The development of research based on human biological material has contributed to a lively debate on the concept of informed consent in these studies, particularly its scope, form and length of validity. The biggest disputes and doubts concern the range of consent for research that will be conducted in the future, whose aim and place are unknown at the time of the sample collection, as are the future researchers and the ability to use the previously collected materials again. This situation (...) raises the question of a just and prudent balance between the rights of participants in the research and the rights of researchers. New forms of consent have been proposed, which sometimes substantially diverge from the classical model in aiming towards responsible balancing between the necessity to protect the donors’ interests and the possibility of conducting research in medicine. These new concepts also find their application in legislative acts adopted internationally and in some European countries in the recent years. (shrink)

Książka ta ukazała się jedyny raz w 1965 roku w Państwowym Wydawnictwie Naukowym. Z tamtego opracowania za uprzejmą zgodą PWN korzystamy, za co Wydawnictwu dziękujemy. Inicjatywa wznowienia Filozofii na rozdrożu w Wydawnictwie Naukowym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika wiąże się nie tylko z obowiązkiem troski o dziedzictwo intelektualne założyciela toruńskiej filozofii, ale także z przekonaniem o ciągłej aktualności jego myśli tworczej oraz zdolności porządkowania i inspirowania myślenia filozoficznego młodszych badaczy. To, co ceni się od dziesięcioleci w pracach Tadeusza Czeżowskiego, to przecież niezwykła (...) zwięzłość i logika wykładu fundamentalnych problemow filozoficznych. Jego filozofia koresponduje - jak się przekonujemy - z głownymi nurtami i pomysłami filozofii XX wieku, wyrastając jednak ze źrodeł charakterystycznych dla Szkoły Lwowsko-Warszawskiej, ktorej był wybitnym przedstawicielem. Wznawiamy więc książkę podsumowującą przemyślenia filozoficzne jej Autora, ktora w znacznej mierze i przede wszystkim jest - jak sugeruje jej tytuł - pracą o charakterze metafilozoficznym. Taki charakter ma zwłaszcza filozofia i metodologia nauki, a także koncepcja etyki naukowej. Czeżowski traktował przedmiot filozofii szeroko i w tym sensie widział w niej zespoł nauk filozoficznych, zaliczając do nich metafizykę, epistemologię, psychologię, etykę, estetykę, logikę i historię filozofii. Jakkolwiek dziedzinami tymi zajmował się z nierownym zaangażowaniem, łączył podejście merytoryczne, w aspekcie historycznym i empirycznym, z podejściem formalnym, kładąc nacisk na logiczny charakter struktur i procedur naukowego badania przedmiotu. Jan Woleński określił kiedyś Czeżowskiego koncepcję nauki jako „skrajnie logiczną", i idą śadem tej oceny, moża powiedzieć ż jest on typowym przedstawicielem polskiej filozofii logicznej. Z drugiej strony, nawiąująe do Franza Brentana, szerokie traktowanie dośiadczenia, rozciąająe je na sferęetyki i estetyki, wyrożia polskiego filozofa na tle skrajnie antymetafizycznych i antyaksjologicznych zwolennikow empiryzmu logicznego z kręu Koł Wiedeńkiego. MetodologicznąotwartośćCzeżwskiego na problemy egzystencjalno-moralne ceniono szczegolnie w nurcie etycznym i metodologicznym Lubelskiej Szkoł Filozoficznej. Wiele wybitnych umysłw wyrażł swąwdzięznośćintelektualnądla tekstow filozoficznych Tadeusza Czeżwskiego i moża miećuzasadnionąnadzieję ż nie sąoni ostatnimi. Do tych należątakż inicjatorzy wznowienia tej książi w 120. rocznicęurodzin jej Autora. Włodzimierz Tyburski, Ryszard Wiśniewski. (shrink)

Kategoria prawdy budzi kontrowersje od czasów filozofii starożytnej aż do współczesnej. W związku z dyskusjami na temat korespondencyjnej, klasycznej teorii prawdy powstały teorie nieklasyczne, łączące pojęcie prawdy z oczywistością, skutecznym działaniem, koherencją, powszechną zgodą itp. Ostra polemika próbuje w ogóle wyeliminować kategorię prawdy. Powstaje pytanie: czy taka radykalna krytyka jest słuszna i uzasadniona? Wydaje się, że jest ona przesadna. Celem artykułu jest argumentacja za tezą, że prawda — jako wartość i norma („wzorzec”, element systemu odniesienia itp.) — jest niezbywalna przy (...) epistemicznej ocenie twierdzeń, które mają swoje konsekwencje teoretyczne i praktyczne. Strukturę artykułu wyznaczają następujące punkty: (1) krytyka kategorii prawdy, (2) prawda jako wartość i (3) prawda jako norma w systemie odniesienia. W punkcie wyjścia przyjmuję syntetyczną charakterystykę prawdy sformułowaną przez Michaela P. Lyncha w jego monografii pt. Prawda i życie. Dlaczego prawda jest ważna (2020): (a) Prawda jest obiektywna. (b) Prawda jest wartością, jest dobra. (c) Prawda jest wartościowym celem dociekań. (d) Prawda jest wartościowa ze względu na nią samą. Prawda faktycznie jest wartościowa, umożliwia bowiem stwierdzenie, że ktoś myli się, kłamie, popełnia krzywoprzysięstwo, manipuluje kimś w życiu osobistym czy społecznym. Oprócz tego, bez kategorii prawdy nie można nawet stwierdzić — jak to usiłuje czynić sceptycyzm — że prawdą jest, iż prawda nie jest czymś wartościowym, godnym uwagi itp. Kategoria prawdy — pełniąca funkcję poznawczego celu i normy — pomimo różnych kontrowersji jest wciąż niezbywalna przy ocenie wartości logicznej zdań (i wyrażanych przez nie twierdzeń). Kategoria prawdy jest semantyczna, lecz jej rozpoznawanie — uznawanie zdania przez kogoś za prawdziwe (czyli asercja) — jest kategorią pragmatyczną. Stwierdzana post factum skuteczność działania, podjętego na podstawie jakiegoś zdania, jest mocną racją za tym, aby dane zdanie uznać za prawdziwe. Respekt dla prawdy jest lepszy niż jego brak. (shrink)

Prisutnost Heideggera u Hrvatskoj pokazuje se u rasprostranjenom čitanju i raspravljanju temeljnih pojmova njegova mišljenja, o čemu svjedoče tri internacionalna simpozija u 80-im godinama. Posrednici Heideggerove misli bili su sveučilišni profesori filozofije već u 60-ima.Najutjecajniji među njima, V. Sutlić, svoju filozofsku koncepciju artikulira i razvija kao »povijesno mišljenje«. Njegova intencija u radovima 60-ih godina jest svojevrsna sinteza Marxova i Heideggerova mišljenja, dok u knjizi Praksa rada kao znanstvena povijest imanentnom analizom pokazuje Marxovu misao u pripadnom joj povijesnom toposu ozbiljenja Hegelove (...) filozofije putem prakticiranja rada nošenog samonadmašivanjem znanosti. U temeljnim odrednicama »povijesnog mišljenja« – povijesni sklop , zgoda, čistina, zagovaranje povijesne otvorenosti – prepoznajemo odlučne pojmove Heideggerova mišljenja. G. Petrović zagovara trajni dijalog između Marxova i Heideggerova mišljenja, legitimirajući ga njihovom povijesnom usmjerenošću, u kojoj prednost daje Marxovu pojmu ‘revolucije’ naspram Heideggerovu ‘prispijeću bitka’.Die Anwesenheit Heideggers in Kroatien zeigt sich in der verbreiteten Erertörung der Grundbegriffe seines Denkens, wie das drei in den 80-er Jahren gehaltenen internationallen Symposien zeugen. Das Heideggersche Denken haben aber schon in den 60-er Jahren die Universitätsprofessoren der Philosophie vermittelt.V. Sutlić, der einflußreichste von ihnen, hat seine philosophische Konzeption als „geschichtliches Denken” artikuliert und entwickelt. In seinen Arbeiten der 60-er Jahren neigt er zu eigenartiger Synthese des Marxschen und Heideggerschen Denkens, während in dem Buch Die Praxis der Arbeit als wissenschaftliche Geschichte das Marxsche Denken in dem ihm zugehörigen geschichtlichen Topos freilegt. Das ist der Topos der Verwirklichung der Philosophie Hege1s durch das Praktizieren der von der sich selbst ständig übertreffenden Wissenschaft getragenen Arbeit. In den Grundbestimmungen des „geschichtlichen Denkens” – des geschichtliche Zusammenhang Sein – Dasein, Seiendes, das Ereignis, die Lichtung, das Befürworten der geschichtlichen Offenheit – erkennt man die entscheidenden Begriffe de Heideggerschen Denkens. G. Petrović befürwortet den dauerenden Dialog zwischen dem Denken Marx und Heideggers. Solchen Dialog berechtigt er mit der geschichtlichen Ausrichtung beider Denker in welcher Petrović den Vorteil der Revolution gegenüber dem Ankunft des Seins sieht. (shrink)

Esencjalistycznie zorientowani teoretycy emocji uważają, że emocje mają swoją istotę. Nie istnieje jednak zgoda co do tego, czym ona jest. Dla jednych substancją emocji jest poznanie lub oceny, dla innych zmiany fizjologiczno-cielesne, a jeszcze dla innych zdarzenia w mózgu. W artykule prezentuję najważniejsze argumenty przeciwko tym teoriom, a następnie prezentuję wieloskładnikową i wielofunkcyjną koncepcję emocji.

Przekład na podstawie: „Do We Believe in Penal Substitution?”, Philosophical Papers 26 : 203-209. Przekład za zgodą Wydawcy Artykuł D. Lewisa rozważa dopuszczalność poniesienia kary w zastępstwie za winowajcę w odniesieniu do aktualnie obowiązującego systemu prawa karnego, w którym kara nie pełni funkcji rekompensaty, i do chrześcijańskiej interpretacji śmierci Chrystusa w kategoriach Odkupienia. Może wydawać się, że obecnie kara zastępcza nie jest akceptowana, okazuje się jednak, że de facto akceptowana jest wybiórczo. Przynajmniej niektórzy chrześcijanie rozumieją śmierć Chrystusa w kategoriach spłacenia (...) długu win grzeszników, ale jednocześnie nie dopuszczają możliwości, by przyjaciel mordercy poniósł za niego karę więzienia. Większość z nas uznaje możliwość kary zastępczej w odniesieniu do kar pieniężnych, ale nie w odniesieniu do dowolnej innej kary. W obu wypadkach w przekonaniach na temat dopuszczalności kary zastępczej wyraźnie brakuje spójności. Skoro jednak wybiórcze dopuszczenie kary zastępczej jest tak powszechne, być może nie jest pozbawione sensu. (shrink)

W artykule analizuję pojęcie podmiotu w dialektyce w hermeneutyce F. Schleiermachera. Wychodzę od tezy: Schleiermacher poddaje krytyce refleksyjny model podmiotowości, który w tradycji filozofii niemieckiej najpełniej został wyartykułowany w pojęciu samougruntowującego się podmiotu. W "Dialektyce" stawia Schleiermacher oryginalną, na tle tradycji idealizmu niemieckiego, tezę o dialogicznej naturze procesu myślenia. Rozmowa nie jest - w myśl tego ujęcia - żadnym dodatkowym środkiem wymiany myśli, lecz oznacza konieczną drogę do poznania i do wiedzy. Dialektyka nie jest dlań, jak dla Hegla, samoświadomością myślenia (...) poruszającego się w zapośredniczeniu, lecz jest strukturą wspólnoty indiwiduów wzajem ze sobą rozmawiających. Komunikacja między podmiotami jest historią dialogicznego procesu rozgrywającego się między indiwiduami, na którego początku znajduje się spór, a na końcu zgoda. W ten sposób dokonuje on w Kaniowskiej koncepcji transcendentalnej filozofii zasadniczego zwrotu: do dwuczłonowej relacji podmiot-przedmiot wprowadza trzeci człon-inny podmiot; zamiast pytać o transcendentalny warunek poznania, pyta Schleiermacher o transcendentalny warunek dialogicznego procesu nakierowanego na zdobycie wiedzy. Krytyka refleksyjnego modelu podmiotu ma hermeneutyczne konsekwencje, ponieważ podmiot prawdy swoich poznań musi szukać na polu międzyludzkiej komunikacji. W artykule koncentruję się na pojęciu języka jako uniwersalnym przedmiocie hermeneutyki Schleiermachera. Teza moja jest następująca: język jest dla Schleiermachera systemem nieistniejącym, niezależnie od procesu mówienia. Dzięki hermeneutyce znak językowy staje się naprawdę znakiem językowym. Teza Heiedeggera i niektórych neostrukturalistów o autonomii języka jest fikcją. Każdy akt interpretacji odsyła do podmiotu, który go przeprowadza. Opowiadam się za hermeneutyką, która posługuje się kategorią podmiotu. (shrink)

Artykuł zawiera rozważania na temat międzynarodowych czynników wpływających na kształt negocjacji umowy handlowej Transatlantyckiego Partnerstwa w Dziedzinie Handlu i Inwestycji (TTIP – Transatlantic Trade and Investment Partnership) pomiędzy USA a UE. Na początku zostanie omówiona kwestia wzrostu potęgi gospodarczej Stanów Zjednoczonych po II wojnie światowej oraz Unii Europejskiej po jej powstaniu w latach 90. XX wieku. Omówione zostaną poszczególne elementy TTIP, wokół których odbywały się poszczególne rundy negocjacyjne. Są one bardzo ambitne oraz mają na celu związać gospodarczo obszar po obydwu (...) stronach Atlantyku. Najistotniejszym z nich jest wskazanie specyfiki handlowej partnerów transatlantyckich i wyraźne ukazanie różnic w prawodawstwie amerykańskim oraz unijnym w tym zakresie. Przedstawienie immunitetu państwa ma służyć opisaniu trudności, na jakie były narażone poszczególne państwa członkowskie Unii Europejskiej w kontekście parafowania umowy. Przysługuje on państwu jako podmiotowi prawa międzynarodowego, będąc atrybutem jego suwerenności oraz niezależności. Nie podlega on ograniczeniu przez inne państwo, a ewentualne ograniczenie immunitetu lub rezygnacja z niego może się odbyć wyłącznie za zgodą państwa, którego ta sytuacja dotyczy. Ostatnią z omawianych kwestii jest przedstawienie poszczególnych grup lobbingowych, które regularnie oddziaływały na Komisję Europejską prowadzącą negocjacje ze stroną amerykańską. Największe i najbardziej liczące się korporacje międzynarodowe oraz przedsiębiorstwa mają swoją reprezentację w liczących się grupach lobbingowych. Ich nacisk na organy reprezentujące zarówno Stany Zjednoczone, jak i Unię Europejską jest bardzo duży, stąd można wysnuć wniosek, że w negocjacjach dotyczących Partnerstwa Transatlantyckiego interes prywatny góruje nad reprezentantami interesu publicznego. W aspekcie międzynarodowym takie ustalenia mogą wzmocnić pozycję USA i UE w znacznym stopniu, ale wiąże się to z zagrożeniami dla konsumentów. (shrink)

Przekład na podstawie: „Which Naturalism?”, New Blackfriars 2022: 1–16, DOI: https://doi.org/ 10.1111/nbfr.12765. Przekład za zgodą Autora. Program „naturalizacji” bywa we współczesnej laickiej filozofii przedstawiany w opozycji do tradycyjnego teizmu. Biorąc jednak pod uwagę historię terminów „natura” i „naturalny”, widać brak ciągłości między tym, jak owe terminy są rozumiane obecnie, a jak rozumiano je w przeszłości. Nowożytny „naturalista”, który domaga się, by wszystkie zjawiska umieścić w dziedzinie tego, co naturalne, stawia tezę, którą wielu klasycznych, średniowiecznych i wczesnonowożytnych filozofów i teologów uznałoby (...) za dość samooczywistą. Zmiana, która tu zaszła, nie polega na decyzji, by do dziedziny naturalnej włączyć to, co poprzednio było z niej wykluczone, lecz na zupełnie innym rozumieniu tejże dziedziny. W artykule argumentuję, że filozoficznie ciekawe jest nie tyle pytanie, czy powinniśmy być naturalistami, ile pytanie, który z dwóch naturalizmów należy przyjąć: świecki naturalizm, z jego neutralistyczną koncepcją natury w ogóle i ludzkiej natury w szczególności, czy teistyczny naturalizm, wedle którego świat naturalny i nasza własna natura noszą znamię boskości. Okazuje się, że ujęcie sekularystyczne musi zmierzyć się z poważnymi wyzwaniami epistemicznymi i moralnymi. (shrink)

Artykuł jest odpowiedzią na krytyczne uwagi zgłaszane pod adresem książki Ukrytość i Wcielenie. Teistyczna odpowiedź na argument Johna L. Schellenberga za nieistnieniem Boga przez Stanisława Judyckiego, Ryszarda Mordarskiego, Marka Peplińskiego i Jana Sochonia. Główny zarzut wobec mojego stanowiska głosi, że jest ono zbyt przychylne wobec argumentu J.L. Schellenberga, który niekoniecznie powinien być wzorem ujęcia problematyki ukrytości. Jednym z przejawów przyjęcia założeń kanadyjskiego autora jest zgoda na tezę o istnieniu niewierzących przy braku oporu.

Artykuł jest odpowiedzią na krytyczne uwagi zgłaszane pod adresem książki Ukrytość i Wcielenie. Teistyczna odpowiedź na argument Johna L. Schellenberga za nieistnieniem Boga przez Stanisława Judyckiego, Ryszarda Mordarskiego, Marka Peplińskiego i Jana Sochonia. Główny zarzut wobec mojego stanowiska głosi, że jest ono zbyt przychylne wobec argumentu J.L. Schellenberga, który niekoniecznie powinien być wzorem ujęcia problematyki ukrytości. Jednym z przejawów przyjęcia założeń kanadyjskiego autora jest zgoda na tezę o istnieniu niewierzących przy braku oporu.

Przekład na podstawie: “The Frankfurt Cases: The Moral of the Stories”, Philosophical Review 119 : 315–336. Przekład za zgodą Autora Autor argumentuje, że morał przykładów frankfurtowskich jest następujący: jeśli determinizm przyczynowy wyklucza odpowiedzialność moralną, to nie na mocy eliminacji alternatywnych możliwości, a następnie odpowiada na najważniejsze wyzwanie dla tej tezy, mianowicie argument nazywany „obroną przez dylemat”.

Przekład na podstawie: „Responsiveness and Moral Responsibility”, w: Responsibility, Character, and the Emotions: New Essays in Moral Psychology, red. Ferdinand Schoeman, 81–106; przedruk w: John Martin Fischer, My Way: Essays on Moral Responsibility, 63–83. Przekład za zgodą Autora. Autor przedstawia model odpowiedzialności moralnej oparty na faktycznej sekwencji i pojęciu zdolności reagowania na racje, a następnie przeprowadza analogię między tym modelem a opracowanym przez Roberta Nozicka modelem wiedzy opartej na faktycznej sekwencji, oraz wprowadza pojęcie semikompatybilizmu.

Biobanki populacyjne stwarzają nowe możliwości prowadzenia badań biomedycznych oraz rozwoju medycyny personalizowanej i genomiki zdrowia publicznego. Z drugiej strony niosą wyzwania w zakresie zagwarantowania praw dawców (świadoma zgoda, zachowanie prywatności i poufności, niedyskryminacja w oparciu o dziedzictwo genetyczne). Główne wymiary, w których realizować się może ochrona praw dawców, to: właściwa komunikacja zarówno na poziomie społecznym (konsultacje społeczne) jak i indywidualnym (proces uzyskiwania świadomej zgody od dawców), odpowiednia organizacja biobanku (bezpieczny system informatyczny, kodowanie i anonimizacja danych, reguły dostępu do danych), (...) właściwy nadzór nad działalnością biobanku (zazwyczaj sprawowany przez komisję etyczną i komitet naukowy), a także stworzenie odpowiednich regulacji prawnych dotyczących pobierania, przechowywania i udostępniania ludzkiego materiału biologicznego oraz zapobiegających dyskryminacji ze względu na dziedzictwo genetyczne. W artykule opisane zostały również zasady organizacji i funkcjonowania biobanków populacyjnych w wybranych krajach europejskich (Estonia, Hiszpania, Wielka Brytania) w kontekście respektowania praw dawców. (shrink)

Ogłoszenie encykliki Rerum novarum przez Leona XIII w dniu 15 maja 1891 roku dało początek temu, co dzisiaj nazywamy nauką społeczną Kościoła, ścisłej - Kościoła katolickiego, ponieważ Kościoły prawosławne nie podjęły tego tematu, zaś Kościoły protestanckie zajęły się problematyką społeczną dopiero w ostatnich dziesięcioleciach XX wieku. Istnieje ogólna zgoda specjalistów co do łączenia narodzin nauki społecznej Kościoła z ogłoszeniem tej encykliki. Przedtem nie istniał oficjalny nurt nauczania społecznego, w kształcie zamierzonego ciągu formalnych wypowiedzi Urzędu Nauczycielskiego Kościoła. Kościół pod koniec (...) XIX stulecia stal się świadkiem radykalnych przemian politycznych, gospodarczych i społecznych oraz znalazł się w sferze różnorakich wpływów dominujących ideologii. Życie gospodarcze weszło w okres tzw. „drugiej rewolucji przemysłowej", przypadającej na lata 1870-1914. Rerum novarum uważa się powszechnie za początek nauczania społecznego Kościoła w jego nowoczesnym ujęciu. Wcześniej jedynie ostrzegano wiernych przed błędami. (shrink)

Ogłoszenie encykliki Rerum novarum przez Leona XIII w dniu 15 maja 1891 roku dało początek temu, co dzisiaj nazywamy nauką społeczną Kościoła, ścisłej - Kościoła katolickiego, ponieważ Kościoły prawosławne nie podjęły tego tematu, zaś Kościoły protestanckie zajęły się problematyką społeczną dopiero w ostatnich dziesięcioleciach XX wieku. Istnieje ogólna zgoda specjalistów co do łączenia narodzin nauki społecznej Kościoła z ogłoszeniem tej encykliki. Przedtem nie istniał oficjalny nurt nauczania społecznego, w kształcie zamierzonego ciągu formalnych wypowiedzi Urzędu Nauczycielskiego Kościoła. Kościół pod koniec (...) XIX stulecia stal się świadkiem radykalnych przemian politycznych, gospodarczych i społecznych oraz znalazł się w sferze różnorakich wpływów dominujących ideologii. Życie gospodarcze weszło w okres tzw. „drugiej rewolucji przemysłowej", przypadającej na lata 1870-1914. Rerum novarum uważa się powszechnie za początek nauczania społecznego Kościoła w jego nowoczesnym ujęciu. Wcześniej jedynie ostrzegano wiernych przed błędami. (shrink)

Wprowadzenie problematyki początków życia do obszaru badań naukowych stanowiło naruszenie ‘obowiązujących’ struktur wiedzy (zwłaszcza separacji filozofii i przyrodoznawstwa). Przez kilka dziesięcioleci prawo do badań w tym zakresie okupione było ze strony (części) uczonych milczącą zgodą na omijanie ‘drażliwej’ kwestii ich uwarunkowań ‘pozanaukowych’. Strategia ta okazuje się nieskuteczna. Nietrafna jest również próba sprowadzania dokonań całej dyscypliny do jednej teorii, rozmaicie nazywanej, ale w każdym razie kojarzonej z modelem „darwinowskiego małego stawu” (model ten, jak pokazuję, został w wielu teoriach znacznie zmodyfikowany). Dyscyplina (...) ta, owszem, ma swój wspólny mianownik, ale jest nim teza o charakterze filozoficznym: życie jest naturalną emergentną własnością materii. (shrink)

Doktryna świadomej zgody jest moralnym fundamentem współczesnej medycyny i jednym z kluczowych zagadnień bioetycznych. Podstawą tej doktryny jest teza głosząca, że świadoma zgoda pacjenta upoważnia lekarza do podjęcia postępowania medycznego. Teza ta nie podlega w zasadzie dyskusji. Poważne wątpliwości pojawiają się, gdy pytamy o potrzebę takiego upoważnienia. Najczęstsza odpowiedź brzmi, iż zabiegając o świadomą zgodę pacjenta, respektujemy jego prawo do decydowania o sobie, czyli jego autonomię. Autonomia uznana jest za centralną wartość moralną. Jakiekolwiek inne wartości mogą być istotne, ale (...) to autonomia jest kluczem do określenia właściwej relacji pacjent - lekarz. Autor niniejszego artykułu poddaje w wątpliwość taki pogląd. Analizuje dwie główne koncepcje pojęcia autonomii: autonomii działania i autonomii osoby, oraz stawia tezę, że żadna z nich nie wyjaśnia, na czym polega wartość autonomii i w związku z tym nie wskazuje, dlaczego lekarze winni zabiegać o zgodę pacjenta. Ideał autonomii, na podstawie którego zbudowana jest doktryna świadomej zgody, został zapożyczony z obszarów w istotny sposób różnych od tego obszaru, w którym znajdujemy relację pacjent - lekarz. Aby uporać się z problemami wynikającymi z powyższego, autor dystansuje się od idei zgody, a skupia się na pojęciu porozumienia. Próba poszukiwania porozumienia między pacjentem a lekarzem nie jest uzasadniona potrzebą ochrony uprzywilejowanych wartości moralnych (czy to autonomii, czy innej wartości), lecz podyktowana jest potrzebą ustalenia, co jest dobre dla pacjenta, będącego w relacji z lekarzem. Dobro pacjenta ma być wyznaczone za pomocą zasad, które określają granice tego, na co można w sposób uprawniony przystać. Obraz porozumienia przedstawiony jest przez autora w duchu myśli kantowskiej. (shrink)

Artykuł opisuje widzenie praw i wolności w Kazaniach sejmowych Piotra Skargi. We wstępie ukazano dzieło jezuity w kontekście innych traktatów społeczno-politycznych XVI wieku. We właściwej części artykułu przedstawiono rozumienie praw przez kaznodzieję. Zaprezentowano różne ich kategorie. Następnie dowiedziono konieczności istnienia ustaw państwowych. Kolejno przybliżono cechy dobrych praw, czyli: sprawiedliwość, krzewienie cnoty i obronę czci Boskiej. Ukazano błędy w polskim prawodawstwie, wśród których na plan pierwszy wysuwa się zniesienie jurysdykcji sądów duchownych oraz pobłażliwe traktowanie morderców. Zobrazowano zależność praw od obyczajów. Podkreślono (...) znaczenie odpowiedniej władzy wykonawczej i przedstawiono kilka uwag w sprawie sądownictwa. W następnej części pracy przybliżono wizję wolności w dziele Skargi. Ukazano więc wartość złotej wolności szlacheckiej ze wskazaniem nieprawidłowości w jej pojmowaniu. Podniesiono złe traktowanie chłopów. Zwrócono uwagę na zagrożenia płynące ze strony innowierców. Kolejno przedstawiono cztery rodzaje wolności. Potem dowiedziono istnienia związku praw i wolności. Wykazano, że do zniewolenia często prowadzi grzech i dlatego należy zapewnić prawne wsparcie religii. Zobrazowano, że rolą praw jest ograniczenie sprawujących władzę — by nie naruszali autonomii innych. Stwierdzono, iż sprawiedliwe prawa mają chronić wszystkich członków narodu. Na końcu dowiedziono, iż posłuszeństwo prawu współgra z koncepcją wolności chrześcijańskiej — w jej tradycyjnym rozumieniu. (shrink)

In the article I argue for replacing the opt-out system of organ donation, currently applied in Poland, with the Active Donor Registration system. The basic idea of the ADR system is to send a special form to all adult citizens, which would give them an opportunity to consent or dissent to the removal of organs, or to delegate their decision to their next of kin. Granting priority to declared donors – an additional assumption of ADR – would make it possible (...) for them to acquire better access to transplantation if they ever contract a disease whose effective treatment will require transplantation. I highlight the basic assumptions of both systems and describe the functioning of the Polish opt-out regulations. I also analyze the statistical data illustrating the scale of organ shortage in Poland, and I present and criticize the basic ethical principles of evaluating organ procurement systems and compare the Polish system with the ADR system from the perspective of those principles. (shrink)