Problem prawdy w notatkach Wittgensteina z lat 1930–1933
Abstract
Jeden z najbardziej charakterystycznych dla Wittgensteina sposobów sformułowania – i rozstrzygnięcia – problematyki prawdy polegał na wykorzystaniu ogólnego pojęcia harmonii. Prawdziwość myśli czy zdania okazuje się bowiem tylko jednym z przypadków, w których możemy mówić o dopasowaniu myśli do świata. Bezpośredni związek tematu harmonii myśli i świata z problematyką prawdy jest zaś o tyle jasny, że Wittgenstein – jak zobaczymy – używał niekiedy pojęcia harmonii zamiennie z pojęciem zgodności między myślą i światem, a także pojęciem obrazowości myśli. Wątek harmonii między myślą i światem pojawia się w kilku opublikowanych drukiem pismach Wittgensteina, chociaż w Dociekaniach w dość pokrętny sposób: „Zgodność, harmonia myśli i rzeczywistości polega na tym, że jeżeli powiem mylnie, iż coś jest czerwone, to w każdym razie nie jest to czerwone. Oraz na tym, że gdy chcę objaśnić komuś wyraz »czerwone« w zdaniu: »To nie jest czerwone«, to wskażę coś czerwonego”. Więcej na ten temat znajdziemy w Philosophische Grammatik. W szczególności w uwadze 112 znajdziemy ważną wypowiedź wskazującą na gramatyczny charakter owej harmonii: „Jak wszystko, co metafizyczne, harmonię między myślą a rzeczywistością odnajduje się w gramatyce języka”. Jest to wypowiedź, którą można uznać za główną myśl Wittgensteina w kwestii prawdy. Można ją sformułować również w ten sposób: harmonia miedzy myślą i światem – w tym możliwość prawdziwości – jest dokonaniem gramatyki. Myśl ta zawiera manifest zwrotu, jaki miał miejsce w Wittgensteinowskim ujęciu problemu prawdy po powrocie do filozofii. Naszym zadaniem będzie bliższe przyjrzenie się jej treści, motywom, a także ewolucji, będącej kluczem do stanowiska późnego Wittgensteina w kwestii prawdy. Skupimy się na wczesnych latach trzydziestych, w których autor Dociekań wypracował nowe stanowisko, mozolnie przezwyciężając właściwe dla Traktatu myślenie o prawdzie i sensie w kategoriach strukturalnego obrazowania.