در بیشتر آثار علامه طباطبایی، نظریۀ معناشناختی غالب همان «دیدگاه اثبات بلاتشبیه» است. اما چنین به نظر می‌رسد که در این آثار، یک مدل واحد از دیدگاه اثبات بلاتشبیه ارائه نمی‌گردد، بلکه دست‌کم سه مدل متفاوت را می‌توان تمییز داد: مدل طولی بودن اصل معنا با قطع نظر از خصوصیات مصادیق، مدل طولی بودن اصل معنا از حیث بیان مصادیق، مدل متواطی اصل معنا از حیث غرض و کارکرد مشترک. در این مقاله سعی می‌شود به تبیین و تحلیل هر مدل، (...) بر اساس نظرات خاص علامه طباطبایی بپردازیم، و برای هر مدل مصادیقی را از آثار ایشان استخراج و تحلیل کنیم. گرچه دیدگاه اثبات بلاتشبیه مزایایی دارد و زبان طبیعی و مفاهیم حاکی از این زبان را، که ناظر به قلمروی متناهی است، تعالی می‌بخشد و دربارۀ خداوند به کار می‌گیرد، در عین حال انتقاداتی بر این دیدگاه وارد است که باید به آنها توجه کرد. (shrink)

از موضوعات اساسی فلسفة ابن­سینا نفس­شناسی است. او ذیل مفهوم نفس به طرح دیدگاه خود در باب کمال انسان پرداخته است. این نوشتار به این پرسش می­پردازد که کمال نهایی نفس ناطقه نزد ابن­سینا چیست و چه انتقاداتی به نظریة وی وارد است؟ آیا دیدگاه ابن­سینا می­تواند پاسخگوی سؤال امروز ما در باب کمال نفس باشد؟ به نظر ابن­سینا کمال نفس کمالی عقلی است و با حصول مرتبة عقل مستفاد حاصل می­شود؛ بنابراین تکامل نفس در ناحیه عقل نظری است و (...) عقل عملی تنها جنبه مقدمه­ای و زمینه­سازی دارد. دیدگاه ابن­سینا در سرتاسر تفکر فلاسفه اسلامی سریان داشته و پس از وی توسط ملاصدرا نقادی شده است. وی نظریة ابن­سینا را نقد و بازسازی کرده اما درنهایت در همان محدوده باقی ­مانده است. به نظر می­رسد مشکل اساسی دیدگاه ابن­سینا تفکیک شئون نفس و عدم توجه به مدخلیت اساسی عمل ارادی و جنبه­های مادی و بدنی و مخصوصاً مسائل ناشی از حیات اجتماعی و سیاسی در امر تکامل نفس است. (shrink)

ابن‌سینا در منطق، دسته‌ای از الفاظ را بازشناسی می‌کند که معانی آنها، در مقام صدق بر افراد، اختلافاتی، از جمله تقدّم و تأخر، دارند و مشکّک خوانده می‌شوند. او این گونه الفاظ را «مشکّک مطلق» می‌نامد و قسمی دیگر را تحت عنوان «مشکّک به حسب نسبت» معرفی می‌کند. از مثال‌ها و عبارات او در مباحث مربوط، می‌توان نتیجه گرفت که: مشکک نسبی، الفاظی هستند که افراد آن، در نسبت‌داشتن به مبدأ یا غایت واحدی، اتفاق دارند، اما به حسب قُرب و (...) بُعد به آن مبدأ یا غایت، مختلف‌اند، البته این قسم مربوط به ماهیات است، برخلاف تشکیک مطلق که در وجود جاری است. البته با قرائن و شواهدی از کلمات ابن‌سینا می‌توان تشکیک نسبی را در موجود نیز جاری کرد، امّا لوازم آن باید با مبانی حکمت سینوی تطبیق داده شود تا منافاتی مشاهده نشود. در این پژوهش ضمن تبیین و تحلیل تشکیک مطلق و نسبی در نگاه ابن‌سینا و کاربرد آن در منطق و فلسفة اسلامی، به بررسی معیار و ملاک و مبانی این دو گونه تشکیک پرداخته خواهد شد. (shrink)

مریتن فیلسوف نوتوماسی، ارکان علم انسان را ابژه، شیء خارجی و سوژه معرفی می‌کند. او دیدگاه برخی فلاسفه‌ی مدرن در باب علم به خود را به نقد گذاشته و قائل است علم عالم به خود نمی‌تواند مانند آن چه دکارت مطرح می‌کند، مبنایی برای سایر علوم انسان بوده، یا مانند آراء برخی اگزیستانسیالیست‌ها، موضوع اصلی فلسفه باشد. بلکه این علم که آن را "سوژه‌بودگی" می‌نامد، متأخر از علوم دیگر بوده و اساساً از طریق ابژه نیست؛ چرا که انسان پس از (...) علم به اشیاء دیگر، متوجه می‌شود که خود فاعل و موضوع تمام ابژه‌ها است و به همین دلیل جایگاه و کاربرد متفاوتی از سایر معارف بشری دارد. از این رو علم سوژه‌بودگی معادل علم حضوری در دیدگاه‌های ابن‌سینا است و بر این اساس می‌توان گفتگویی بین او و مریتن در باب"علم به خود" ایجاد کرد تا ضمن معلوم نمودن ریشه‌های سینوی آن، قابلیت آراء ابن‌سینا در حل مسائل امروزین فلسفی نیز خود را نشان دهد. از سوی دیگر مریتن در باب جایگاه و کاربرد این علم، آن را مبنایی برای علوم رمزی و باطنی می‌داند. او در این موضوع از دیدگاهای توماس فراتر رفته و وارد سنت باطنی‌ متأثر از دیدگاه‌های اشراقی سینوی می‌گردد. (shrink)