Anachronistic values A value becomes anachronistic when it no longer fits current historical conditions (institutions, technology, culture, etc.). From an ‘idealist’ perspective, this fact does not tell against the old value (accepted as true), but rather against the new conditions. However, from a ‘naturalist’ perspective which takes values to be the product of human interests and (therefore) as interconnected with a given historical context, such a conflict seems to make a value obsolete. But this is neither an empirical law nor (...) a normative rule. A defence of anachronistic values might still be perfectly reasonable. It is argued that such reasonableness depends mainly on three criteria: (un)certainty, scope and weight. (shrink)

Welke rol mogen levensbeschouwingen spelen in het onderwijs? Waar liggen de grenzen van het multiculturele samenleven? Hoe tolerant kun je zijn voor intolerantie? Wat is de rol van het actief pluralisme? Hoe verhoudt het humanisme zich tot ecologie? Is een moraal mogelijk zonder god? De Vrijzinnige dienst van de Universiteit Antwerpen nodigde tijdens de lezingencyclus "Onze waarden? Welke toekomst voor het humanisme?" Dirk Verhofstadt, Wim van Rooy, Floris van den Berg, Raymonda Verdyck, Magda Michielsens, Ronald Commers en Benno Barnard (...) uit om zich hierover uit te spreken. Jurgen Slembrouck bundelde hun lezingen. (shrink)

Two sorts of values are to be distinguished: economic values which are related to the subjective needs and desires of sensitive beings, and non-economic or spiritual values which are related to persons living in a common culture. The present 'crisis of values' has to do with a confusion between these two different kinds of values. Spiritual values and norms should also be distinguished from ideals and related principles. Ideals and principles are abstractions originating in the attempt to organize human life (...) in a strictly rational way, independently of the insertion of human beings in a common culture. Spiritual values are characterized by a certain sort of transcendence vis à vis the desires and opinions of persons. They are neither subjective, nor strictly objective; neither universal, non purely particular. Values are necessarily incarnated in concrete objects, persons, structures etc. Therefore, even transcendental values are necessarily expressed in concrete forms or symbols. As a consequence, all values are vulnerable and in principle susceptible to change and loss. The norms related to spiritual values should not be considered as fossilized forms or remnants of values. They rather refer to boundaries and distinctions without the honouring of which values cannot exist. Therefore, these norms are no obstacle to freedom, but its possibility-condition. (shrink)

Wijsgerige bezinning op de rol en betekenis van religie in het debat over normen en waarden.

De ontwikkeling van normen voor menselijk gedrag zijn onontbeerlijk voor de aanpak van de milieuproblemen. Daarbij kan het economisch denken een grote steun zijn. Geloof en betrokkenheid verbeteren het milieu niet, hiervoor zijn rationeel denken, economische analyse en normvaststelling nodig.

Dit essay van Russische filosoof en cultuurcriticus Berdjajev verscheen in 1937 als een van de eerste essays in de reeks 'Ausblicke' van het Bermann-Fischer Verlag. Het is een van de klassieke teksten over menselijke waardigheid en afgoderij die tijdens het interbellum is geschreven.

In een tijd van diepgaand cynisme, beursschandalen en de afbraak van de publieke en de intellectuele moraal is er een type macht nodig dat tot de verbeelding van het volk spreekt en een geluksbelofte presenteert. Daarbij zijn waarden als vriendschap, respect, solidariteit en camaraderie van het grootste belang, zo leren Beethoven, Superman en Spider-Man ons.

Overzicht van het gedachtegoed van de Tsjechisch-Nederlandse geleerde (1592-1670), die streefde naar een synthese van wetenschap, waarden en wijsheid.

Veelbelovend debuut van een talentvolle jonge filosoof - in de traditie van Hans Achterhuis -/- Waarom leven wij in een wereld die voor eeuwig gevuld lijkt te zijn met tekorten? Welke mechanismen creëren dat voortdurende gevoel niet genoeg te hebben? Waar komt ons oneindig verlangen naar méér vandaan - ondanks alle welvaart en overvloed? -/- Deze vragen vormen de basis van een filosofische zoektocht naar de oorsprong van schaarste. Rutger Claassen bespreekt de belangrijkste denkers uit filosofie en economie die zich (...) met dit probleem hebben beziggehouden. Hij laat zien hoe schaarste een rol speelt in actuele debatten over globalisering, de consumptiemaatschappij, natuur en milieu, de waarde van arbeid en het debat over normen en waarden. -/- In Het eeuwig tekort stelt Claassen de vraag hoe wij 'voorbij de schaarste' kunnen komen en ons kunnen losmaken van onze drang tot ongebreidelde bevrediging van behoeften. Volgens hem moeten we de uitweg zoeken in een filosofie die ervan uitgaat dat de bevrediging van menselijke behoeften slechts één vorm is van menselijke activiteit temidden van een veelheid aan waardevolle levensvervullingen. -/- . (shrink)

‘Hoe dat ook moge zijn, één ding is duidelijk: welke kenmerken van de Europese cultuur worden benadrukt, hangt af van datgene waarmee Europa wordt gecontrasteerd. Dus mijn eerste punt is: probeer niet Europa te definiëren met behulp van positieve begrippen, maar met behulp van cultuurvijandige begrippen, door het te contrasteren met de vijand.Ik heb weinig toe te voegen ter verduidelijking van het begrip ‘‘cultuur’’, maar ik zou wel iets willen toevoegen dat ontbreekt in de gangbare beschrijvingen van cultuurkenmerken, een kenmerk (...) dat ik uiterst relevant acht voor de omschrijving van de Europese cultuur. In de Europese cultuur hebben gemeenschappelijke herinneringen, met name aan de twee wereldoorlogen, een grote rol gespeeld in de totstandkoming van de cultuur. Ik zou zelfs willen beweren dat Europa als culturele eenheid meer blijk geeft van collectieve herinneringen dan van collectieve normen en waarden.’. (shrink)

Met de romantiek deden nieuwe morele en politieke waarden hun intrede in Europa, waarbij de heroïsche mens werd geïntroduceerd, met als prototypes Napoleon en Beethoven. Tot op heden zijn de oude op rationele basis geschoeide denkwerelden, die de mens en het leven als een collectivum zien, in strijd met de uit de romantiek voortgekomen vertakkingen van het geloof in de mens als individu. Een hegeliaanse synthese van beide thesen is nog niet gevonden.

In een reactie op Scrutons beweringen over de teloorgegane waarden van religie stelt Blackburn dat het heilige ook kan bestaan zonder transcendente onderbouwing. Hij vraagt zich in een filosofische beschouwing af of religieuze gebruiken wel zoveel verschillen van de vele andere voortbrengselen van de menselijke geest.

Benedetto Croce reageert op het fascistisch manifest van Gentile en laat niet alleen zien dat dat manifest net als het fascisme zelf een incoherente en bizarre mengelmoes is, maar roept ook op tot een behoud van de traditionele, humanistische waarden.

Het is niet eenvoudig om door te dringen in het veelzijdige cultuurkritische denken van Strauss. Conservatisme speelt een sleutelrol in zijn verdediging van geestelijke waarden.

Analyse van de crisis in de normen, waarden en gebruiken in het oude Griekenland, zoals beschreven door Plato.

Ten aanzien van Europa is de vraag aan de orde of de doelstellingen louter materieel en economisch zouden moeten zijn of ook ideëel. De auteur ervaart een geestelijke dimensie aan zijn plaats als Duitser in Europa en wil aan het verleden van Europa een plaats geven in zijn leven. Het is problematisch dat cultureel erfgoed grotendeels in musea wordt geplaatst, buiten het dagelijks leven. Het belang van een robuuste gemeenschapszin en van geestelijke waarden. Ethiek veronderstelt een beeld van de (...) mensen als stoffelijk en geestelijk. De menselijke rede is niet sterk genoeg om een juist gebruik van vrijheid te garanderen en vrijheid moet door verantwoordelijkheidsgevoel worden beteugeld. Iets vergelijkbaars geldt voor het denken over schoonheid. 'Ik ben ervan overtuigd dat we de kunst nodig hebben om dat gezonde verstand te voeden zonder welk geen enkele politieke constructie op lange termijn zal standhouden.' We hebben de kunst nodig om ons te helpen een ideaal van menselijkheid te behouden. (shrink)

Door pluralisme gelijk te stellen met tolerantie wordt het moeilijk om vanuit de eenheid van eigen cultuur normen en waarden tot begrip voor andere opvattingen te komen. Pluralisme kan tot vervlakking en waarde-loos denken leiden. Ware tolerantie komt pas voort uit een eigen cultuurwereld, die zich open stelt voor verschillende andere culturen.

Willen de lidstaten kunnen beantwoorden aan de politieke, rechtsstatelijke en sociale ambities van de Europese Unie, dan moet er iets gaan veranderen bij de overheidsstructuur in Brussel, Straatsburg en Luxemburg. Dan moet er weer aandacht komen voor de ‘ziel van Europa’. Vormen de Europese Gemeenschappen, begonnen om oorlog te voorkomen, alleen maar een vrije markt? Is de Europese Unie slechts een geografisch afgebakende ruimte voortgedreven door het grootkapitaal, of is het ook iets meer? Wat delen de burgers van Europa eigenlijk (...) met elkaar? In de EU is het besef doorgedrongen dat het in een club van vijfentwintig lidstaten, die nog onvoldoende is doordrongen van de ‘idee Europa’, belangrijk is om te praten over gemeenschappelijke waarden. (shrink)

Scruton werpt de vraag op of na de gebeurtenissen in twintigste eeuw onze cultuur nog geloofwaardig is, of cultuur misschien een kortstondig moment in de geschiedenis is, een fase die we nu bezig zouden zijn te verlaten. Hij besteedt in zijn essay aandacht aan de begrippen cultuur, kitsch en esthetische waarden.

In the first part of this critical study on Herman De Dijn’s Vloeibare waarden, I offer a concise presentation of the central ideas in this book against the backdrop of Zygmunt Bauman’s view of late modernity. In the second part, I try to characterize De Dijn’s so-called conservatism with the assistance of a few quotations from the work of Leszek Kolakowski, a Polish philosopher with whom De Dijn feels congenial. In the third part, I make two critical observations concerning (...) De Dijn’s position in his book. Finally, I make a passing remark as to the philosophical importance of what Hannah Arendt calls ”dangerous thinking’. (shrink)