1 października 2019 roku dotychczasowa Sekcja Filozofii Przyrody, składająca się z Katedry Filozofii Przyrody, Katedry Filozofii Przyrodoznawstwa oraz Katedry Metodologii Nauk Systemowo-Informacyjnych, została przekształcona w Katedrę Filozofii Przyrody (KFP). W okresie od utworzenia Katedry Filozofii Przyrody do końca 2022 roku aktywność naukowa jej pracowników obejmowała: realizację indywidualnych i wspólnych programów badawczych i związaną z nimi działalność publikacyjną; udział w konferencjach naukowych; spotkania w celu omówienia bieżących spraw organizacyjnych; spotkania tematyczne, poświęcone prezentacji (...) realizowanej problematyki badawczej oraz dyskusji nad prezentowanymi treściami. -------------------------- Zgłoszono: 20/02/2023. Zrecenzowano: 28/03/2023. Zaakceptowano do publikacji: 30/03/2023. (shrink)

9 kwietnia 2022 roku w Instytucie Teologicznym im. św. abp. Józefa Bilczewskiego Archidiecezji Lwowskiej zorganizowano 21. edycję sympozjum pt. "Filozofia dla teologów". Sympozjum zostało przygotowane we współpracy z Instytutem Filozofii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. W trakcie sympozjum wygłoszono sześć referatów oraz dyskutowano nad ich treścią. --------------------- Zgłoszono: 23/04/2022. Zrecenzowano: 13/05/2022. Zaakceptowano do publikacji: 09/06/2022.

15 maja 2021 roku odbyła się konferencja naukowa W poszukiwaniu przyrodniczego, filozoficznego i teologicznego obrazu Wszechświata, zorganizowana przez Instytut Filozofii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Okazją do zorganizowania konferencji była przypadająca 17 maja 2021 roku pierwsza rocznica śmierci ks. dr. hab. Grzegorza Bugajaka, wieloletniego pracownika Instytutu Filozofii UKSW i jego dyrektora w latach 2016-2020 oraz sekretarza redakcji czasopisma filozoficznego Studia Philosophiae Christianae w latach 1997-2020, redagowanego w Instytucie Filozofii UKSW. W konferencji, oprócz zaproszonych (...) prelegentów, wzięli udział pracownicy Instytutu Filozofii UKSW oraz przedstawiciele innych ośrodków naukowych, a także przyjaciele i znajomi ks. Grzegorza Bugajaka. --------------- Zgłoszono: 07/08/2021. Zrecenzowano: 29/08/2021. Zaakceptowano do publikacji: 11/09/2021. (shrink)

Generalnie rzecz ujmując, prezentowana monografia pokazuje, że jej Autorka jest zdecydowaną przeciwniczką uprawiania filozofii tylko przy biurku z dala od problemów praktycznych. Swoich poszukiwań nie traktuje w kategorii realizacji akademickiego zawodu tylko zadania, związanego z podejmowaniem określonych działań, wpływających na zmianę postrzegania przez człowieka środowiska naturalnego. Postulaty upraktycznienia filozofii, a zwłaszcza etyki cnót, uprawiania jej w ścisłej współpracy z różnymi społecznymi interesariuszami są jak najbardziej słuszne i godne instytucjonalnego wsparcia. Książka ma niezaprzeczalnie walor perswazyjny. --------------- Zgłoszono: 19/11/2020. Zrecenzowano: (...) 18/12/2020. Zaakceptowano do publikacji: 09/02/2021. (shrink)

Profesor Krzysztof A. Meissner proponuje obraz transcendencji wynikającej z poznawania świata przez fizykę, która oznacza świat uniwersalnych i niezmiennych praw przyrody. Czy tego rodzaju wypowiedzi są uprawnione na gruncie fizyki, czy też należy uznać je za określony pogląd filozoficzny? Czy istnienie praw przyrody wskazuje na istnienie jakieś transcendencji? Publikacja jest zapisem dyskusji wokół książki: Krzysztof A. Meissner, Fizyk w jaskini światów (rozmawia Jerzy Sosnowski), (Biblioteka Więzi, tom 389, Warszawa 2023), która to dyskusja odbyła się 25 marca 2023 w (...) Instytucie Filozofii UKSW w Warszawie w ramach spotkania Katedry Filozofii Przyrody. ------------------------- Zgłoszono: 08/09/2023. Zrecenzowano: 03/11/2023. Zaakceptowano do publikacji: 15/11/2023. (shrink)

15. Warsztaty Filozofii Przyrody odbyły się w dniach 23-26 czerwca 2022 roku w Ciążeniu, w Domu Pracy Twórczej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Organizatorem cyklicznych warsztatów jest Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Uczestnikami warsztatów było ponad trzydziestu przedstawicieli kilkunastu ośrodków naukowych z Krakowa, Lublina, Łodzi, Poznania, Szczecina, Warszawy, Wrocławia, Zielonej Góry, zajmujących się filozofią przyrody i filozofią nauk przyrodniczych. ------------------------- Zgłoszono: 30/11/2022. Zrecenzowano: 20/12/2022. Zaakceptowano do publikacji: 22/12/2022.

16. Warsztaty Filozofii Przyrody odbyły się w dniach 15-18 czerwca 2023 roku w Krakowie, w budynku Wyższego Seminarium Duchownego Towarzystwa Salezjańskiego. Organizatorem cyklicznych warsztatów jest Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Uczestnikami warsztatów było ponad trzydziestu przedstawicieli kilkunastu ośrodków naukowych z Krakowa, Lublina, Łodzi, Poznania, Szczecina, Warszawy, Zielonej Góry, zajmujących się filozofią przyrody i filozofią nauk przyrodniczych. ------------------------- Zgłoszono: 30/10/2023. Zrecenzowano: 20/11/2023. Zaakceptowano do publikacji: 10/12/2023.

We present a short account of the early history of the Center for Interdisciplinary Research in Cracow. These beginnings go back to the inter-war period when the tradition was established of close interactions between philosophers and scientists, especially physicists (Smoluchowski, Natanson). In the post-war period, under the communist regime, this tradition was continued at the Theological Institute (later the Pontifical Academy of Theology) in Cracow, erected by Cardinal Wojtyła, the then archbishop of Cracow, after the Theological Faculty had been removed (...) from the Jagiellonian University by the communists. The collaboration of the Cracow Center with the Catholic University of Lublin and with the Warsaw Academy of Theology is briefly described, and the style of philosophy in Cracow presented. (shrink)

Philosophy of nature as “a science in the beginning,” having paved a way for natural sciences, has not lost its impact even today. It suggests new problems and proposes solutions in the domains which the scientific disciplines in question cannot solve because they do not have appropriate tools. On can notice the relationship between the philosophy of nature and natural sciences in various stages of their development. It happens so that the overall images of the world are constructed on the (...) basis of the results of natural sciences and philosophical theses. Those theses, i.e. philosophical ideas are introduced as presuppositions into natural sciences, which in turn may generate philosophical problems. One can observe a relationship between natural sciences and various types of the philosophy of nature from the ancient times till today. The classical tradition had ignored the factor of time in the manners it sought to explain nature and, instead, stressed formal elements in knowledge. This conception of the scientific explanation of nature was questioned by the idea of creation and the Christian conception of history which took the factor of time into account in explanations. The principal change of the hitherto manner of interpretation of phenomena had taken place at the moment of introducing evolutionary ideas into geology and biology. Owing to this genetic explanation appeared, and the conceptual apparatus of the hitherto systems of the philosophy of nature changed. On the grounds of the essentialising approaches the elements of the philosophy of nature are mixed with the elements of natural sciences. One can notice also a relationship between the existential approaches of the philosophy of nature and natural sciences. Much attention is devoted to the relations between natural sciences and the philosophy of nature on the grounds of classical philosophy and in the non-classical positions. (shrink)

W artykule podjęto próbę analizy sposobu uprawiania filozofii przyrody przez Tadeusza Stanisława Wojciechowskiego (1917-2000), profesora filozofii na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Artykuł składa się ze wstępu, części biograficznej, rozdziału poświęconego analizie sposobu uprawiania filozofii przyrody przez T. Wojciechowskiego, a także próby podsumowania i oceny stanowiska krakowskiego uczonego.Wstępne analizy wskazują, że sposób uprawiania filozofii przyrody przez T. Wojciechowskiego był oryginalny, szczególnie gdy weźmie się pod uwagę kontekst historyczny. Koncepcja krakowskiego filozofa sytuuje się między (...) tradycyjnymi rozwiązaniami neoscholastycznymi a próbą wyjścia poza klasyczne rozwiązania w kwestiach metodologicznych na gruncie filozofii przyrody. (shrink)

W artykule podjęto kwestię dotyczącą tożsamości filozofii przyrody w kontekście trzech współcześnie wymienianych charakterystycznych cech tej dyscypliny, a mianowicie jej różnorodności metodologicznej, interdyscyplinarności oraz swoistej dynamiki rozwojowej. Analizowane są zagrożenia dla tożsamości filozofii przyrody, wynikające z takiego zestawu cech, w szczególności z różnorodności metodologicznej filozofii przyrody. Jednocześnie podjęto próbę obrony wymienionych cech jako powodujących nie tylko zagrożenia, ale również wzmacniających tożsamość filozofii przyrody. Całość analiz odnosi się do metafilozoficznej charakterystyki dziedziny filozofii. (...) --------------- Zgłoszono: 13/08/2021. Zrecenzowano: 06/09/2021. Zaakceptowano do publikacji: 14/10/2021. (shrink)

Współczesność oraz znana nam kultura związane są ściśle z postępem technicznym. Ta kultura w sposób dogłębny przenika nasze codzienne życie – służy jako rozrywka, wygoda, narzędzie pracy czy komunikacji. Fakt, że krocząc w przyszłość, stajemy się coraz bardziej zależni od technologii, jest źródłem wielu problemów różnorakiej natury. Istnieje w konsekwencji potrzeba dyskusji nad zagadnieniami takimi jak: technologiczne uzależnienia, realność rzeczywistości wirtualnej, wpływ technologii na relacje międzyludzkie bądź konsekwencje cyfryzacji. Owa potrzeba jest realizowana w dyskusji uniwersyteckiej, tak jak miało to miejsce (...) na konferencji Człowiek i społeczeństwo wobec wyzwań technologii. Filozoficzno-kulturowe aspekty postępu technicznego. Odbyła się ona 23 maja 2019 roku w budynku Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego przy ulicy Wóycickiego 1/3 w Warszawie. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Koło Naukowe Studentów Filozofii UKSW, a uczestnicy pochodzili z licznych środowisk akademickich całej Polski. (shrink)

Zasadnicza problematyka książki została podzielona na dwie części, uwzględniające tradycyjny podział na filozofię przyrody nieożywionej i filozofię przyrody ożywionej. Zastosowanie wspomnianego podziału jest uzasadnione zarówno charakterem bytów przyrodniczych, jak i dotychczasową literaturą przedmiotu. Te części poprzedzone zostały omówieniem zagadnień metodologicznych związanych z uprawianiem filozofii przyrody. Czwartą, dodatkową część publikacji, zatytułowaną Tajemnice przyrody, stanowią refleksje nad całością świata przyrodniczego ułożone w filozoficzny tryptyk: Przypadek, Cud, Sens. Są one próbą poszukiwania odpowiedzi na najbardziej podstawowe pytania, które pojawiają (...) się na styku badań przyrodoznawstwa, refleksji filozoficzno-przyrodniczej i teologii przyrody. (shrink)

W niniejszym artykule (bardzo wybiórczo) chciałbym przedstawić poglądy Jana Jonstona (Johannes Jonstonus) 1603-1675 na dzieje przyrody i człowieka oraz pokrótce przedstawić jego sylwetkę. Rekonstruując owe filozoficzne i metodologiczne kwestie, warto także przytoczyć kilka zagadnień związanych z życiorysem tego uczonego oraz z recepcją jego dzieł. Jonston był przyrodnikiem, lekarzem i filozofem. Obecnie jest mało znany i zapomniany, a w konsekwencji jego filozofia przyrody i filozofia człowieka, jego wizja świata, a więc w pewnym sensie i Kosmologia, uległy zapomnieniu i marginalizacji. (...) Uległa także zapomnieniu jego filozofia i metodologia nauki. Jonston należał do pokolenia Kartezjusza, jednakże jego poglądy na przyrodę i na naukę były bliższe filozofii brytyjskiej niż kontynentalnej i nawiązywały do idei, które sformułował Francis Bacon, a potem kontynuował Robert Boyle. Zapewne stanowisko Jonstona zostało ukształtowane w trakcie jego studiów na uniwersytetach w Wielkiej Brytanii. Owe inspiracje metodologią nauk zasługują, by były się przedmiotem osobnych rozważań, ale ze względu na ograniczony charakter pracy zostaną tu pominięte. Jonston w pracy O stałości natury (An history of the Constancy of Nature…) formułuje swoją wizję przyrody. Owa filozofia przyrody kształtuje się w konfrontacji z poglądami chiliastów dotyczącymi natury człowieka i pośrednio całej przyrody. Poglądy chiliastów wynikały ze specyficznej interpretacji Biblii mówiącej o „starzeniu się” świata człowieka, kultury, a w konsekwencji i przyrody. W związku z tym, że idea chiliastów obejmuje zjawiska przyrodnicze i antropologiczne, a w dodatku maja historyczny charakter, Jonston w swoich kontrargumentach musiał odwoływać się i do empirii, i do historii: Biblijnej, oraz naturalnej. Tym samym, współuczestniczył nie tylko w tworzeniu nowożytnej filozofii przyrody, ale także nowożytnej „historii naturalnej” i nowożytnej metodologii, postulującej matematyzację wiedzy o przyrodzie. (shrink)

W artykule jest analizowana Piotra Chojnackiego teoria filozofii przyrody. Teoria ta była istotnym składnikiem rozwijanego w polskim środowisku filozoficznym tomizmu lowańskiego, który znajduje się aktualnie w kryzysie. Pokazuję, że ta metafilozoficzna teoria jest eklektycznym zestawieniem elementów pozytywizmu, neokantyzmu i arystotelizmu. Argumentuję, że przyczyną kryzysu tomizmu lowańskiego był eklektyczny charakter tej filozofii. Aczkolwiek we współczesnej filozofii dochodzi do rehabilitacji eklektyzmu, to jednak z uwagi na dominujący scjentyzm i naturalizm perspektywy rozwoju filozofii przyrody inspirowanej programem neotomizmu (...) lowańskiego wydają się mocno ograniczone. (shrink)

W artykule przedstawiono życiorys i najważniejsze dokonania naukowe ks. dr hab. Grzegorza Bugajaka, prof. UKSW, związanego z Wydziałem Filozofii Chrześcijańskiej ATK/UKSW. Ks. Bugajak zostawił po sobie duży i interesujący dorobek naukowy, koncentrujący się wokół problemów z zakresu filozofii przyrody, filozofii nauk przyrodniczych i relacji między naukami przyrodniczymi a teologią. Jego prace stanowią znaczny wkład w rozwój filozofii. -------------- Zgłoszono: 12/08/2020. Zrecenzowano: 19/09/2020. Zaakceptowano do publikacji: 30/10/2020.

The quantum-relativistic breakthrough in physics has radically changed the scientific worldview. Several basic intuitions, which underlie traditional philosophy of nature, has been abandoned. As a result of this fact, scientists started to pronounce themselves as the highest authority in the philosophy of nature, leaving for the philosophers only the role of commentators. However, it is not physical theories, but their certain interpretations, or disinterpretations, which contradict common intuitions. In the case of relativistic theory, there is an alternative interpretation which allows (...) us to reconcile its content with pre-relativistic intuitions. Therefore it suggest that we should be critical also to other alleged consequences of the „new physics”. (shrink)

The paper analyses not well known beginning of Cracow philosophy of nature originating from the 19th century. A selected number of issues formed by two founders of Cracow philosophical centre – W. Heinrich and M. Straszewski are presented. Finally, the author tries to refl ect on modern nature philosophy in the context of its relations with tradition lasting over the centuries.

The concepts of space are great inventions of the mind to help it comprehend the world. These notes provide an overview of this saga. The article covers the development of the current scientific and philosophical concepts of space through history, emphasizing the newest develop­ments and ideas. The various concepts will be introduced in a historical order, this provides a measure of understanding as to how the ideas on which the modern theory of space is based were developed.

Our aim in this article is to trace the evolution of the concepts of physical space in Western thought from the Greeks to the Newtonian philosophy of nature. Especially the article presents studies of ancient Greek theories of physical space and place, in particular those of the classical and Hellenistic period. These theories are explained primarily with reference to the general philosophical or methodological framework within which they took shape. Special attention is paid to the interrelations between various concepts of (...) space and with Greek spatial terminology. The arguments of this paper can be summarized as follows: first, the concept of space itself has taken the central position in philosophy of nature; second, the debate about the nature of space has developed several different theories; third, the concept of space has several issues to overcome. (shrink)

W związku z 30. rocznicą nadania przez Akademię Teologii Katolickiej w Warszawie doktoratu honoris causa J.M. Bocheńskiemu dokonano kwerendy dokumentów, związanych z tym wydarzeniem, obecnie znajdujących się w Archiwum Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. W jej wyniku odnaleziono nagrania audio i zdjęcia z tej uroczystości oraz dokumentację starań Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej ATK, mających na celu nadanie tego tytułu o. Bocheńskiemu. Jak się okazało, począwszy od 1981 roku WFCh trzykrotnie ubiegał się o nadanie tego doktoratu i podejmował (...) stosowne uchwały w tej sprawie. Celem artykułu jest prezentacja i omówienie tych archiwaliów w kontekście związków o. Bocheńskiego z ATK oraz ówczesnych realiów społeczno-politycznych i kościelnych. --------------- Zgłoszono: 24/01/2021. Zrecenzowano: 22/03/2021. Zaakceptowano do publikacji: 10/05/2021. (shrink)

Sympozjum Tomistyczne, połączone z wręczeniem Nagród im. Profesora Mieczysława Gogacza, organizowane jest przez Katedrę Historii Filozofii Instytutu Filozofii UKSW w Warszawie oraz Naukowe Towarzystwo Tomistyczne. Sympozjum jest okazją do uhonorowania najlepszych prac magisterskich, które, jak zapisano w Regulaminie Nagrody, „wpisują się w badanie myśli Św. Tomasza z Akwinu i promowanie filozofii tomistycznej w Polsce, a także nawiązują do dorobku naukowego Profesora Mieczysława Gogacza”. Podczas sympozjum laureaci nie tylko otrzymują nagrody, lecz także wygłaszają referaty, przedstawiając najistotniejsze (...) zagadnienia ze swoich badań szerokiemu gronu odbiorców. Laureatami Nagrody zostali dotąd absolwenci kilku uczelni z całej Polski. --------------------- Zgłoszono: 03/12/2021. Zrecenzowano: 22/01/2022. Zaakceptowano do publikacji: 08/04/2022. (shrink)

Celem moich rozważań jest przedstawienie związków pomiędzy dociekaniami filozofów przyrody a rozwojem tradycji alchemicznej. Odwołam się do wybranych koncepcji ukształtowanych w dziejach alchemii. Będę argumentował na rzecz tezy, że dociekania alchemików przybierały postać rozbudowanych systemów tworzących koherentne obrazy świata przyrody, które implikowały określone typy filozofii przyrody. -------------- Zgłoszono: 31/07/2020. Zrecenzowano: 04/09/2020. Zaakceptowano do publikacji: 19/10/2020.