Konserwatywni przeciwnicy prowadzenia badań naukowych na ludzkich embrionach argumentują, że od momentu poczęcia mają one status moralny równy statusowi ludzi dorosłych: zarodki mają takie samo prawo do życia jak dorośli. W artykule przedstawiam oryginalną argumentację za tym stanowiskiem, której źródła można znaleźć w XVII-wiecznej teologii moralnej i współczesnej teorii decyzji. Argumentacja ta nie odwołuje się do statusu ontologicznego embrionów, ale do pewnego typu rozumowania praktycznego na temat tego, co należy robić w rozmaitych sytuacjach niepewności. Na pierwszy rzut oka wydaje się (...) ona wzmacniać stanowisko konserwatywne, ponieważ nie zależy od kontrowersyjnych metafizycznych założeń na temat statusu zarodków czy kwestii ich potencjalności. W artykule pokażę jednak, że argumentacja ta obarczona jest poważnymi wadami, które sprawiają, że nie da się jej zastosować do uzasadnienia sprzeciwu wobec moralnej czy prawnej dopuszczalności np. badań na zarodkowych komórkach macierzystych. (shrink)

Niektórzy twierdzą, że nawet jeśli ktoś nie wierzy, że embriony lub płody ludzkie mają jakiś szczególnie wyróżniony status moralny, to z ostrożności powinien traktować je tak, jak gdyby miały pełny status moralny. Pokażę, dlaczego takie rozumowanie jest niepoprawne.

Author: Kruszyńska Sabina Title: HUMAN LIFE ACCORDING TO PHILOSOPHY OF ARTHUR SCHOPENHAUER (Ludzkie życie według Artura Schopenhauera) Source: Filo-Sofija year: 2005, vol:.5, number: 2005/1, pages: 159-172 Keywords: SCHOPENHAUER, HUMAN LIFE, PHILOSOPHICAL ANTHROPOLOGY Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:In the paper there are presented three realms that can be distinguished in Arthur Schopenhauer’s philosophical anthropology, realms in which human life proceeds. These are: the realm of nature, the realm of rationality (...) and the realm of morality. In each of them there are possible two ways of existence, which the author calls respectively „normality” and „non-normality”. „Normality” and „non-normality” are collective notions, the former referring to ordinary life, devoid of metaphysical dimension and the latter to life that exceeds the phenomenal character of empirical reality. In characteristics of life called non-normality the author shows an optimistic trait of Schopenhauer’s philosophy of a human being. (shrink)

W artykule zaprezentowano jeden z istotnych aspektów wizji cielesności zarysowanej oryginalnie w wielu odsłonach przez Hansa-Eduarda Hengstenberga, a mianowicie jej relacji do organizmu zwierzęcego. Wbrew aktualnie dominującej naturalistycznej tendencji niemiecki myśliciel ukazuje ciało człowieka jako jakościowo odmienne w stosunku do organizmu zwierzęcego, a nie tylko różniące się od niego pod względem ilościowym. Scharakteryzowano najpierw zasadę rzeczowości, która współdeterminuje ludzkie ciało i jego organy, sprawiając, że jest ono ze swej istoty zasadniczo inne niż zwierzęce. Człowiek ma ciało, a zwierzę jest (...) tylko organizmem. Ciało to za sprawą uzdolnienia człowieka do aktów o charakterze rzeczowym, zapodmiotowanych w duchu ludzkim, spełnia dwojakie funkcje: typowo biologiczne, a także o charakterze nieorganicznym. Cielesność ludzką należy więc rozpatrywać w sensie fizycznym oraz jako wyraz ducha. Swoje analizy na ten temat Hengstenberg rozwijał z pozycji fenomenologiczno-metafizycznych. --------------- Zgłoszono: 14/07/2021. Zrecenzowano: 22/09/2021. Zaakceptowano do publikacji: 12/11/2021. (shrink)

Artykuł analizuje wybrane przykłady zaczerpnięte z polskiej sztuki współczesnej ostatnich lat, pytając o sposób ujęcia zagadnienia roślinności przez artystów. Humanistyka, głównie za sprawą posthumanizmu, przewartościowała relacje między ludźmi i roślinami, odbierając tym pierwszym centralną pozycję. W tym samym czasie na polu sztuki toczy się odrębna debata o podmiotowość roślin. Autorka, koncentrując na szeroko pojmowanym zagadnieniu ruchu roślin, pyta o to, jakie miejsce obecnie zajmują rośliny w sztuce, jak przedstawiane są ich związki z innymi organizmami i na jakie miejsca wspólne między (...) ludzkimi i nie-ludzkimi istotami wskazują artyści. (shrink)

Comprendre est toujours rencontrer et mettre en évldence la difference spécifique; en ľ occurence, ce qui fait que ľ homme est ce qu'il est. Le chemin ici emprunté a choisi de conduire l'investigation à partir de la determination ď'un lieu, c’est a dire par le repérage du tracé des frontieres qui délimitent l'humain dans le monde et l'humain dans ľ homme. Toute frontiers opère un double mouvement: elle sópare deux regions et met en relation cela meme qu’elle sépare. Ce qui (...) est séparé est par consequent toujour á la foia proche et distant. Aussi bien, le lieu de la réalité humaine est délimité par la frontière qui la sépare du monde des simples vivants et de la simple vie. Par toute son existence, l’homme est cet être qui est de part en part un être biologique, et toute son existence se construit dans l'écart creusé et maintenu a l'endroit de la simple vie. Il n’у а раs d’homme sans la vie et l'humain commence, dans l'homme, au moment ou l'existence prend ses distances á l'éndroit de la simple vie. Par toute son existence, il appartient au monde de la communauté de ses semblables, et tout est en lui faqonné par son appartenance à cette communauté, mais c’est dans la proximité de ce semblable que l'homme découvre la realité des l'inhumain qui nait de l'irruption de la violence engendrée par la cohabitation. L'homme est enfin cet être qui se reconnait proche du divin et il ne découvre la grandeur de l'humain en lui qu'en découvrant dans l’eclat de la beauté et de la pensée comme une trace ď'une realité d’un autre ordre, ce qu’ il nomme le divin. Mais à ne pas savoir reconnaitre qu’il n’est qu’un homme et non pas un dieu, il se voue á la folie de la démesure et a se vouloir trop grand, il se perd. Le lieu propre de l'humain de l'homme doit donc être recherché en cette relation toujours complexe où le plus proche ne peut se laisser comprendre que dans la distance, et la proximité dans ľécart. Un tel lieu délimite l’espace propre de l'existence celui où elle est toujours nécessairement reque en son origine, puisque nul ne s’est jamais fait naitre lui-même, mais ou elle a à se prendre en charge: à prendre en charge sa propre destinée et à se réaliser comme existence. (shrink)

Artykuł jest efektem krytycznej analizy rozważań Francisco Suareza nt. aktów ludzkich i ich współdziałania w procesie stanowienia prawa. Celem jest uporządkowanie, rozproszonych w różnych dziełach, rozważań jezuity. Tekst inspirowany był brakiem opracowań specjalistycznych w polskojęzycznej literaturze naukowej. Badania prowadzone były na tekstach źródłowych Hiszpana: De legibus ac Deo legislatore, De anima oraz De voluntario et involuntario in genere, deque actibus voluntariis in speciali. Suarez, jako jeden z najwybitniejszych filozofów renesansowych, wywarł olbrzymi wpływ na rozwój etyki i jurysprudencji. Sam temat jest (...) ciekawy i wymagający. Wymaga m.in. zrozumienia zasad i form działania głównych władz człowieka — intelektu i woli. Na kartach De Legibus jezuita rozpatruje czynność stanowienia prawa jako złożony akt ludzki prawodawcy. Hiszpan wyróżnia łącznie 6 aktów intelektu i woli, w następstwie których może powstać prawo oraz wiele aktów pośrednich, które mają wpływ na proces. Zdaniem filozofa tworzenie prawa dokonuje się poprzez wzajemne oddziaływanie na siebie aktów intelektu, który kieruje środki do celu, oraz woli, dążącej ku temu celowi zgodnie z kierownictwem intelektu. (shrink)

"Kapitał społeczny ludzi starych na przykładzie mieszkańców miasta Białystok" to książka oparta na analizach teoretycznych i empirycznych, która przedstawia problem diagnozowania i używania kapitału społecznego ludzi starych w procesach rozwoju lokalnego i regionalnego. Kwestia ta jest istotna ze względu na zagrożenia i wyzwania związane z procesem szybkiego starzenia się społeczeństwa polskiego na początku XXI wieku. Opracowanie stanowi próbę sformułowania odpowiedzi na pytania: jaki jest stan kapitału społecznego ludzi starych mieszkających w Białymstoku, jakim ulega przemianom i jakie jest jego zróżnicowanie? Ludzie (...) starzy są tu postrzegani jako kategoria społeczna, czyli zbiór osób podobnych do siebie pod względem społecznie istotnych cech (takich jak wiek, posiadane role społeczne i świadomość korzystania ze świadczeń społecznych), którzy są świadomi tego podobieństwa i swojej odrębności od innych. Przyjmuje się ponadto, iż osoby takie przekroczyły 60. rok życia. Zakłada się też, że w zasobach ludzkich skumulowany jest kapitał ludzki, społeczny i kulturowy. Kapitał społeczny jest tu ujmowany szeroko jako potencjał współdziałania osadzony w powiązaniach międzyludzkich i normach społecznych, który może przynosić korzyści osobom, grupom i społeczeństwom. W części teoretycznej przedstawiono informacje o starości jako etapie w życiu jednostki, wyjaśniono pojęcie ludzi starych, omówiono społeczne teorie starzenia się, historyczne czynniki oddziaływające na położenie kategorii społecznej ludzi starych, zmiany ich miejsca w społeczeństwie polskim w trakcie transformacji ustrojowej i na początku XXI wieku, możliwe konsekwencje wzrostu długości życia w warunkach demokracji i kapitalizmu oraz charakterystykę problemu starzenia się ludności Białegostoku jako miasta pogranicza. Zaprezentowano też różnorodne koncepcje kapitału społecznego, sfery jego oddziaływania na rozwój społeczno-gospodarczy, jego stan w Polsce oraz wytyczne do strategicznego budowania jego zasobów. Przybliżono również wybrane informacje o aktywności ludzi starych w życiu publicznym, społecznym i gospodarczym jako kluczowych cechach ich kapitału społecznego. Porządkując różne stanowiska teoretyczne, wyniki badań i dane statystyczne, dążono do powiązania wielu rozproszonych źródeł w przekonaniu, iż jest to istotne w celu określenia i zagospodarowania zasobów kapitału społecznego seniorów, jak również niwelacji opóźnienia polskiej socjologii w zakresie badań nad ludźmi starymi. Pomimo, iż za podstawową perspektywę teoretyczną publikacji uznana została koncepcja kapitału P. Bourdieu, autor bierze również pod uwagę propozycje badawcze J.S. Colemana, R.D. Putnama, F. Fukuyamy, A. Giddensa, P. Sztompki i A. Sadowskiego. Drugi rozdział zawiera określenie ram metodologicznych badań przeprowadzonych na potrzeby tej publikacji. Omówiono przyjęte założenia badawcze oraz przybliżono sposób i przebieg realizacji badań. Przede wszystkim zdecydowano się na korzystanie z metody jakościowej i zastosowanie techniki wywiadu swobodnego ukierunkowanego. Uznano, iż podmiotowy kontakt z ludźmi starymi umożliwi dokładniejsze rozpoznanie kontekstu, w którym znajdują się zasoby ich kapitału społecznego. Jest to ważne, gdyż przenoszenie na rodzimy grunt opracowanych za granicą interpretacji działań ludzi starych i rozwiązań aktywizujących, może okazać się nieskuteczne lub wywołać negatywne efekty zewnętrzne. Ponadto w literaturze przedmiotu zwraca się uwagę na niedostatek badań gerontologicznych zgodnych z paradygmatem interpretatywnym. Badaniu poddano 26 respondentów w wieku od 60 do 89 lat żyjących w mieście Białystok związanych z jedną z dwóch różnych instytucji: Domem Pomocy Społecznej i Uniwersytetem Trzeciego Wieku. Poprzez porównywanie osób znajdujących się na dwóch biegunach aktywności społecznej możliwe było dostrzeżenie podobieństw i różnic w ich wyposażeniu kapitałowym, a zarazem w osiągniętych w ciągu życia pozycjach w strukturze klasowej i zasobach służących pomyślnej starości6. W trzecim rozdziale przedstawiona została część wyników analiz empirycznych. Przybliżono tu sposób, w jaki ludzie starzy myślą o podobnych sobie przodkach i osobach współczesnych, a także czynniki, w zależności od których zmienia się ich pozycja społeczna w mieście oraz problemy społeczne, jakie uznają za najważniejsze dla ludzi starych. Analizie poddano opinie o ich czasie wolnym, szansach i barierach aktywności ekonomicznej. Wyróżniono typy kapitału społecznego ludzi starych w zależności od instytucji, z którymi są związani oraz podejścia do postrzegania i wykorzystywania zróżnicowania wewnętrznego seniorów. Omówiono wizerunek seniorów w środkach masowego przekazu. Publikacja nie zawiera ścisłego zakończenia. W ostatnim rozdziale wskazano jedynie na główne wnioski płynące z badań oraz na potencjalne dalsze kierunki analiz. Uzupełnienie tego podejścia stanowią zamieszczone w aneksie zestawienia oddolnych technik budowania kapitału społecznego oraz podstawowych cech Miast Przyjaznych Starszemu Wiekowi. Z opracowania tego z pewnością będą mogli skorzystać nie tylko naukowcy zajmujący się tematyką ludzi starych, ale i pracownicy socjalni, politycy, pracodawcy, przedstawiciele mediów i organizacji pozarządowych oraz obywatele Białegostoku i innych miast. ** "Social Capital of Old People on the Example of Bialystok Residents" is a book based on theoretical and empirical study, which presents an issue of diagnosing and using of old people social capital in the local and regional development processes. This issue is significant because of the threats and challenges associated with process of rapid ageing of Polish society at the beginning of 21st century. Publication, in particular, is an attempt to give answers to the following questions: what is the state of old people social capital in Bialystok, what transformations it undergoes and how is it differentiated? In this study old people are viewed as a social category, which is a set of people similar to each other in terms of socially significant features (such as age, possessed social roles and awareness of received social benefits), who are aware of these similarities and differences between each other. Moreover, it is assumed, that such persons exceeded the 60 years of age. It is also assumed that human, social and cultural capital is accumulated in the human resources. Social capital is recognized here broadly as a potential for collaboration embedded in interpersonal relationships and social norms that may benefit individuals, groups and societies. The book consists of three chapters. The first, which is the theoretical part of work, includes information about: old age as a stage of individual life and explanation of the old people notion. It discusses social theories of ageing, historical factors affecting on the social position of old people category, changes in their place in Polish society during the system transformation and in the early 21st century. It describes the possible consequences of increased life expectancy for democracy and capitalism - including the concepts of society for all ages, silver economy. It also features ageing population issue, as well as social policy towards the elderly and old age in Bialystok as the borderland city. A variety of social capital concepts were presented; the spheres of its influence on socio-economic development, its status in Poland and guidelines for strategic building of its resources. Selected information on the activity of old people in public, social and economic life as key features of their social capital was brought closer. Putting various theoretical positions, results of research and statistical data in order was aimed to link many dispersed sources considering that it is relevant to identify and develop seniors' social capital resources, as well as leveling the delay of Polish sociology research on the elderly. Fundamental theoretical perspective of publication is the concept of capital according to P. Bourdieu. However, the proposals of J.S. Coleman, R.D. Putnam, F. Fukuyama, A. Giddens, P. Sztompka and A. Sadowski were also used. The second chapter contains a methodological framework for the purposes of study. Research assumptions, method and course of implementation of studies were discussed. The study is based on the qualitative method and the application of in-depth interview techniques. It was considered that the personal contact with old people will be more accurate than other research techniques to identify the context in which they social capital resources can be found. It is important because the transfer of developed abroad activating solutions and interpretations of old people actions may be ineffective or have negative external effects in the Polish context. Moreover, in the Polish science literature attention is paid to scarcity of gerontological research in accordance with the interpretive paradigm. Study involved 26 respondents aged 60 to 89 years living in Bialystok associated with one of two different institutions: nursing home for the elderly and University of the Third Age. By comparing the persons on two extremes of social activity it was possible to see similarities and differences in their capital equipment, and also in achievements of the life positions in the class structure and resources aimed at successful ageing. The third chapter presents the empirical analysis of the research results. This part outlines the way in which old people think about their ancestors and contemporary people. It also shows factors according to changes in their social position in the city, social issues which they consider most important for old people, their opinions about leisure time, opportunities and barriers of economic activity and types of old people social capital depending on the institution with which they are associated. Approach to the perception and use of internal disparities of seniors were also discussed. The analysis additionally contains the evaluation of senior citizens image in the polish mass media. This publication does not contain a strict ending. It only identifies the main conclusions of the research and potential directions of future analysis. Above all, older people could improve their position not by demanding increases in social benefits from which major parts are often taken away by their family members, but by highlighting their human, social and cultural capital. It is necessary to create favorable conditions for social and professional life of old people and their cooperation with members of local communities. Important role in this regard is played by institutions implementing three tasks: stimulating senior citizens' desire to satisfy previously unrealized needs; creating relationships between them so that they can solve their own problems and work for the others; and providing legal, social and vocational guidance. Stimulating cooperation between existing public, commercial and non-governmental sector organizations may serve to achieve these goals. The dissemination of bottom-up techniques of social capital building and checklist of essential features of Age-friendly Cities may also be important. -/- . (shrink)

Tekst podejmuje temat kondycji i tożsamości etyki środowiskowej XXI wieku w oparciu o analizę wybranych narracji występujących w debacie na temat antropocenu. Czy zwrot w stronę antropocenu odmienia nasze dotychczasowe myślenie dotyczące troski o przyrodę? Artykuł pokazuje, że nauka o systemie Ziemi i ograniczeniach planetarnych umożliwia nam identyfikację zupełnie nowych problemów etycznych. Są to m.in. problem nieodwracalnych strat, utraty kontroli i sterowalności a także kluczowa kwestia irracjonalnej krótkowzroczności wpisanej w ludzkie horyzonty moralne. Tekst szuka odpowiedzi na dwa dodatkowe pytania: (...) 1) Czy troska o postprzyrodę okaże się wyłącznie zarządzaniem stratą? 2) Czy etyka postprzyrody jest antropocentryczna? (shrink)

At the beginning of the XXI century, human societies are entering a period of "late modernity" characterized by new forms of trust and risk, untransparent social situations and economic, political and cultural globalization. These processes are associated with the presence of abstract systems that surround people and which require support of people with expertise in the fields which include transport, telecommunications, finance, security, media, energy. At the same time, it is noted that the expertise cult is born and specialists not (...) only meet the identified needs, but also produce new, thus contributing to the development of a culture of narcissism. Article aims to explain the characteristics of expert systems and cultural narcissism, experts role as a participant in social change, model types and kinds of experts with their arcane in to ontological and epistemological structures of the social world. I also highlight the problems associated with the suppression of restrictions in to the access of expertise knowledge. ** Wraz z początkiem XXI wieku społeczeństwa ludzkie wchodzą w okres „późnej nowoczesności” cechujący się nowymi formami zaufania i ryzyka, nieprzejrzystością sytuacji społecznych oraz postępującą globalizacją ekonomiczną, polityczną i kulturową. Procesy te wiążą się z obecnością systemów abstrakcyjnych, które otaczają ludzi i do funkcjonowania wymagają wsparcia osób z wiedzą specjalistyczną z zakresu m.in. transportu, telekomunikacji, finansów, bezpieczeństwa, mediów, energetyki. Jednocześnie zauważa się, iż rodzi się kult ekspertyzy a specjaliści nie tylko zaspokajają rozpoznane potrzeby, ale też wytwarzają nowe, przyczyniając się tym samym do rozwoju kultury narcyzmu. Artykuł ma na celu przybliżenie specyfiki systemów eksperckich i narcyzmu kulturowego, roli eksperta jako uczestnika przemian społecznych, modelowych typów ekspertów i rodzajów ich wtajemniczeń w struktury ontologiczne i epistemologiczne świata społecznego oraz zwrócenie uwagi na problemy związane ze znoszeniem ograniczeń dostępu do wiedzy specjalistycznej. -/- . (shrink)

Artykuł oferuje nowe rozwiązanie problemu usytuowania umysłu (situated cognition), polegające na wykazaniu, jak i dlaczego ludzki umysł wydobywa z otoczenia nie informację, lecz wiedzę. Wiedza jest definiowana jako informacja posiadająca dla organizmu określoną wartość. Zaprezentowany został mechanizm, za pomocą którego owa wartość zostaje do bodźca informacyjnego wprowadzona. Usytuowanie – według tej interpretacji – polega na tym, że część poznania procesów człowieka wykonują za niego inni ludzie, mianowicie ci, którzy wytworzyli jego otoczenie poznawcze. Otoczenie poznawcze jest definiowane jako suma wartościowych bodźców (...) informacyjnych. Wiedza wydobyta z otoczenia definiuje różne style poznawcze człowieka, które – z uwagi na zewnętrzne źródło klasyfikacji – nazywane są ekotypami poznawczymi. Wyróżnione zostają cztery ekotypy poznawcze człowieka, na podstawie kształtu ich otoczenia poznawczego (rodzaje ofert ucieleśniających wartościową informację) oraz kompetencji poznawczych niezbędnych do wydobycia wiedzy z otoczenia. (shrink)

Odtworzenie założeń antropologicznych filozofii historii i wolności ludzkiej Merleau-Ponty'ego możliwe jest jedynie w konfrontacji z myślą Husserla i stanowiskami strukturalistycznymi. Merleau-Ponty polemizuje z francuską orientacją neokantowską. Orientacja ta tak określa podstawową kategorię a priori, iż pojawia się na jej gruncie nieprzezwyciężalny dualizm ja transcendentalnego i ja empirycznego, ja myślącego i obiektu myśli. Krytykując neokantyzm, Merleau-Ponty znajduje się pod silnym wpływem Husserla. Husserl proponuje nowe spojrzenie na "temat transcendentalności", głębsze od Kantowskiego. Kant nie potrafił przezwyciężyć "kryzysu nauki europejskiej" interpretując Galileuszowską wizję (...) matematyzacji natury Jako aprioryczną strukturę podmiotu ludzkiego. Nie udało się odsłonić duchowych źródeł nowożytnego traktowania natury, jego sensu dla człowieka. Brak również u autora "Krytyki czystego rozumu" obecności problematyki bezwzględnego pierwszeństwa prerefleksyjnego kontaktu z bytem. Husserl uwyraźnia potrzebę skonstruowania bardziej radykalnej, tj. bliższej realnych źródeł ludzkiego istnienia, wersji a priori (aprioryzmu). Opiera się on na podstawowym założeniu priorytetu tego, co przeżyte prerefleksyjnie w stosunku do syntezy naukowej. Prerefleksyjność posiada swą immanentną organizację, którą można utożsamić z językiem naturalnym. Wychodząc od prerefleksyjności przeżycia świata i naturalności języka można zbudować przejście od konkretności percepcji do idealności obiektu logiczno-naukowego. Właściwie określona kategoria a priori pozwala stworzyć nowy typ refleksji filozoficznej, który umożliwia zniesienie dualizmu ja transcendentalnego i ja empirycznego, i który można określić Jako "nieskończoną medytację". Pojawia się także możliwość potraktowania podmiotu ludzkiego już nie w perspektywie pozaczasowej aktywności konstytutywnej, formalizującej i syntetyzującej materiał dany z zewnątrz, lecz jako wszechstronnie aktywnego uczestnika sytuacji biosocjokulturowej. Jednakże w pełni twórcza kontynuacja poszukiwań fenomenologicznych Husserla przez Merleau-Ponty'ego jest możliwa dzięki zainteresowaniom strukturalizmem. Wykorzystanie myślenia strukturalistycznego jest u Merleau-Ponty'ego pochodną lektur teoretyków behawioryzmu, psychoanalizy i teorii postaci, dopełnionych lingwistyką strukturalną i etnosocjologią. Pojęcie struktury ma duży walor operacyjno-metodologiczny w naukach humanistycznych, a jej znaczenie dla filozofii wyraża się w tym, że jest ona "miejscem unaoczniania się sensu", zarazem narzędziem, jak i obiektem rozumienia. Operowanie strukturami umożliwia wyjście poza konstelację: podmiot-przedmiot, dominującą od Kartezjusza do Hegla. Pozwala także zobaczyć podmiot ludzki w świecie społeczno-historycznym, człowieka poprzez obecność w świecie i uspołecznienie poprzez człowieka. (shrink)

Przypadek czy sprawczość? Odpowiedź na „Divine Providence and Chance in the World” Dariusz Łukasiewicz wyróżnia sześć pojęć przypadku, spośród których jedne są spójne z ludzką wolnością rozumianą po libertariańsku, a inne nie. W tym eseju argumentuję na dwa sposoby, że teiści powinni odrzucić przypadek ontologiczny i odwołać się zamiast tego do nieredukowalnej sprawczości w odniesieniu do zdarzeń, które nie są opatrznościowo wyznaczone przez Boga. Moje argumenty zależą od jednoznacznego rozumienia twierdzeń, że Bóg jest kochającym sprawcą oraz że istoty ludzkie, (...) w swoim najlepszym zachowaniu, są kochającymi sprawcami. Łukasiewicz zakłada milcząco, że takie twierdzenia cechuje niewłaściwy antropomorfizm. Opowiadam się za antropocentryzmem i będę bronić jednoznaczności. (shrink)

Artykuł omawia analizę fenomenu życia religijnego w filozofii Williama Jamesa (1842-1910). Wskazano na kalwińskie korzenie twórcy pragmatyzmu a zwłaszcza na prezbiteriański schemat zwany sylogizmem praktycznym, który w powodzeniu życiowym szukał potwierdzenia posiadania łaski religijnej. Twórca pragmatyzmu, rozpoczął swoje badania od analizy przeżyć ludzkich z perspektywy psychologicznej. Pod koniec życia coraz więcej uwagi poświęcił analizie fenomenu życia religijnego. Poglądy swoje wyłożył w wykładach edynburskich w roku 1901, które zostały wydane w książce Doświadczenia religijne. Analizie przeżyć religijnych poświęcone są też końcowe partie (...) Pragmatyzmu (1907). James wskazuje na znaczenie przeżyć religijnych w życiu człowieka. Uważa, że istotę religii stanowi poczucie zależności, odczucie obecności tego, co nadprzyrodzone. W religii nie chodzi o dogmaty, instytucje czy rytuały, lecz o pożytek, jaki przynosi ona jednostce, porządkując jej życie. Głównym celem religii pozytywnych jest wyzwolenie człowieka od zła. Tak opisana religijność jawi się jako swoista sapientia, życiowa mądrość, która porządkuje ludzkie życie i wnosi w nie wartość dodatnią. Stąd takie rozumienie religii zostaje określone w artykule mianem sapientia pragmatica. (shrink)

W niniejszym tekście próbuję krytycznie przeanalizować artykuł Saula Smilansky’ego o modlitwie prośby z punktu widzenia filozofii i teologii tomistycznej. Najbardziej kontrowersyjne wydają mi się następujące elementy: 1. Odmowa zastosowania zasady podwójnego skutku do jednego z opisanych w artykule przypadków. Uważam, że ta odmowa jest zakorzeniona w wątpliwym rozumieniu prawa do obrony samego siebie; 2. Niedocenienie roli sprawiedliwej kary w rządach Opatrzności; 3. Nieznajomość albo niechęć do wprowadzenia pojęcia „dopustu Bożego”; 4. Nie do końca trafne psychologiczne spostrzeżenia dotyczące ludzki modlących się (...) do Boga o pomoc w skrajnie trudnych okolicznościach. Najogólniej rzecz ujmując, większość problemów poruszana przez Smilansky’ego tylko akcydentalnie dotyczy zagadnienia sensowności modlitwy prośby. Powstanie tych problemów wiąże się raczej z takimi a nie innymi rozwiązaniami problemów moralnych niż z modlitwą prośby jako taką. (shrink)

Celem artykułu jest ukazanie, jak, mimo ustalonych dawno temu postulatów, nakazujących „oczyszczenie” powieści kryminalnej z elementów fantastycznych i nadprzyrodzonych, motywy te funkcjonują we współczesnych utworach z tego gatunku. Jako kontekst należy wskazać zjawiska dające się zauważyć w najnowszej literaturze i kulturze popularnej. Jednym nich jest zmiana postrzegania typowych monstrów z horroru, które stają się zarówno „mniej groźne”, jak i „bardziej ludzkie”. Kolejnym – zakwestionowanie związku postaci (a także zespołu motywów) z fabułą. To na przykład, co było dotąd typowe dla (...) horroru, może pojawić się w powieści kryminalnej. Przeprowadzono analizę wybranych utworów dwojga współczesnych pisarzy: Katarzyny Puzyńskiej (Czarne narcyzy, Martwiec, Rodzanice i Utopce) oraz Wojciecha Chmielarza (Wampir, Zombie i Wilkołak) pod kątem występowania w nich motywów rodem z powieści grozy. We wszystkich omawianych tekstach to ludzie, a nie potwory są zabójcami. W utworach Chmielarza nazwy rodem z horroru to metafory ludzkiego zła lub szaleństwa (autor odwołuje się do zakorzenionych w kulturze znaczeń słów użytych jako tytuły). Katarzyna Puzyńska z kolei za miejsce zdarzeń wybiera małe, często prawie wyludnione miejscowości, gdzie wciąż żywa jest wiara w duchy, wampiry, nawiedzone domy (autorka odwołuje się między innymi do wierzeń słowiańskich). Ukazuje przy tym siłę ludzkich lęków (dotyczy to, w odpowiednich okolicznościach, nawet policjantów), jak również fakt, że istoty ludzkie potrafią być gorsze od potworów z fikcji literackiej. Motywy rodem z horroru funkcjonują w omawianych tekstach na kilka sposobów: 1) jako odwołania do doświadczenia odbiorcy, który odczytuje np. zaprezentowane w powieści nazwy w oparciu o własną wiedzę; 2) jako element lokalnej lub rodzinnej tradycji (żywy najczęściej w miejscach oddalonych od „centrów”); wreszcie 3) ucieleśnienie ukrytych w ludzkiej psychice obsesji i lęków, które niespodziewanie mogą się ujawnić. (shrink)

Etyka troski rozwija teorię uogólnionej troski poprzez wyjście od naturalnych praktyk opiekuńczych. Jednak ze względu na jej uwikłanie w naturalizm efektem często jest zarówno wąska definicja kobiecości, jak i wąskie rozumienie troski – może ona dotyczyć tylko ludzi. Przyjęcie opieki nad dzieckiem jako paradygmatu sprawia też, że etyka troski powiela reprodukcyjny futuryzm – fantazmatyczne ujęcie polityczności jako jednolitej wspólnoty ucieleśnianej przez postać Dziecka. By pokazać, że etyka troski nie musi być naturalistyczna, konfrontuję ją z postulatem Donny Haraway, by ograniczyć reprodukcję (...) w imię dbałości o inne niż ludzie istoty, oraz z pojawiającym się w powieściach Octavii Butler motywem opieki nad dzieckiem, które nie jest ludzkie – „potwornego macierzyństwa” – by zarysować nieantropocentryczną etykę troski. (shrink)

Tematem wiodącym jest kwestia prawa do życia. Punkt wyjścia stanowi art. 3. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, który przypisuje to prawo wszystkim ludziom. Problem zaczyna się jednak, kiedy trzeba uściślić, czy w tekście Deklaracji chodzi o pojęcie "istoty ludzkiej", którego desygnatem jest istota ludzka w sensie czysto biologicznym, czy też chodzi raczej o pojęcie "osoby", a więc termin odnoszący się do sfery moralności. Współczesna definicja "osoby ludzkiej", jakiej używa bioetyka wywodzi się z filozofii nowożytnej: ta zaś za cechę konstytutywną ludzi uznaje (...) świadomość. Rozumowanie w tych kategoriach nieuchronnie oznacza kłopoty ze zdefiniowaniem moralnego statusu, a co za tym idzie, pozwala na zgłaszanie wątpliwości co do prawa do życia w przypadku embrionów i osób nieuleczalnie chorych, w stosunku do których rozważana bywa możliwość zastosowania eutanazji. Zagadnienie, które jest dyskutowane w niniejszym artykule, w kontekście prawa do życia dotyczy aborcji, a więc odnosi się do pierwszej z grup istot ludzkich, których osobowy status bywa podważony. Tytułowa dla artykułu moralna niepewność nie dotyczy częstokroć w kontekście dyskusji nad dopuszczalnością aborcji normy "nie zabijaj". Zwolennicy aborcji nie przeczą, że zabijanie ludzkich osób jest złem, wątpią jednak w możliwość uznania prenatalnych faz rozwojowych człowieka za fazy, w których mamy do czynienia z pełnoprawną ludzką osobą. Wątpliwość ta ma charakter moralny, a nie jedynie teoretyczny, decydując o aborcji nie ryzykujemy zatem błędnego sądu o charakterze teoretycznym, lecz spełnienie moralnie niesłusznego czynu. Jakkolwiek niepewność i ryzyko są nieodłącznymi elementami ludzkiego działania, to w przypadku gdy przedmiotem ryzyka jest moralnie doniosłe dobro, a takim jest ludzkie życie, stawiamy ryzyku granice: nie ryzykujemy życia drugich. W tradycyjnej teologii moralnej przywoływano tutaj zasadę tutioryzmu, nakazującą w przypadkach wątpliwych zawsze zachować odnośne prawo, czyli w dyskutowanym tu przypadku normę "nie zabijaj". Podobna intuicja towarzyszy współczesnemu kanadyjskiemu filozofowi, T. Lockhartowi. Autor zastrzega, że nie chce rozstrzygać, czy ludzki płód już jest, czy też jeszcze nie jest osobą wraz z przysługującym jej prawem do życia, przyjmuje jednak zasady działania w sytuacji niepewności, z których wynika, że niezależnie od przyjmowanych przez nas tutaj przekonań. wyborem racjonalnym jest zaniechanie aborcji. (shrink)

Spór o dopuszczalność aborcji podtrzymują sprzeczne twierdzenia na temat statusu istoty ludzkiej pojmowanej jako osoba i stanowiącej część wspólnoty ludzkiej, która przestrzega pewnych norm dotyczących ludzi. Centralną normą jest tu zakaz zabijania ludzi. Przedstawiciele stanowiska rygorystycznego twierdzą, że w przypadku niepewności, każdy egzemplarz gatunku ludzkiego należy traktować jako bezwarunkowo upoważniony do nieprzerwanego istnienia biologicznego ; organizm ludzki staje się osobą i członkiem wspólnoty moralnej od chwili zapłodnienia oocytu przez plemnik; każdy przypadek rozmyślnego zniszczenia ludzkiego embrionu należy uznać za niewybaczalne zabójstwo. (...) Przedstawiciele stanowiska liberalnego utrzymują, że nie należy wprowadzać ustaw, których nie wspiera konsensus ; organizm ludzki staje się członkiem wspólnoty moralnej w chwili narodzin; przypadki zakończenia życia nie–osób należy traktować podobnie do zabijania nie–osób, tj. biorąc pod uwagę hierarchię podmiotów i motywy osoby działającej. Niestety, spór o dopuszczalność aborcji zwykle nie bierze pod uwagę stanowiska milczącej większości, która wydaje się uważać, że organizm ludzki staje się członkiem wspólnoty moralnej wtedy, gdy jego centralny układ nerwowy podejmuje swoje funkcje, tj. ok. dwunastego tygodnia ciąży; organizmowi ludzkiemu, który jeszcze nie ma statusu osoby, należy przypisać specjalny status, który przewyższa status zwierzęcia, lecz nie jest tożsamy ze statusem osoby. Wzięcie tych okoliczności pod uwagę musi skutkować akceptacją dla zakończenia życia płodów ludzkich wtedy, gdy występują poważne po temu przesłanki. (shrink)

W świecie współczesnych mediów prasa nadal odgrywa znaczącą rolę w przekazywaniu informacji ze świata polityki, kultury, nauki i życia społecznego. Obok funkcji poznawczej ma ona za zadanie wprowadzić elementy rozrywki – w postaci karykatury, żartów rysunkowych czy krótkich śmiesznych tekstów, piętnujących ludzkie zachowania, przedstawiających w krzywym zwierciadle rzeczywistość, w której żyjemy. Ciekawą rzeczą jest znaczenie niemieckiego określenia Pressewitz, które może być rozumiane jako `żart prasowy` oraz `żart o prasie`. Niniejszy artykuł jest próbą udzielenia odpowiedzi na pytanie, jaką rolę odgrywają (...) żarty prasowe w kształtowaniu obrazu rzeczywistości poprzez ośmieszające przedstawienie zjawisk społecznych, ludzkich zachowań i postaw oraz jaki obraz funkcjonowania prasy pojawia się jako temat żartów. (shrink)

Artykuł prezentuje trzy główne stanowiska określające stosunek człowieka do środowiska przyrodniczego: antropocentryzm, biocetryzm i umiarkowany antropocentryzm. Antropocentryzm to stanowisko tradycyjne, które wynosi świat ludzki ponad świat przyrody i akceptuje jego przedmiotowy charakter. Daje przyzwolenie na utylitarne i instrumentalne traktowa- nie przyrody. Biocetryzm proponuje radykalnie odmienny sposób rozumienia świata – wpisuje człowieka w przyrodę i biologiczne procesy życia. Traktuje go jako jeden z wielu bytów, nie umniejszając znaczenia jego duchowego wymiaru. Umiarkowany antropocentyzm zakreśla wyraźnie granice, w jakich człowiek może korzystasz z (...) dóbr przyrody. Jest próba przełamania opozycyjnych ujesz antropcentryzm – biocentryzm i zaproponowania takiej filozofii rozwoju, która mając na względzie interesy człowieka, nie gubi z pola widzenia potrzeb i dobra przyrody, lecz poszukuje mechanizmów harmonijnej koegzystencji świata antroposfery i świata biosfery. (shrink)

Współcześnie można zaobserwować pewien paradoks. Z jednej strony wiele słyszy się o wolności sumienia, więźniach sumienia, konflikcie sumienia, klauzuli sumienia. Z drugiej zaś sumienie jest powszechnie ignorowane, przynajmniej w filozofii. Inny rodzaj paradoksu jest następujący: sumienie, które częstokroć w historii jawiło się jako sprzymierzeniec wszystkich walczących przeciw bezprawiu i przeciw arbitralności tyranów, dziś stawiane jest w opozycji wobec obiektywnego prawa moralnego, albo jako racja usprawiedliwiająca wybór po linii zła moralnego. Filozof ma obowiązek zadać pytanie: dlaczego tak sie dzieje? Artykuł poświęcony (...) jest zagadnieniu sumienia. Na początku przypomniana zostaje tradycyjna dystynkcja: intentio, synderesis i conscientia. Sumienie zostaje wprowadzone jako schemat syntetyzujący teorię praktycznej racjonalności i koncepcję wolnej woli. Duch ludzki doświadcza szczególnego napięcia pomiędzy wezwaniem do posłuszeństwa absolutnym i obiektywnym wymogom prawa naturalnego a skłonnością do niezależności płynącą z doświadczenia własnej indywidualności. "Veritatis Splendor" pomaga wyjaśnić owe różne typy paradoksów. (shrink)