Artykuł zawiera rozważania natury metodologicznej dotyczące tworzenia teorii w pedagogice. Pedagogika należy do nauk praktycznych, tj. do nauk, których głównym celem jest projektowanie. Funkcja teorii w naukach praktycznych polega na określaniu sposobów realizacji postulowanych stanów rzeczy. Funkcja ta wyznacza sposób postępowania badawczego zmierzającego do konstrukcji teorii. Procedura tworzenia teorii w naukach praktycznych została przedstawiona jako proces tworzenia tzw. modelu optymalizacyjnego. Budując model optymalizacyjny przyjmuje się tzw. kryteria efektywności, czyli postulaty określające optymalne stany rzeczy. W pedagogice rolę takiego kryterium pełni cel (...) wychowania. Określenie możliwości realizacji celu wymaga przyjęcia pewnych założeń dotyczących wyboru metod stosowanych w procesie wychowania. Problemy stanowiące punkt wyjścia przy tworzeniu teorii optymalizacyjnej (modelu optymalizacyjnego) ogólnie można scharakteryzować jako problemy określenia relacji między postulowanymi stanami rzeczy a czynnikami, od których zależy realizacja takich stanów rzeczy, Rozwiązania tych zagadnień zawarte są w twierdzeniach optymalizacyjnych; w pedagogice są to twierdzenia opisujące relacje między celem wychowania i środkami prowadzącymi do jego osiągnięcia. Twierdzenia optymalizacyjne poddane są instrumentalizacji, polegającej na określeniu sposobów postępowania w procesie wychowania, zmierzających do osiągnięcia celu. W artykule omówiona została procedura tworzenia modelu optymalizacyjnego. Następnie na podstawie analizy wybranych prac w teorii wychowania dokonano rekonstrukcji procesu postępowania badawczego, którego rezultat stanowi teoria. Przedstawiono przykłady twierdzeń z teorii wychowania sformułowanych w postaci twierdzeń optymalizacyjnych, a także przedstawiono ich instrumentalizację. Przeprowadzona charakterystyka tworzenia teorii jest traktowana jako punkt wyjścia do dalszych badań nad modelem tworzenia teorii pedagogicznych. (shrink)

Artykuł dotyczy pragmatycznych aspektów badań nad pytaniami. Przedmiot rozważań stanowiły relacje między pytaniami a użytkownikiem języka, posługującym się pytaniami dla realizacji różnych celów. Problematyka zastosowań logicznej teorii pytań została przedstawiona w kontekście użyteczności pragmatycznej. Zwrócono uwagę na możliwości wykorzystania rezultatów analizy logicznej do rozwiązywania problemów w dziedzinach, w których interrogacyjna funkcja języka posiada szczególne znaczenie. Artykuł składa się z następujących części: 1) rodzaje problemów należących do zakresu pragmatyki pytań; 2) pragmatyczne aspekty w logice pytań; 3) funkcja pragmatycznego ujęcia zagadnień logicznej (...) teorii pytań. (shrink)

The way in which the term "activity" is understood determines foundations for the logical theory of activity. Activity understood as performance of changes or forbearance of performing a change is an object of G. H. von Wright's logic of actions based on the logic of changes. Generalization of such treatment of activity is T. Kubiński's concept according to which it consists in adopting a specific attitude towards a change; an object of nth logic of actions is description of n attitudes (...) to changes. The distinction made between two main attitudes, out of which one expresses itself in activity and the other in its forbearance makes it necessary to specify more exactly the concept of forbearance. Analysis of this concept brings out strongly its ambiguity, it emphasizes the difference between non-activity and forbearance. Defining forbearance as non-activity in the situation, in which a possibility of activity did exist involves application of one of the modal concepts. The concepts in which forbearance is not taken into account constitute an argument justifying an assertion that forbearance cannot be expressed by the negation function. Attempts at formalization of intuitions connected with the term "forbearance of activity" show how deeply entangled it is in modal contexts, and even in deontic concepts if it is interpreted as "forbearance of activity". (shrink)