form des gesellschaftlichen Lebens in Einklang zu bringen, (...) wobei die partikularen Bestrebungen der Individuen zugelassen werden. Diese Bestrebungen werden von den Funktionsmechanismen der modernen Gesellschaft für allgemeine Zwecke nutzbar gemacht. (shrink)