Pod pewnymi względami niezaawansowany stan badań wirtualności w naukach informatycznych wskazuje na konieczność zgłębienia podstawowych kwestii jej dotyczących, tj. kwestii ontologicznych. Dopiero ich rozstrzygnięcie pozwoli rozwiązać zagadkę tworzenia i istnienia obiektów wirtualnych. Rozpatrzenie tych kwestii utrudnia fakt usuwania z dziedziny zainteresowań współczesnej filozofii metafizyki, a wraz z nią ontologii. Dlatego z powodów merytorycznej trafności odwołuję się do koncepcji ontologicznych oraz epistemologicznych, które mogą być wykorzystane do konstrukcji ontologicznych, wypracowanych dawniej w filozofii, które przez analogie lub inspiracje – jak (...) wykazuję – są obiecującymi kandydatami do zgłębienia zagadnień powstawania i istnienia obiektów wirtualnych. W artykule przedstawiam w skrótowej ekspozycji alternatywne rozstrzygnięcia tych dwóch problemów oraz status istnienia obiektów wirtualnych. Ujęcia te są inspirowane głównie przez relewantne poglądy Platona, Arystotelesa, Franza Brentano i Karla Poppera oraz zbiór koncepcji reprezentacji. (shrink)

The article aims to analyse the development of the concept of totalitarianism in political sciences. The author puts an emphasis on international debates on totalitarianism. He also tracks the history of this concept, beginning with the nineteen twenties, in the context of Benito Mussolini’s rule in Italy and continuing with the legal perception of the term in Germany and Poland throughout the nineteen thirties, when the discourse moved to the US. It was in the last of those countries where the (...) first conference on totalitarianism was organised. Pointing to the manner in which the concept of totalitarianism is used with regard to communism and Nazism also constitutes an important thread in the article. (shrink)

The paper is meant as a survey of issues in computational complexity from the standpoint of its relevance to social research. Moreover, the threads are hinted at that lead to computer science from mathematical logic and from philosophical questions about the limits and the power both of mathematics and the human mind. Especially, the paper addresses Turing's idea of oracle, considering its impact on computational (i.e., relying on simulations) economy, sociology etc. Oracle is meant as a device capable of finding (...) the values of uncomputable functions. Such an idealized entity is exemplified by the human mind's procedure of recognizing the truth of the Gödelian sentence, of identifying uncomputable numbers through Turing's diagonal procedure, etc. Since such procedures are strictly defined and are as reliable as any calculations, they are worth to be called computation as well. From the computation in the strict sense, that defined as purely algorithmic (mechanical) process, one distinguishes them with the term "hipercomputation". Now the following questions arise. - Are there undecidable problems (ie. not decidable with appropriate algorithms) in social research as are (according to what is reported esp. By S. Wolfram) in natural sciences? The answer in the negative would impose limitations on computer simulations (as entirely relying on algorithms). - If there are, then we have the next question: can such problems be addressed with hipercomputational procedures? - How such hipercomputational procedures would be related to analog computation (coextensive, everlappiing, etc.)? Another set of issues is stated in terms of tractability of decidable problems, that is, the efficiency of algorithms needed for solutions. As inefficient are regarded those which require more resources (time, memory, etc.) than is available in a foreseeable future. In this context, one discusses methods of such an efficient organizing computational processes to overcome the scarcity of resources; thus parallel, distributive, interactive, etc. computing are used as remedies. The paper claims, hinting at F.Hayek's ideas, that in some social systems (e.g., stock exchange, and free market in general) such an efficient organization of their computational activities spontaneously evolves. And this is the main source of its advantages over the central economic planning (as defended by O. Lange). This noticing (in terms of complexity theory) of analogy between Hayek's point and the current discussion of efficiency of algorithms is what may count as an original contribution of the present paper. (shrink)

Współczesne nauki o zdrowiu podejmują współpracę z psychologią w celu zbadania subiektywnego postrzegania choroby. Jedną z dyscyplin psychologicznych, szczególnie istotną dla realizacji tego celu jest psychologia zdrowia. Wielowymiarowa Skala Istoty Choroby (MEDIS) opracowana przez J. Saka nawiązuje do metodologii badawczej tej dyscypliny. Wyodrębnione czynniki skali MEDIS opisują: ograniczenia samorealizacji, dysfunkcję psychiczną, dysfunkcję fizyczną, infekcję oraz wycofanie społeczne. Skala składa się z 28 pozycji odnoszących się do „bycia chorym”.

Andrzej Kmiecik Philosophical Aspects of Computer Research Simulation in Social SciencesIn this article I will try to describe four philosophical aspects of the computer simulation of social behavior. These aspects are the following: methodological, concerning mainly agent based systems and cellular automata systems, epistemological, anthropological and ontological. In conclusion we can state that philosophical analyses of human existence are valuable for making models of human behavior. Keywords: cellular automata systems, agent-based systems, social simulation.

Rzeczywistość przyrodnicza poznawana jest dzięki metodom empirycznym. Jej tajemnice odkrywane są w dużym zakresie dzięki rozwojowi ich metodologii. Formułowane są hipotezy i tworzone teorie wyjaśniające odkrywane zjawiska. Jednakże w tym uporządkowanym świecie pojawiają się i takie zdarzenia, których wystąpienie ma charakter przypadkowy. Z tej racji zostanie zastosowana filozoficzna koncepcja przypadku wypracowana przez Grzegorza Bugajaka i przewidziana przez niego do analizy treści teorii naukowych oraz klasyfikacji zdarzeń przypadkowych. Zostanie ukazana użyteczność tej koncepcji w obszarze ochrony środowiska. W tym celu na początku (...) zaprezentowana zostanie treść propozycji Bugajaka, a następnie omówione będą okoliczności pojawiania się w przyrodzie zjawisk przypadkowych, rodzących dylematy poznawcze u przyrodników. Podjęte analizy zostaną zilustrowane konkretnymi przykładami. W rezultacie wskazane zostaną te sposoby interpretacji przypadku z koncepcji Bugajaka, które mogą okazać się przydatne w pracach ekologów. -------------- Zgłoszono: 05/08/2020. Zrecenzowano: 16/10/2020. Zaakceptowano do publikacji: 24/11/2020. (shrink)

The starting point of the article is claim, that the well-known distinction between natural sciences as explaining and human sciences as interpreting made by W. Dilthey and distinction between idiographic and nomothetic sciences made by H. Rickert are both inadequate at present. Human sciences separate their research areas using logics and statistics and formulating many generalizations and even laws. So it can be argued that they can give explanations sensu stricto. First part of the article describes contemporary controversy naturalism-anti­naturalism in (...) formulation of M. Salmon, who presents the third middle way, that some human science as linguistics or evolutionary psychology can give causal explanations without appealing to human reasons as causes. This standpoint, however, can lead to reductionism and necessity of separating in each human science some kind of "scientific core", which seems to be undesirable. Second part of the article presents possible applications of the D-N model of explanation of C. G. Hempel in human sciences, which is connected with well-known controversy whether these sciences formulate any laws (especially history but also linguistics for example). Leaving out, however, this important question and accepting statement proposed by J. Such, that some generalizations can serve as a premises in D-N arguments, we can claim that some D-N explanations are possible also in human sciences. (shrink)

Etycy nie poświęcali dotąd wiele uwagi niepewności, koncentrując się często na skrajnie wyidealizowanych hipotetycznych sytuacjach, w których zarówno kwestie empiryczne (np. stan świata, spektrum możliwych decyzji oraz ich konsekwencje, związki przyczynowe między zdarzeniami), jak i normatywne (np. treść norm, skale wartości) były jasno określone i znane podmiotowi. W poniższym artykule – który jest rezultatem projektu dotyczącego różnych typów decyzji w sytuacjach niepewności związanej z postępem w naukach i technologiach biomedycznych – przedstawię analizę sytuacji niepewności normatywnej, czyli takich, w których (...) podmiot musi podjąć decyzję, nie mając pewności co do tego, jaka norma postępowania jest właściwa, np. dlatego, że ma sprzeczne intuicje normatywne na temat dopuszczalności danej decyzji. Stanowisko, które określa się niekiedy mianem komparatywizmu, głosi, że w tego typu sytuacjach należy uwzględniać nie tylko stopnie przekonań podmiotu w kwestii różnych norm, ale także to, na ile możliwe decyzje warte są podjęcia wedle tych norm. Przedstawię tu analizę kilku przypadków niepewności normatywnej, a także charakterystyczny argument przeciwko dotychczasowym wersjom komparatywizmu, wskazujący, że nie uwzględniają one różnych nastawień do ryzyka w sytuacjach niepewności normatywnej, choć dopuszczają jednocześnie różne nastawienia do ryzyka w sytuacjach niepewności empirycznej. Pokażę też, że zasada ostrożności dotycząca statusu moralnego w upraszczający sposób przedstawia sytuacje niepewności normatywnej. (shrink)