Supplements to German newspapers in Lodz in the interwar period promoted an extremely modern type of woman, in line with the latest world trends. German magazines „Die Welt im Bilde. Sonntagsbeilage zur Neuen Lodzer Zeitung” and „Illustrierte Wochenblatt. Beilage zur Neuen Lodzer Zeitung” registered changes in lifestyle and propagated them among Lodz readers. The fashion promoted by Lodz accessories and lifestyle did not differ in any way from the latest European and world models. It was an expression of striving for (...) modernity, for changing the way of thinking not only about women, but about the whole society. Introducing modern ideas into magazines resulted in the dissolution of old and obsolete forms. (shrink)

Celem opracowania jest zwrócenie uwagi na prace, które ukazały się drukiem w latach 30. XX w. na łamach „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” i dotyczyły dziejów medycyny antycznej. Inicjatorem takiej tematyki badawczej był założyciel i długoletni redaktor tego periodyku Adam Wrzosek, wówczas profesor historii i filozofii medycyny Uniwersytetu w Poznaniu. W kierowanym przez niego zakładzie powstało pierwsze opracowanie: Poglądy Hippokratesa na etykę lekarską. Staraniom prof. Wrzoska, który zaproponował współpracę pracującemu na tej samej uczelni prof. Witoldowi Klingerowi, filologowi klasycznemu, zawdzięczamy publikację (...) na łamach „Archiwum” dwóch znakomitych przekładów oryginalnych tekstów Hippokratesa oraz Galena. Należy podkreślić, że tematyka wspomnianego powyżej artykułu i tekstów źródłowych pozostawała w ścisłym związku z potrzebą kształtowania etosu lekarza doskonałego jako osoby czystej moralnie, która korzysta z posiadanej wiedzy, mając na uwadze w największym stopniu szeroko pojęte dobro każdego pacjenta. (shrink)

W artykule tym przedstawiam skróconą historię „intelektualnych kontaktów” Józefa Innocentego Marii Bocheńskiego i Leszka Kołakowskiego. Koncentruję się na zdecydowanej polemice, która pozwala dostrzec różnice filozoficznych stanowisk i „stylów filozofowania”. Zaczyna się ona sporem o znaczenie Erazma z Rotterdamu na konferencji w Rapperswillu w roku 1986; jej kontynuacją była krytyczna ocena książki Bocheńskiego Sto zabobonów. Jerzy Giedroyc w liście do Kołakowskiego zauważył: „Rzeczywiście trudno z większą elegancją zniszczyć autora. Wyobrażam sobie jaka będzie reakcja Bocheńskiego”. Zaiste reakcja Bocheńskiego była gwałtowna, opublikował w (...) roku następnym dwa artykuły, które były – przeważnie „nie wprost” – zdecydowaną polemiką z Kołakowskim i próbą precyzyjnego przedstawienia własnego stanowiska. Spór ten można potraktować jako ilustrację słynnego rozróżnienia Kołakowskiego na dwa typy aktywności w kulturze: kapłana i błazna. (shrink)

“Przeglad Powszechny” first appeared in 1884, when the Jesuits in Krakow agreed to take over “Przeglad Lwowski” from Fr. Edward Podolski, who had been its editor. At the turn of the 19th and 20th centuries, the editors-in-chief of the “Przeglad” were Marian Ignacy Morawski SJ, Jan Pawelski SJ, Jan Urban SJ and Jan Rostworowski SJ. Thanks to their efforts and extensive prior editorial experience, “Przeglad” stood for a high level of quality, and was one of the most highly valued social (...) and cultural journals devoted to religious, philosophical, ethical, cultural, historical and political issues. The overriding aims set out by the editors of the review were the dissemination of properly Catholic principles of conduct and obedience to the Church. The article will present the social thought of the Jesuits as they appeared in “Przeglad Powszechny” from the time of its inception until the recovery of Poland’s independence. (shrink)

Dnia 2 czerwca zmarł w Warszawie Jerzy Pelc, założyciel oraz wieloletni redaktor „Studiów Semiotycznych”. Przez prawie pół wieku troszczył się On o to, aby na ich łamach ukazywały się wspomnienia pozgonne upamiętniające polskich i zagranicznych uczonych semiotyków. Wspomnienia te albo pisał sam, albo prosił o ich napisanie osoby najlepiej znające dorobek i działalność naukową zmarłego. Jego odejście postawiło nas wszystkich w sytuacji niemożliwej: sam nie może być autorem wspomnienia, a tylko On mógłby kompetentnie napisać kilka słów o swoim ogromnym dorobku (...) naukowym [...]. (shrink)

W artykule streszczam tzw. Debatę Dummett Lash, która miała miejsce na łamach czasopisma angielskich dominikanów New Blackfriars w latach 1987-1989. Rozróżniam trzy główne nurty debaty. W pierwszym głównym oponentem filozofa Michaela Dummetta, inicjatora debaty, był benedyktyn Bede Griffith, który proponował symboliczne rozumienie Biblii. Według Dummetta jednak rozumienie symboliczne opiera się na wcześniejszym rozumieniu dosłownym, które z tego powodu nie może być odrzucone. W drugim Dummett argumentował za potrzebą intersubiektywnego uzasadnienia naszej przynależności do konkretnego Kościoła, ponieważ w innym przypadku nie bylibyśmy (...) w stanie podać żadnych racji na rzecz zmiany poglądów przez tych, którzy nie wyznają chrześcijaństwa. Jego główna teza nie była atakowana, niektórzy uczestnicy debaty kwestionowali jednak niektóre szczegóły natury tego uzasadnienia i całego paradygmatu myślenia w kategoriach wyznaniowych. Trzeci i kluczowy nurt debaty miał swoje źródło w nacisku Dummetta na to, że współczesna katolicka biblistyka odeszła od tradycyjnego katolickiego nauczania i stąd konieczne jest ogłoszenie granic możliwej interpretacji katolickich artykułów wiary. Wielu teologów, którzy brali udział w debacie, postrzegało to żądanie Dummetta jako zagrożenie dla naukowej wolności, a najważniejszy z nich, Nicholas Lash, profesor University of Cambridge, wskazywał, że także postulowane przez Dummetta ogłoszenie będzie wymagało interpretacji, stąd wyznaczenie granic możliwej interpretacji jest po prostu niemożliwe. Na końcu artykułu dochodzę do wniosku, że możemy postrzegać Dummetta zarówno jako filozofa, który stara się traktować religię w sposób racjonalny, jak i prostego katolickiego świeckiego, chcącego mieć bezpośredni dostęp do Objawienia bez pośrednictwa ekspertów od biblistyki. (shrink)

Tekst jest poświęcony pamięci Księdza Antoniego Siemianowskiego (1930-2022) — profesora filozofii, absolwenta Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Artykuł jest najszerszym dotąd opracowaniem życiorysu Księdza Profesora Siemianowskiego wraz z prześledzeniem jego poglądów filozoficznych — zbiera dotychczasowe publikacje dotyczące Księdza Profesora i dokonuje ich syntezy. Autor miał zamiar wskazać na najważniejsze momenty z życia duchownego-filozofa, który zapisał się w pamięci przestrzeni akademickich Kujaw i Wielkopolski — najbardziej w Inowrocławiu, z którego pochodził, a także Gniezna, z którym był związany poprzez pracę wykładowcy, przez ponad pół (...) wieku. Tekst analizuje drogę intelektualną Księdza Profesora od edukacji szkolnej, poprzez studia filozoficzno-teologiczne, studia doktoranckie, a w końcu poszukiwanie „własnej drogi w filozofii” — drogi od historii filozofii, poprzez tomizm do fenomenologii. Zwrócić należy uwagę, że Ksiądz Siemianowski nie zajmował się jedynie pracą naukową, ale był także jako prezbiter katolicki duszpasterzem, który także poprzez nauczanie pokoleń przyszłych kapłanów formował w nich styl myślenia, zgodnie z zasadą, że „filozofia jest służebnicą teologii”. Inną przestrzenią aktywności Księdza Siemianowskiego była publicystyka — nawiązawszy współpracę z wieloma czasopismami, popularyzował na ich łamach wiedzę z zakresu etyki, filozofii kultury czy antropologii filozoficznej. (shrink)

Niniejszy artykuł podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, jak wyglądała praca redakcyjna Anny Kamieńskiej nad _Notatnikiem_. Spostrzeżenia na temat procesu twórczego czynione są na podstawie fragmentu rękopiśmiennego dziennika z okresu 31 X 1971–15 II 1972 oraz publikowanych w latach 70. odcinków dzieła na łamach czasopisma „W drodze” i wydanych w latach 80. książek. Analiza zmian redakcyjnych skupia się tu na wybranych formach językowych. Wśród nich możemy wyróżnić np. zamianę rzeczowników w zaimki, zdrobnień w formę neutralną lub skrót, pytania w twierdzenie, eliminację (...) partykuł i osoby „ja” w czasownikach i zaimkach. Wszystkie wymienione zabiegi prowadzą do skrócenia zapisów, nadania im aforystycznego charakteru. (shrink)

Celem artykułu jest pokazanie, jak na łódzki folklor miejski i kulturę popularną wpływały głośne zbrodnie dwudziestolecia. Analiza tematu pokazuje, że chętnie sięgano i inspirowano się bieżącymi wydarzeniami, o których pisała łódzka prasa. W ten sposób do drukowanych na łamach miejscowych dzienników powieści popularnych i piosenek śpiewanych na łódzkich podwórkach docierały wątki nawiązujące m.in. do głośnych zbrodni czy skandali obyczajowych. Analiza tekstów piosenek dowodzi, że „przetwarzały” one materiał prasowy, czyniąc go dostępnym nawet dla niepiśmiennych mieszkańców. Omówione piosenki wpisują się w schemat (...) popularnych pieśni nowiniarskich, powtarzając charakterystyczne wzorce konstrukcyjne, sposoby kreacji bohaterów. Kanwą dla wyśpiewywanych treści były przestępstwa, którym towarzyszyły procesy sądowe, szczegółowo relacjonowane na łamach prasy i będące tematem rozmów łodzian. Stąd już tylko krok do tego, by Zajdlowa, Łaniucha czy Ślepy Maks stali się bohaterami piosenek śpiewanych na łódzkich podwórkach. (shrink)