Abstract

Udział kobiet w rozwoju poznania naukowego, uznawanie ich odkrywczości i nowatorstwa są zagadnieniami stosunkowo rzadko podejmowanymi z racji przypisywanego płci żeńskiej życiowego uwikłania w prywatność, codzienność i przeciętność. W artykule opisuję historyczne przypadki polskich wybitnych badaczek, których odkrycia i osiągnięcia zostały uznane za istotne dla różnych dziedzin wiedzy i tym samym zaprzeczają one stereotypom związanym z płcią. Wśród nich są adeptki nauk ścisłych i społecznych, przekraczające historyczną postać czy figurę „niewidzialnej asystentki”: Maria Cunitia, Maria Skłodowska-Curie, Józefa Joteyko, Maria A. Czaplicka, Róża Luksemburg oraz inne podejmujące się ekstremalnego wyczynu poznawczego. Intersekcjonalna analiza biograficzna i generacyjna posłuży do rozważenia zasadniczych, jak się wydaje, uwarunkowań i przesłanek sukcesu kobiet w nauce – w przeszłości i współcześnie – wobec trwającego nieustannie „wyścigu” o palmę pierwszeństwa.