Skip to main content

Localizing Memory and Recollection: The Sixteenth-Century Italian Commentaries on Aristotle’s De memoria et reminiscentia and the Question Concerning the Degrees of (dis)embodiment of the “Psychic” Processes

  • Chapter
  • First Online:
The Parva naturalia in Greek, Arabic and Latin Aristotelianism

Part of the book series: Studies in the History of Philosophy of Mind ((SHPM,volume 17))

Abstract

In this paper I explore how early modern Italian Aristotelians understood Aristotle’s De memoria by focusing on three key-points of Aristotle’s theory of memory and recollection: (a) the localization of memory in the perceptual part of the soul; (b) the characterisation of phantasia and its association with the notions of koinē aisthēsis and prōton aisthētikon; (c) the definition of recollection as “a kind of syllogism” and its account as an activity that implies the faculty of deliberating and is therefore restricted to humans. My aim is to show the interactions as well as the tensions between natural philosophical and medical theories in reading and interpreting Aristotle’s Parva naturalia in the Italian milieu.

This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.

Access this chapter

Chapter
USD 29.95
Price excludes VAT (USA)
  • Available as PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
eBook
USD 59.99
Price excludes VAT (USA)
  • Available as EPUB and PDF
  • Read on any device
  • Instant download
  • Own it forever
Softcover Book
USD 79.99
Price excludes VAT (USA)
  • Compact, lightweight edition
  • Dispatched in 3 to 5 business days
  • Free shipping worldwide - see info
Hardcover Book
USD 79.99
Price excludes VAT (USA)
  • Durable hardcover edition
  • Dispatched in 3 to 5 business days
  • Free shipping worldwide - see info

Tax calculation will be finalised at checkout

Purchases are for personal use only

Institutional subscriptions

Similar content being viewed by others

Notes

  1. 1.

    On the early Latin reception of the De memoria see Brumberg-Chaumont 2010.

  2. 2.

    Along with sections within general commentaries on the Parva naturalia like Ross (1955, 32–37 and 234–252), specific commentaries on the De memoria have been written in the 20th century by Ross (1906); Förster (1942); Sorabji (1972; 2nd ed. 2004); King (2004); Bloch (2007). See also Beare (1908).

  3. 3.

    Michael’s interpretations of De memoria are mentioned and discussed in 34 passages of King’s introduction and commentary. See also Péter Lautner’s contribution to this volume.

  4. 4.

    See De Angelis (2010, esp. 64–157). The reconstruction of the early modern reception of the De anima offered by Salatowsky (2006) contains little or nothing on the intertwinements between medicine and commentary tradition.

  5. 5.

    See Cunningham (1985 and 1997) (on the influence of Aristotle’s zoology on Fabrici d’Acquapendente anatomical project); Lennox (2006) (on the Aristotelian roots of William Harvey’s theory of animal generation); Lo Presti (2014) (with paragraphs on Cesare Cremonini’s and William Harvey’s reception of Aristotle theory of sexual generation).

  6. 6.

    For Leonico Tomeo’s biographical profile see Russo (2005) (with bibliography).

  7. 7.

    On Nifo’s life and works see Palumbo (2013) (with exhaustive bibliography).

  8. 8.

    See Lohr (1988, 118).

  9. 9.

    For Javelli’s biographical profile see von Wille (2004) (with bibliography).

  10. 10.

    See Lohr 1988, 424–425.

  11. 11.

    See Lohr 1988, 406–407.

  12. 12.

    For ad locum comments on this passage see Sorabji (2004, 69–70); King (2004, 86–88).

  13. 13.

    See Sorabji (2004, 77–79); King (2004, 92–95).

  14. 14.

    450a9–12: μέγεθος δ’ ἀναγκαῖον γνωρίζειν καὶ κίνησιν ᾧ καὶ χρόνον· [καὶ τὸ φάντασμα τῆς κοινῆς αἰσθήσεως πάθος ἐστίν] ὥστε φανερὸν ὅτι τῷ πρώτῳ αἰσθητικῷ τούτων ἡ γνῶσίς ἐστιν. See Sorabji (2004, 74–76). For a discussion of this passage and an overall investigation on Aristotle’s notion of common sense see, among others, Gregoric (2007).

  15. 15.

    In Parv. nat. 1.15–19 (in Wendland 1903): ἐπειδὴ γὰρ ἡ μνήμη πάθος ἢ ἕξις ἐστὶ τῆς κοινῆς αἰσθήσεως, ὡς ἔσται δῆλον, ὅτε περὶ τούτων λέγει, ἥτις κοινὴ αἴσθησις ἐν τῷ πρώτῳ αἰσθητηρίῳ καθίδρυται, ἔστι δὲ πρῶτον αἰσθητήριον, ὡς πολλάκις εἴρηται, ἡ καρδία.

  16. 16.

    Regarding Galen’s considerations on the localization of memory in the brain and as “part” of the hēgemonikon, see De Loc. Aff. VIII 174.16–175.7 Kühn; PHP 438.28–34 De Lacy; UP I 641.11–19 Kühn; QAM 11.1–9 Bazou (= IV 771–772 Kühn). Regarding the pathophysiology of memory, see De Loc. Aff. VIII 160.8–168.14 Kühn; De Sympt. Caus. VII 200.15–201.5 Kühn.

  17. 17.

    Nemesius, On the Nature of Man,13.32–38 (trans. in Sharples and van der Eijk 2008, 121): τὸ μὲν οὖν φανταστικὸν παραδίδωσι τῷ διανοητικῷ τὰ φαινόμενα· τὸ δὲ διανοητικὸν ἢ διαλογιστικὸν παραλαβὸν καὶ κρῖναν παραπέμπει τῷ μνημονευτικῷ. ὄργανον δὲ καὶ τούτου ἡ ὄπισθεν κοιλία τοῦ ἐγκεφάλου, ἣν καὶ παρεγκεφαλίδα καὶ παρεγκρανίδα καλοῦσιν, καὶ τὸ ἐν αὐτῷ ψυχικὸν πνεῦμα.

  18. 18.

    Averroes, Comp. de mem. et rem., 195vb44–64 (in Shields 1949, 57–59).

  19. 19.

    Simoni (1566, 271): “enumeravimus supra animae sentientis passiones seu facultates: has in corde tanquam in sua origine et fonte esse de sententia Aristotelis certum est; Galenus econtra cerebrum earum originem et sedem esse statuit.”

  20. 20.

    Ibid.: “in hoc tamen conveniunt, quod simulachra et imagines rerum extrinsecus obiectarum in cerebro recipiantur.”

  21. 21.

    Crippa (1567, 52): “unde memoriae vim, atque facultatem non in ipsa mente, sed in patibili, mortalique intellectu, qui est communis sensus, necessario sitam, atque locatam esse.”

  22. 22.

    Leonico Tomeo (1546, f. 73r): “Quoniam enim memoria vel passio est et affectio vel habitus communis appellati sensus quem primum nuncupavimus sensum ut cum de illa verba fient manifeste comprehendere licebit: qui sane communis sensus in primo collocari constituique sensiterio censetur quod ipsum esse cor a physicis pene omnibus pro certo tenetur.”

  23. 23.

    Ibid. f. 77r: “Peripateticos enim haud quaquam velle passiones impressionesque illas a sensilibus rebus in anima fieri sed in primo sensiterio: animae autem ipsius esse iudicium et actionem circa illa.”

  24. 24.

    Javelli (1580, vol. 1, p. 334a): “Et adverte quod licet detur in homine memoria in parte intellectiva: tamen non potest exire in actum suum sine memoria sensitiva, quoniam homo pro hoc statu non intelligit universale nisi in phantasmate.”

  25. 25.

    Johannes Duns Scotus, Ordinatio IV, 45, 3, ed. Wolter and Adams (1993, 201 and 203–206). On Scotus’ theory of memory see Coleman (1992, 465–499); Wolter (1990, 98–122).

  26. 26.

    Scaino (1599, 68b): “anima intellectiva est locus specierum potentia, antequam sit facta singula; facta deinde singula, sic in actu dicitur esse, ut possit intelligere, quod antea praestare non poterat. Intelligitur autem anima facta singula, quoniam sit formata virtute luminis intellectus agentis in ipsas species rerum.”

  27. 27.

    Scaino (1599, 62b): “Unde supponendum est, in corde residere ipsum primum sensitivum, et in ipsius spiritibus consistere, tum sensum communem, eam nimirum facultatem animae, quae iudicat omnia sensilia sensuum exteriorum; ut explicatum est in libro de sensiteriis et sensilibus, et in libris de anima; tum phantasiam, quae proprie constituitur circa phantasmata, quatenus seorsum ab operatione sensuum exteriorum, species sensilis recepta apparet huic facultati animae, adeo ut illam persentiat, et quasi oculis perspiciens circa illam opus imaginandi perficiat; tum denique memoriam, quatenus contingit rei praeteritae notitiam in anima sentiente repeti sub quadam temporis connotatione.”

  28. 28.

    453a6–13: διαφέρει δὲ τοῦ μνημονεύειν τὸ ἀναμιμνήσκεσθαι οὐ μόνον κατὰ τὸν χρόνον, ἀλλ’ ὅτι τοῦ μὲν μνημονεύειν καὶ τῶν ἄλλων ζῴων μετέχει πολλά, τοῦ δ’ ἀναμιμνήσκεσθαι οὐδὲν ὡς εἰπεῖν τῶν γνωριζομένων ζῴων, πλὴν ἄνθρωπος. αἴτιον δ’ ὅτι τὸ ἀναμιμνήσκεσθαί ἐστιν οἷον συλλογισμός τις· ὅτι γὰρ πρότερον εἶδεν ἢ ἤκουσεν ἤ τι τοιοῦτον ἔπαθε, συλλογίζεται ὁ ἀναμιμνησκόμενος, καὶ ἔστιν οἷον ζήτησίς τις. τοῦτο δ’ οἷς καὶ τὸ βουλευτικὸν ὑπάρχει, φύσει μόνοις συμβέβηκεν· καὶ γὰρ τὸ βουλεύεσθαι συλλογισμός τίς ἐστιν. See Sorabji (2004, 111–112); King (2004, 141–143).

  29. 29.

    Leonico Tomeo (1546, f. 93r): “… [reminiscentia] illam esse corpoream passionem: Cum enim ipsum reminisci ad cogitativam animae spectet vim …, consultare namque mentis et intellectus est, cuius etiam est reminisci: cumque sine fantasiae opera<tione> istuc effici non possit.”

  30. 30.

    Ibid.: “ipsum enim cor et in eo commorantem spiritum, in quibus simulacra illa et species quodammodo inesse dicuntur, movens et excitans animus reminiscentiae in nobis est causa.”

  31. 31.

    Ibid.: “et idcirco reminiscentiam dixit inquisitionem et investigationem esse fantasmatis in eiusmodi corpore existentis: quemadmodum enim si quispiam Ciceronis orationem legere velit aliquam ex orationum illius commentariis literas prius quaerit inscriptas: ita cogitativae vis animae facere videtur: cor namque ipsum chartae habet loco: fantasmatibus vero ut literis utitur: ipsa autem legentis obtinet vicem.”

  32. 32.

    Averroes, Comp., 196ra36–40 (in Shields 1949, 63): “et hoc accidit homini apud adunationem istarum trium virtutum. Et adunatio earum fit per animam rationabilem, scilicet per obedientiam earum ad ipsam.”

  33. 33.

    Thomas Aquinas, Sententia de sensu, tr. 2, l. 8, n.11 (available online at http://www.corpusthomisticum.org/css02.html): “Sic ergo patet quod reminiscentia est corporalis passio, nec est actus partis intellectivae, sed sensitivae, quae etiam in homine est, nobilior et virtuosior quam in aliis animalibus propter coniunctionem ad intellectum. Semper enim quod est inferioris ordinis perfectius fit suo superiori coniunctum, quasi aliquid de eius perfectione participans.”

  34. 34.

    Agostino Nifo, Parva naturalia, f. 84va: “Aristoteles in his libris non posuit nisi sensum communem, quem nunc phantasiam, nunc primum sensitivum appellat, et in corde. Amplius posuit quandam virtutem in cerebro, in qua servantur, et congregantur phantasmata, quam non sensum vocat, quoniam non cogniscit, aut sentit, sed servat apprehensa ipsa.”

  35. 35.

    Crippa (1567, 76): “Quamobrem, etsi memoria et reminiscentia in re, quae illarum cognitioni ad proprium obeundum munus subiicitur, inter se conveniunt … tamen differunt, quod memoria est simplex phantasmatis apprehensio, tamquam propria communis sensus operatio, reminiscentia autem est multiplicium cognitionum connexio et ratiocinatio quaedam, quae certe sine intellectus functione praestari nullo modo potest.”

  36. 36.

    Ibid., 72: “Nam, dum reminiscimur, anima ex phantasmatis contemplatione afficit et movet cor, ac simul etiam illum liquidum et humidum sanguinem, qui in eo est, qui, quia ad omnem mutationem perfacilis est, non prius desistit moveri, quam id, quod quaeritur, se obtulerit.”

  37. 37.

    Scaino (1599, 77b–78a): “At reminisci, excepto homine, nulli ex cognitis animalibus inest. Quod ex hoc deducitur: quoniam in ipso actu reminiscendi contingit veluti quidam syllogismus; quo inquiritur id, quod rememorari velimus; scilicet imaginatio ex uno phantasmate in aliud movetur, et ad tempus, et ad alia plurima volutatur, donec superveniat recordatio rei memorandae, eo modo, ut expositum est antea. In hac enim operatione supponitur quasi quidam syllogismus ob discurrentem circa phantasmata imaginationem, et ita inquirentem, quod intendit homo reminisci mediante dicto discursu imaginationis. Etenim Aristoteles assimilat hanc operationem ipsi inquisitioni; quae ab homine in consultatione adhiberi solet; quae etiam perficitur percurrendo singularia, circa quae postea consultatio exercetur. Verum similitudo existit solum circa modum inquisitionis penes phantasmata peractae a phantasia; cum deinde in consultatione intellectiva cadat speculatio iuxta ea, quae sint eligenda; in quo prudentia virtus existens intellectiva necessario adhibetur. In ipso autem actu reminiscendi attendendus est solus discursus inquirendi, et percurrendi phantasmata ope phantasiae. Ex quo colligitur, posse hanc inquisitionem fieri etiam circa notiones non complexas; veluti circa nominis inquisitionem.”

  38. 38.

    Ibidem, 78a: “Quamquam soli homini vim reminiscendi statutum sit inesse, et non aliis animalibus, quae carent ratione, qua homo praeditus est, attamen docet Aristoteles, hanc passionem reminiscendi pertinere ad corpoream facultatem, ut excludat, quod non sit facultatis intellectivae. Idque manifestat hoc illustri indicio, ex perturbatione scilicet, quam nonnulli patiuntur, cum quae vellent reminisci, haec assequi nequeant; qui quidem inhibentes, et remorantes graece τὴν διάνοιαν … ne ultra progrediatur; attamen in vanum id conantur, non obtinentes, quominus commotio in ipsis facta ultra extendatur, atque progrediatur. Ex quo colligitur, passionem reminiscendi omnino corpoream esse, uti ea, quae ad motiones imaginationis pertineat. Neque obiciat aliquis, quod etiam in opere intelligendi concurrat motio facta in phantasia circa imagines. Nam et si id verum est, attamen dicimus, quod actus intelligendi seiungitur ab actu imaginandi; adeo quod intellectio est specierum omnino separabilium a materia; actus vero imaginandi, et consequenter reminiscendi consistit circa phantasmatum comprehensionem; prout certae materiae coniuncta assistunt; neque ulterius extenditur haec operatio.”

Bibliography

  • Beare (1908) = De memoria et reminiscentia, trans. J. I. Beare. In The Parva Naturalia, trans. J. I. Beare and G. R. T. Ross. Oxford: Clarendon Press. Reprinted in The Works of Aristotle, translated into English under the editorship of W. D. Ross, vol. 3. Oxford: Clarendon Press, 1931.

    Google Scholar 

  • Bloch, David. 2007. Aristotle on memory and recollection: Text, translation, interpretation, and reception in western scholasticism. Leiden: Brill.

    Book  Google Scholar 

  • Brumberg-Chaumont, Julie. 2010. La première reception du De memoria et reminiscentia au Moyen Âge latin: le commentaire d’Adam de Buckfield. In Les Parva naturalia d’Aristote: Fortune antique et médiévale, ed. Christophe Grellard and Pierre-Marie Morel, 121–141. Paris: Publications de la Sorbonne.

    Chapter  Google Scholar 

  • Coleman, Janet. 1992. Ancient and medieval memories: Studies in the reconstruction of the past. Cambridge: CUP.

    Book  Google Scholar 

  • Crippa, Bernardino. 1567. In Aristotelis Librum de Memoria et Reminiscentia. Bologna: apud Alexandrum Benacium.

    Google Scholar 

  • Cunningham, Andrew. 1985. Fabricius and the ‘Aristotle Project’ in anatomical teaching and research at Padua. In The medical renaissance of the sixteenth century, ed. Andrew Wear, Roger K. French, and Iain M. Lonie, 195–222. Cambridge: CUP.

    Google Scholar 

  • ———. 1997. The anatomical renaissance: The resurrection of the anatomical projects of the ancients. Aldershot: Ashgate.

    Google Scholar 

  • De Angelis, Simone. 2010. Anthropologien: Genese und Konfiguration einer Wissenschaft vom Menschen in der Frühen Neuzeit. Berlin/New York: De Gruyter.

    Book  Google Scholar 

  • Förster (1942) = Aristotelis De sensu et De memoria libri. Ed. Aurél Förster. Budapest: Academia Litterarum Hungarica.

    Google Scholar 

  • Gregoric, Pavel. 2007. Aristotle on the common sense. Oxford: OUP.

    Book  Google Scholar 

  • Javelli, Chrisostomo. 1580. Epitome in librum De memoria et reminiscentia. In Chrysostomi Iavelli Canapicii, Ordinis Praedicatorum, Philosophi & Theologi nostrae aetatis eruditissimi omnia, quotquot inveniri potuerunt, Opera quibus quicquid ad Rationalem, Naturalem, Moralem ac Divinam Philosophiam pertinet, breviter simul ac dilucide summa cum eruditione complectitur, vol. 1. Lugduni: Honorat.

    Google Scholar 

  • King (2004) = Aristoteles, De memoria et reminiscentia, übersetzt und erläutert von Richard A. H. King. Aristoteles, Werke in deutscher Übersetzung 14/2. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

    Google Scholar 

  • King, Richard. 2010. Aristotle’s De memoria and Plotinus on memory. In Les Parva naturalia d’Aristote: Fortune antique et médiévale, ed. Christophe Grellard and Pierre-Marie Morel, 101–120. Paris: Publications de la Sorbonne.

    Chapter  Google Scholar 

  • Lennox, James G. 2006. The comparative study of animal development: William Harvey’s Aristotelianism. In The problem of animal generation in early modern philosophy, ed. Justin E.H. Smith, 21–46. Cambridge: CUP.

    Chapter  Google Scholar 

  • Leonico Tomeo, Nicolò. 1546. Aristotelis Stagiritae parva quae vocant naturalia. Venice: Jacobus Fabrianus Cartolarius Patavinus.

    Google Scholar 

  • Lohr, Charles. 1988. Latin Aristotle Commentaries, vol. II: Renaissance Authors. Florence: Leo S. Olschki.

    Google Scholar 

  • Lo Presti, Roberto. 2014. Wissenschaftliche Revolution und Embryologie: Ablehnung oder Transformation der Antike? Ein Vergleich zwischen den Zeugungslehren Cesare Cremoninis, William Harveys und René Descartes. Sudhoffs Archiv: Zeitschrift für Wissenschaftsgeschichte 98 (1): 1–27.

    Google Scholar 

  • ———. 2015. “For sleep, in some way, is an epileptic seizure”: empirical background, theoretical function, and transformations of the sleep/epilepsy analogy in Aristotle and in medieval Aristotelianism. In The frontiers of ancient science: Essays in honor of Heinrich von Staden, ed. Brooke Holmes and Klaus-Dietrich Fischer, 339–393. Berlin/München/Boston: De Gruyter.

    Google Scholar 

  • Nifo, Agostino. 1550. Parva naturalia Augustini Niphi medices philosophi Suessani. Venice: apud Hieronymum Scotum.

    Google Scholar 

  • Palumbo, Margherita. 2013. Agostino Nifo. In Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 78. Rome: Istituto dell’Enciclopedia Italiana. http://www.treccani.it/enciclopedia/agostino-nifo_%28Dizionario-Biografico%29/.

    Google Scholar 

  • Ross (1906) = Aristotle, De sensu and De memoria. Text and Translation with Introduction and Commentary by G. R. T. Ross. Cambridge: CUP.

    Google Scholar 

  • ——— (1955) = Aristotle, Parva Naturalia. A Revised Text with Introduction and Commentary by Sir David Ross. Oxford: Clarendon Press.

    Google Scholar 

  • Russo, Emilio. 2005. Niccolò Leonico Tomeo. In Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 64. Rome: Istituto dell’Enciclopedia Italiana. http://www.treccani.it/enciclopedia/niccolo-leonico-tomeo_%28Dizionario-Biografico%29/.

    Google Scholar 

  • Salatowsky, Sascha. 2006. De Anima: Die Rezeption der aristotelischen Psychologie im 16. und 17. Jahrhundert. Amsterdam: B. R. Grüner.

    Book  Google Scholar 

  • Scaino, Antonio. 1599. In librum de Memoria et Reminiscentia. In Paraphrasis Antonii Scayni Salodiensis cum adnotationibus in lib. Arist. de Anima. Venice: apud Laurentium Pasquatum.

    Google Scholar 

  • Sharples and van der Eijk (2008) = Nemesius, On the Nature of Man, translated with an introduction and notes by Robert W. Sharples and Philip J. van der Eijk. Liverpool: Liverpool University Press.

    Google Scholar 

  • Shields. 1949. Averrois Cordubensis Compendia librorum qui Parva naturalia vocantur. In Corpus Commentariorum Averrois in Aristotelem VII, ed. A.L. Shields. Cambridge, MA: The Mediaeval Academy of America. 1949.

    Google Scholar 

  • Simoni, Simone. 1566. In librum Aristotelis Περὶ τῶν αἰσθητηρίων καὶ τῶν αἰσθητῶν, hoc est, de sensuum instrumentis et de his quae sub sensum cadunt, commentarius unus. Geneva: Joannes Crispinus.

    Google Scholar 

  • Sorabji, Richard. 2004. Aristotle on memory. 2nd ed. Chicago: University of Chicago Press.

    Google Scholar 

  • Wendland (1903) = Michaelis Ephesii in Parva naturalia commentaria, ed. Paul Wendland. CAG 22.1. Berlin: Reimers.

    Google Scholar 

  • Wille von, Dagmar. 2004. Giovanni Crisostomo Javelli. In Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 62. Rome: Istituto dell’Enciclopedia Italiana. http://www.treccani.it/enciclopedia/giovanni-crisostomo-javelli_%28Dizionario-Biografico%29/.

    Google Scholar 

  • Wolter, Allan B. 1990. The philosophical theology of John Duns Scotus. Ithaca: Cornell University Press.

    Google Scholar 

  • Wolter, Allan B., and Marylin M. Adams. 1993. Memory and intuition: A focal debate in fourteenth-century cognitive psychology. Franciscan Studies 53: 175–230.

    Article  Google Scholar 

Download references

Author information

Authors and Affiliations

Authors

Corresponding author

Correspondence to Roberto Lo Presti .

Editor information

Editors and Affiliations

Rights and permissions

Reprints and permissions

Copyright information

© 2018 Springer International Publishing AG, part of Springer Nature

About this chapter

Check for updates. Verify currency and authenticity via CrossMark

Cite this chapter

Lo Presti, R. (2018). Localizing Memory and Recollection: The Sixteenth-Century Italian Commentaries on Aristotle’s De memoria et reminiscentia and the Question Concerning the Degrees of (dis)embodiment of the “Psychic” Processes. In: Bydén, B., Radovic, F. (eds) The Parva naturalia in Greek, Arabic and Latin Aristotelianism. Studies in the History of Philosophy of Mind, vol 17. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-26904-7_14

Download citation

Publish with us

Policies and ethics