Abstract

Artykuł jest próbą porównania poglądów Edwarda Abramowskiego i Henryka Bergsona na ewolucję gatunku ludzkiego. Analiza tychże poglądów dotyczy trzech płaszczyzn - stosunku do walki o byt, stosunku do innych ówcześnie obecnych teorii ewolucyjnych, w tym możliwości dziedziczenia cech nabytych, oraz świadomości jako procesu ewolucyjnego. W myśli obu filozofów dostrzec można wyraźne podobieństwa i zbieżności. Obaj myśliciele rzeczywistość postrzegali jako dynamiczną. Ich koncepcje znajdują się w opozycji do tych teorii, które postrzegają proces ewolucyjny jako z góry zdeterminowany czy zaprogramowany. Zarówno Abramowski, jak i Bergson przyznają człowiekowi uprzywilejowane miejsce we Wszechświecie i w procesie ewolucji. Ta wyjątkowa pozycja człowieka wynika ze świadomości, ta zaś umożliwia wolną kreację i pozwala wpływać na proces ewolucji. Abramowski twierdzi, że zwieńczeniem procesu ewolucji będzie urzeczywistnienie idei nadczłowieka - istoty bardzo moralnej, w swym działaniu kierującej się ideałem powszechnego braterstwa. Zdaniem Abramowskiego cała przyroda działa tak, aby umożliwić pojawienie się nadczłowieka. W podobny sposób proces ewolucji postrzega również Bergson.