W artykule przedstawiam tezę, uznawaną przez większość uczonych, że spełnianie postulatu naturalizmu metodologicznego jest warunkiem koniecznym naukowości oraz wskazuję na jej znaczenie dla relacji nauki i religii. Mówiąc o religii w tym artykule, mam na myśli przede wszystkim teizm chrześcijański. Staram się wykazać, że współczesna nauka nie pozostawia żadnych luk ani w naszej wiedzy (nie mam bynajmniej na myśli tego, że wszystkie problemy zostały już przez naukę rozwiązane), ani w porządku przyrodniczego świata, których wyjaśnienie wymagałoby odwołania do jakiejś nadnaturalnej, transcendentnej (...) sfery postulowanej przez religie teistyczne. W chrześcijaństwie uznaje się zajście takich zdarzeń w historii Wszechświata, dla wyjaśnienia których, konieczne jest odwołanie do takich działań czynników nadnaturalnych, które łamią naturalny porządek przyrodniczy. Jeśli faktycznie tak jest, to można twierdzić, iż współczesna nauka jest niezgodna z doktryną chrześcijańską. Będę argumentował również, że jeśli przyjmuje się realistyczną interpretację teorii naukowych powstałych na bazie naturalizmu metodologicznego oraz uwzględnia się znaczenie nauki we współczesnej kulturze Zachodu, to naukowy model rzeczywistości (jeżeli możemy mówić o istnieniu takiego modelu) należy uznać za skłaniający do ateizmu. (shrink)

Przekład na podstawie: „Which Naturalism?”, New Blackfriars 2022: 1–16, DOI: https://doi.org/ 10.1111/nbfr.12765. Przekład za zgodą Autora. Program „naturalizacji” bywa we współczesnej laickiej filozofii przedstawiany w opozycji do tradycyjnego teizmu. Biorąc jednak pod uwagę historię terminów „natura” i „naturalny”, widać brak ciągłości między tym, jak owe terminy są rozumiane obecnie, a jak rozumiano je w przeszłości. Nowożytny „naturalista”, który domaga się, by wszystkie zjawiska umieścić w dziedzinie tego, co naturalne, stawia tezę, którą wielu klasycznych, średniowiecznych i wczesnonowożytnych filozofów i teologów uznałoby (...) za dość samooczywistą. Zmiana, która tu zaszła, nie polega na decyzji, by do dziedziny naturalnej włączyć to, co poprzednio było z niej wykluczone, lecz na zupełnie innym rozumieniu tejże dziedziny. W artykule argumentuję, że filozoficznie ciekawe jest nie tyle pytanie, czy powinniśmy być naturalistami, ile pytanie, który z dwóch naturalizmów należy przyjąć: świecki naturalizm, z jego neutralistyczną koncepcją natury w ogóle i ludzkiej natury w szczególności, czy teistyczny naturalizm, wedle którego świat naturalny i nasza własna natura noszą znamię boskości. Okazuje się, że ujęcie sekularystyczne musi zmierzyć się z poważnymi wyzwaniami epistemicznymi i moralnymi. (shrink)

Professor Strawson was interviewed on video on location at King's College, London during the Spring of 1992. Professor Strawson discusses his thoughts on a variety of topics on which he has written previously, providing some illuminating insights into how his thoughts has progressed. The text published here is en excerpt from this interview, translated with kind permission of Mr Rudolf V. Fara, the producer, in which prof. Strawson discusses his philosophical views with Martin Davies, Wilde Reader in Mental Philosophy at (...) Oxford University, and Mark Sainsbury, Susan Stebbing Professor of Philosophy at King's College, University of London. (shrink)

METHODOLOGICAL NATURALISM —A NECESSARY CONDITION OF SCIENCE? S u m m a r y Due to the success of Darwinian theory of evolution, with its methodological presuppositions, modern science is dominated by the principle of methodological naturalism, according to which only explanations invoking natural causes are acceptable in science. Supernatural or—in a broader sense—non-natural explanations, such as creationism or so-called intelligent design theory, are regarded as unscientific. The article analyzes the following questions: 1) Is it possible—contrary to methodological naturalism—to detect (...) scientifically the marks of the activity of intelligent beings, both natural and supernatural, in bio-logical and cosmic processes and structures? 2) What are the implications of methodological naturalism for science defined realistically, that is understood as a search for truth about the world of nature? 3) If one accepts that the inner-scientific per-missibility of concepts contradicting the principle of methodological naturalism is justified, would it be tantamount to the absolute exclusion of methodological naturalism as a principle directing the scientific inquiry? (shrink)

In the contemporary philosophy of mathematics there is an ongoing discussion concerning the issue of the justification of mathematical axioms and independent sentences. The works of P. Maddy in which the author focuses on the set theory are extensive studies devoted to that problem. In one of the monographs she deals with the problem of the justification of set theory's sentences in a new way, assuming a different metaphilosophical standpoint. In the paper (which is the first part of the two-part (...) whole) Maddy's conception is faithfully presented. The author makes no comments of his own, except for the first - introductory - chapter and footnotes, in which some additional explanations and comments can be found. (shrink)

This is a Polish translation of my essay, "Moral Naturalism and Three Grades of Normativity." This essay is published in English in my 2007 book, "Morality in a Natural World" (Cambridge University Press).

Spór między antropologią naturalistyczną a antynaturalistyczną, w którym każda partia usiłuje wyjaśnić osobliwość człowieka wychodząc z opozycji natura - kultura (człowiek jako byt do natury sprowadzony albo naturze przeciwstawny) jest zasadniczo nierozwiązywalny. Kulturalizm (stanowisko autorki) zakłada realność bytu jako pewnej całości, tzn. realność społeczno-historycznej obiektywności, w której opozycja miedzy naturą a kulturą zostaje zniesiona.

Etyka troski rozwija teorię uogólnionej troski poprzez wyjście od naturalnych praktyk opiekuńczych. Jednak ze względu na jej uwikłanie w naturalizm efektem często jest zarówno wąska definicja kobiecości, jak i wąskie rozumienie troski – może ona dotyczyć tylko ludzi. Przyjęcie opieki nad dzieckiem jako paradygmatu sprawia też, że etyka troski powiela reprodukcyjny futuryzm – fantazmatyczne ujęcie polityczności jako jednolitej wspólnoty ucieleśnianej przez postać Dziecka. By pokazać, że etyka troski nie musi być naturalistyczna, konfrontuję ją z postulatem Donny Haraway, by ograniczyć (...) reprodukcję w imię dbałości o inne niż ludzie istoty, oraz z pojawiającym się w powieściach Octavii Butler motywem opieki nad dzieckiem, które nie jest ludzkie – „potwornego macierzyństwa” – by zarysować nieantropocentryczną etykę troski. (shrink)

The topic of the paper is to be the problem of normativity within naturalised epistemology. I pose a question whether naturalism can be conducted as a normative enterprise or whether it is merely descriptive as traditional epistemologists and some naturalists maintain. The article consists of two parts. The first one is an introduction to the main theses of naturalised epistemology, and the second one presents and disputes arguments against naturalised epistemology introduced in Jonathan Knowles’ book Norms, Naturalism and Normativity. In (...) the first part of the paper I indicate main differences between traditional and naturalised epistemology, especially I analyse their answers to the most important epistemological questions: What is the source of epistemic norms? When are beliefs valuable and how to gain such beliefs? What are criteria of justified belief and knowledge? The reason of differences in solutions of these problems is rotted in a different attitude to the naturalistic fallacy taken by the two sides of the discussion. Naturalists treat this fallacy as something that cannot be avoided and this approach deeply influences their account of normativity. To justify this thesis I firstly recall the traditional meaning of “normativity” on the bases of Descartes’ epistemology, post-Cartesian internalists’ and neopositivits’ works. Secondly, I present how and why the meanings of “epistemic norm” and “justified belief” have changed within naturalism. In this part I refer to Quine’s and Goldman’s naturalism. The second part of the paper discuses Knowles’ argument that the task of delivering genuine epistemic norms by naturalism is misguided and unreachable, for norms which naturalists refer to are reducible to descriptive statements. Naturalism, therefore, cannot be normative and consequently it cannot be an epistemology. I do not agree with this statement and in the last part of the paper I present how naturalised epistemic norms could be understood as different from descriptive statements, what functions they could perform and why naturalised epistemology is not redundant. (shrink)

Klemens Szaniawski has been dealing with many philosophical problems, but the philosophical foundations of statistics and theory of decision were his main interest. Unfortunately, he did not present his results and considerations in a synthetic monograph. One can suppose, however, that it would be an attempt to look at science from the point of view of someone who makes epistemic decisions and to regard statistical inferences as paradigmatic scientific procedures. The material concerning that subject contained in Szaniawski's published papers justifies (...) the claim that it would be an extremely interesting synthesis. The author presents consequences for naturalism and antinaturalism that the discussions surrounding the foundations of statistics and decision theory has brought about. He often employs the results obtained by Szaniawski. (shrink)

The paper deals with dispute between naturalism and antinaturalism in meta-ethics. Different standpoints are discussed, especially those of cognitivism, non-cognitivism and emotivism, which leads to certain typology. The author introduces the category of bonitive statements, statements concerning the good, which logic is analogous to the one which determinates relations between deontic statemens. Generalized Hume’s argument on the axiological statements as impossible to be derived from non-axiological is concerned. In particular, it is argued that it does not support antinaturalistic thesis. The (...) standpoint of axiological presentationism is proposed, which makes a link between non-cognitivism and the thesis according to which bonitive statements can be true or false and axiological presentationism can taken as a form of naturalism. (shrink)

This paper examines the problem of genesis of logic in the light of naturalism as a philosophical view about the nature of knowledge and reality. The main difficulty of naturalism as far as applied to logic consists in reconciling genetic empiricism (all cognition starts with experience) and abstract nature of logic. Anti-naturalism (Platonism, for example) maintains than empiricism is not able to explain how logical theorems as a priori assertions are accumulated. To defend naturalism one should note that experiential character (...) of knowledge can be understood phylogenetically or ontogenetically. The former account is more suitable for naturalism and allows us to investigate genesis of logic by glasses of evolutionary theory. This way can be supplemented by an appeal to genetics. Both theories can explain how logical competence, that is ability to use deduction, arose in humans. The author claims that the structure of the genetic coded has some properties that became transformed into logical rule. Some analogies between consequence operation and topological closure are employed in analysis. (shrink)

In a series of influential articles Jaegwon Kim has developed strong arguments against nonreductive physicalism as a possible solution to the problem of mental causation. One of them is the Supervenience Argument which states that assuming the mental/physical supervenience thesis, the causal closure principle, the exclusion principle with the no-overdetermination requirement and property dualism we obtain the conclusion that mental causation is unintelligible. On the other hand Collin McGinn has argued that a solution to the mind-body problem is forever beyond (...) our reach: we can never understand how the brain produces consciousness and therefore the relation between them must remain mysterious. The main aim of the paper is to demonstrate that Kim's Supervenience Argument corroborates McGinn's pessimistic conclusion (of course, if we do not assume any form of reductive physicalism or epiphenomenalism). Thereby it tries to show that the Supervenience Argument could be treated as a justification of non-constructive naturalism (aka new misterianism): we do not understand mental causation, because we cannot understand how the brain generates consciousness. It also suggest considering possibility that the thesis of causal closure of the physical domain might entail the cognitive closure thesis (the claim that those properties of the brain which are responsible for conscious processes are in principle cognitively closed to us). (shrink)

Otto Neurath’ın çalışmalarına olan ilgi son dönemde artmıştır. Bu ilgi bir yönüyle bilim felsefesine ve pratiğine ait güncel problemlerin Neurath tarafından ele alınış biçimiyle ilgilidir. Neurath’ın temeldencilik karşıtlığı ve bilimin dili ile ilgili iddiaları güncel bilim felsefesi ve pratiği ile ilgili önemli açılımlar içermektedir. Neurath’ın temeldencilik karşıtlığı ve bilimin dili ile ilgili görüşlerinin etkisi Williard Van Orman Quine’nın çalışmalarında da göze çarpar. Bu çerçeve kapsamında bu çalışmanın amacı; natüralizm, temeldencilik karşıtlığı, uzlaşımcılık ve Duhem tezi bağlamlarını referans alarak, bilimin dili konusunda (...) Neurath ve Quine’nın yaklaşımlarının benzeştikleri noktaların bir analizini sunmaktır. Bu bağlamda öncelikle, Viyana Çevresi’ni ve Neurath’ı bilimin dili bağlamında etkilemiş olan Fransız uzlaşımcılığı ele alınacak, ardından Duhem tezi ile Neurath tezinin benzerlik ve farklılıkları ortaya konulacaktır. Sonrasında bilimin dili bağlamında Neurath’ın protokol cümleler meselesindeki pozisyonu analiz edilecektir. Devamında Neurath’ın iddialarının Quine üzerindeki etkileri analiz edilecektir. Sonuç kısmında genel bir değerlendirilme yapılarak Neurath ile Quine’nın bilimin dili ve natüralizm meselelerinde bir karşılaştırılması sunulacaktır. (shrink)

W artykule autor dowodzi, że argument Singera na rzecz utylitaryzmu jest chybiony i że poprawienie go wymaga wyciągnięcia nauki od Rousseau i Kanta. Autor wskazuje, że podobnie jak u Singera, argument Rousseau na rzecz umowy społecznej zawodzi, ponieważ nie udaje mu się połączyć opartego na interesie własnym punktu wyjścia z wnioskami o uspołecznieniu. Następnie autor dowodzi, że Kant rozwiązał problem Rousseau, przyjmując, że uspołecznienie było właściwe człowiekowi naturalnemu i podając w ten sposób koncepcję natury ludzkiej, w której jest miejsce dla (...) moralności. Singer musi zatem postąpić podobnie, żeby rozwiązać swój problem. Autor dowodzi dalej, że przyjęcie problematycznego punktu wyjścia w postaci założenia o egoizmie ludzi odzwierciedla wpływ ewolucyjnego naturalizmu na obu myślicieli. Błędem byłoby jednak zakładać, że ewolucyjny naturalizm wymaga takiego punktu wyjścia. Singer może więc poprawić swój argument, nie zdradzając jego ducha, ale nie ma gwarancji, że jego wniosek, który stanowi wyraz utylitaryzmu preferencji, nie ucierpi wskutek tych poprawek. (shrink)

Kiedy ciśnienie aktualnych wydarzeń pozbawia nas swobody wyboru tematu, wielka jest pokusa, by stanąć do wyścigu z Johnami Waynami „wśród nas intelektualistów'', o to, który z nas najszybciej strzeli z biodra. Jeszcze niedawno spory koncentrowany się wokół zupełnie innego tematu - kwestii, czy i na ile mamy poddać się inżynieryjno-genetycznej samoinstrumentalizacji lub dążyć wręcz do samooptymalizacji. Właśnie o pierwsze kroki stawiane na tej drodze rozgorzał spór pomiędzy rzecznikami dwóch wielkich potęg wiary - zinstytucjonalizowanej nauki i Kościoła. Obawy pierwszej strony dotyczyły (...) obskurantyzmu i kierowanego sceptycyzmem wobec nauki osłaniania archaicznych reliktów emocjonalnych, strona druga zwracała się przeciw scjentystycznej wierze w postęp głoszonej przez podkopujący moralność, brutalny naturalizm. Tymczasem 11 września napięcie pomiędzy społeczeństwem laickim a religią eksplodowało w całkiem inny sposób. (shrink)

Kiedy ciśnienie aktualnych wydarzeń pozbawia nas swobody wyboru tematu, wielka jest pokusa, by stanąć do wyścigu z Johnami Waynami „wśród nas intelektualistów'', o to, który z nas najszybciej strzeli z biodra. Jeszcze niedawno spory koncentrowany się wokół zupełnie innego tematu - kwestii, czy i na ile mamy poddać się inżynieryjno-genetycznej samoinstrumentalizacji lub dążyć wręcz do samooptymalizacji. Właśnie o pierwsze kroki stawiane na tej drodze rozgorzał spór pomiędzy rzecznikami dwóch wielkich potęg wiary - zinstytucjonalizowanej nauki i Kościoła. Obawy pierwszej strony dotyczyły (...) obskurantyzmu i kierowanego sceptycyzmem wobec nauki osłaniania archaicznych reliktów emocjonalnych, strona druga zwracała się przeciw scjentystycznej wierze w postęp głoszonej przez podkopujący moralność, brutalny naturalizm. Tymczasem 11 września napięcie pomiędzy społeczeństwem laickim a religią eksplodowało w całkiem inny sposób. (shrink)

W artykule jest analizowana Piotra Chojnackiego teoria filozofii przyrody. Teoria ta była istotnym składnikiem rozwijanego w polskim środowisku filozoficznym tomizmu lowańskiego, który znajduje się aktualnie w kryzysie. Pokazuję, że ta metafilozoficzna teoria jest eklektycznym zestawieniem elementów pozytywizmu, neokantyzmu i arystotelizmu. Argumentuję, że przyczyną kryzysu tomizmu lowańskiego był eklektyczny charakter tej filozofii. Aczkolwiek we współczesnej filozofii dochodzi do rehabilitacji eklektyzmu, to jednak z uwagi na dominujący scjentyzm i naturalizm perspektywy rozwoju filozofii przyrody inspirowanej programem neotomizmu lowańskiego wydają się mocno ograniczone.

Celem artykułu jest prezentacja i rekonstrukcja argumentów sformułowanych przez tomistów egzystencjalnych przeciwko ontologii uprawianej przez fenomenologów. Całość dyskusji zaprezentowano na ogólnym tle krytyki fenomenologii jako sposobu uprawiania filozofii. W artykule zaprezentowano najważniejsze argumenty, następnie oceniono ich wartość merytoryczną, biorąc pod uwagę kontekst historyczny, przedmiotowy i metodologiczny. Zwrócono uwagę na wartość tej dyskusji dla kształtowania dialogu filozoficznego między tomizmem a fenomenologią oraz na aktualność podejmowanej problematyki. Dialog ten u niektórych tomistów doprowadził do nowego przemyślenia szeregu kwestii metafizyki tomistycznej. Wskazano również, że (...) współcześnie tomizm i ontologia fenomenologiczna mają wspólnego przeciwnika jakim jest naturalizm w różnych wariantach. W związku z tym rekomendowano, że między tomizmem a ontologią fenomenologiczną powinna zachodzić głębsza współpraca, gdyż tylko wtedy będzie można podjąć sensowną debatę z naturalizmem, który sięgając nawet po środki administracyjne stara się wprost wyeliminować tak metafizykę klasyczną, jak i fenomenologię. (shrink)

Jan Karol Kochanowski, polski filozof i historyk, żyjący na przełomie XIX i XX wieku, został już niemal zapomniany. Tylko dwie jego prace, tj. Tłum i jego przewódcy wydane w 1906 roku i Echa prawieku i błyskawice praw dziejowych na tle teraŸniejszooeci1, odbiły się większym echem zarówno w kraju jak i zagranicą. W filozofii polskiej jest jednym z autorów wzmiankowanych co najwyżej przez historyków dyscypliny. Należy do myślicieli niemal zupełnie zapomnianych, a autorzy, którzy interesowali się jego poglądami przyznają, że istniejące informacje (...) biograficzne są „zarazem zbyt skąpe”. Stąd w przedstawionej pracy starałam się przybliżyć postać Kochanowskiego, którego poglądy zasługuj ą na uwagę jako fakt historyczny, bez którego dzieje polskiej filozofii i socjologii nie są kompletne. Myśl Kochanowskiego wykazuje wiele wspólnych cech z założeniami psychologizmu i socjologizmu, choć ten pierwszy na pewno był mu bliższy. Można spotkać u tego myśliciela wątki, dla których inspiracją była refleksja nad tłumem Gustava Le Bona, teoria podboju Lestera F. Warda, psychologizm historyczny Karla Lamprechta, naturalizm Ludwika Gumplowicza, teoria resentymentu Fryderyka Nietzschego. Niniejszy artykuł stanowi próbę rekonstrukcji i analizy wybranych poglądów Kochanowskiego odnoszących się do filozofii dziejów i psychologii narodów. (shrink)

Tematyka pracy sytuuje się na pograniczu teorii psychologii i teorii języka. Celem jej jest pokazanie niespójności i niewspółmierności dwóch stylów myślenia o człowieku - kartezjańskiego i postfreudowskiego. Świadomość, tożsamość indywidualna, wolna wola, odpowiedzialność, intencjonalność, myśl - tworzą jeden zespół pojęć powiązanych ze sobą, a charakteryzujący kartezjanizm. Natomiast nieświadomość, automatyzm, determinizm, rekurencyjność - stanowią pojęciowy oręż freudyzmu. Nieświadomość jest w tej konwencji stanem pośredniczącym między mną a drugim. Autor twierdzi, że teksty Z. Freuda są dla współczesnych takimi samymi „narzędziami" inspiracji, jakim (...) niegdyś dla nowożytnych były teksty R. Descartes'a. Książka ma charakter rekonstrukcyjny, a działanie jej autora to w znacznej mierze praca detektywa, polega bowiem na wyśledzeniu i odkryciu inspiracji oraz korekt lub uściśleń, jakie współcześni myśliciele próbują odkryciu Freuda narzucić. Książka ma na celu wskazanie problemów filozoficznych w ramach empirystycznie zorientowanej dziś psychologii. Po pierwsze, autor stara się wykazać, że psychologia wraz ze swym klasycznym problemem ciała i umysłu jest produktem nowożytnym, tj. rodzi się wraz z tekstami Kartezjusza. Po drugie, autor krytycznie odnosi się do dwóch istotnych rozwinięć kartezjanizmu, tj. introspekcjonizmu i fenomenologii. Te¬mu pierwszemu zarzuca sprzeczność pomiędzy założeniami ontologicznymi (dyrektywa paralelizmu psychofizycznego) a praktyką badawczą (naturalizm epistemologiczny i fenomenalizm), fenomenologii zaś niekonsekwencję w ujęciu problemu świadomości. Łącząc te dwie krytyki autor stara się zburzyć zaufanie do równania: „psychiczne = świadome". Świadomość, że psychologia powinna odszukać inny od świadomości przedmiot badań, stanowi przesłankę główną poszukiwań intelektualnych zawartych w książce. Autor zwraca się w kierunku myślenia antykartezjańskiego, tj. psychoanalizy i kognitywistyki. Z tekstów S. Freuda autor stara się wyłuskać spójną teorię aparatu psychicznego. Tu jednak natrafia na pęknięcie, na pewną dwuznaczność; ów aparat można bowiem interpretować dwojako: albo jako system reprezentacji, albo jako maszynę. (shrink)

Çalışmamızın konusu, Phil Zuckerman tarafından kaleme alınan “Faith No More Why People Reject Religion” adlı kitabın değerlendirilmesidir. Ateizm, agnostisizm, şüphecilik, hümanizm ve natüralizm alanlarında araştırmalar yapan Zuckerman “Faith No More Why People Reject Religion” adlı kitabında inançlarını terk eden insanların entelektüel ve sosyal özelliklerini inceleyerek, İnsanların gerçekten ahlaklı olmak için bir Tanrıya ihtiyaç duyup duymadıklarını sorgulamaktadır. Çalışmamızda kitapta yer alan irtidat hikayeleri, yazarın tezleri ile mukayese edilerek incelenmiştir. İrtidat oranları ve verilen sosyal değişkenler arasındaki ilişkiler bilimsel nesnellik açısından değerlendirilmiştir.

Problem kobiecej tożsamości jest zagadnieniem żywym we współczesnym dyskursie feministycznym. Szczególne miejsce zajmuje on zwłaszcza we francuskiej myśli feministycznej, reprezentowanej między innymi przez liberalną feministkę Élisabeth Badinter. Najnowsza książka filozofki, zatytułowana Konflikt: kobieta i matka, stanowi szczegółowe opracowanie obowiązujących obecnie poglądów na naturę kobiety jako matki, która pragnie także realizować swoje własne, indywidualne potrzeby. Stąd tytułowy konflikt wartości, będący podłożem współczesnego kryzysu kobiecej tożsamości. Początki tożsamościowego myślenia kobiet przypisuje się matce europejskiego feminizmu, Simone de Beauvoir. Badinter, kontynuując tożsamościowe rozważanie de (...) Beauvoir, analizuje wpływ myślenia naturalistycznego i maternalistycznego na obowiązujący obecnie status kobiet. Filozofka zajmuje się także wyjątkowym przypadkiem Francuzek, które ze względu na historyczną specyfikę realiów życia we Francji jako jedyne realizują współcześnie model spełnionej kobiety i zaangażowanej matki. (shrink)

W artykule przedstawione zostaną różne sformułowania argumentu z pragnień, wysuniętego przeciwko naturalizmowi, autorstwa Clive’a S. Lewisa. Analizie zostaną poddane zarzuty o brak logicznej poprawności jego wywodu oraz dotyczące zwodniczego charakteru czynników irracjonalnych, do jakich zaliczają się uczucia i pragnienia. Wykazane zostanie, że sformułowania, w których mamy do czynienia z brakiem konkluzywności antynaturalistycznego wniosku Lewisa, można jednak traktować jako poznawczo wartościowe, gdyż są one oparte na indukcyjnym schemacie wnioskowania. Istnieją natomiast sformułowania, które jedynie wielkim kosztem, jakim jest uznanie Wszechświata za absurdalny, (...) można uznać za niekonkluzywne. Podejrzenie, iż odwołanie do czynników irracjonalnych osłabia argumentację Lewisa, okazuje się błędne. -------------- Zgłoszono: 22/07/2020. Zrecenzowano: 30/08/2020. Zaakceptowano do publikacji: 19/09/2020. (shrink)

Celem artykułu jest rekonstrukcja hipotezy odnowionego traducjanizmu. Hipotezę tę sformułował o. Stanisław Ziemiański, polski jezuita, przedstawiciel filozofii chrześcijańskiej. Przedmiotem badań naukowych przedstawionych w artykule były artykuły i książki, w których autor sformułował hipotezę odnowionego traducjanizmu. Sformułowana hipoteza była także przedmiotem debaty, która jednak nie doprowadziła do żadnego rozstrzygnięcia merytorycznego. Artykuł jest podzielony na dwie części. W pierwszej przedstawiono argumenty, które wspierają hipotezę traducjanizmu. W sposób szczególny skoncentrowano się na omówieniu sposobu wykorzystania nauk przyrodniczych w argumentacji filozoficznej. W drugiej części dokonano (...) krytycznej oceny przedstawionych argumentów. Wykazano za pomocą argumentacji filozoficznej, że koncepcja o. Ziemiańskiego ma charakter naturalistyczny i prowadzi do eliminacji pojęcia duszy. W artykule zastosowano metodę rekonstrukcji treści tekstu z uwzględnieniem analizy logicznej i metodologicznej. Dzięki zastosowanej metodzie uporządkowano materiał badawczy i poddano go ocenie logiczno-metodologicznej. W zakończeniu wskazano, że warto jest rozwijać nawet tak kontrowersyjne koncepcje jak o. Ziemiańskiego, gdyż inspirują one do twórczego myślenia i prowadzą do rozwoju filozofii chrześcijańskiej. Tego typu hipotezy mają wartość, gdyż prowokują do twórczej debaty, której owocem może być modyfikacja niektórych rozstrzygnięć w zakresie antropologii i etyki, podtrzymywanych mocą samej tradycji. Przykład z hipotezą odnowionego traducjanizmu wyraźnie pokazuje, że można swobodnie wrócić do przeszłości i wydobyć z niej coś wartościowego, a następnie przedstawić to w taki sposób, aby przyciągnąć uwagę współczesnego czytelnika, którego cechuje niechęć do zbyt wyrafinowanych spekulacji filozoficznych. (shrink)

Emergentyzm jest teorią, która wyjaśnia mechanizm ewolucyjnych zmian zachodzących w przyrodzie. W tej teorii podkreśla się, że nowe funkcje i właściwości pojawiające się na wyższych poziomach złożonych systemów są nieredukowalne do tych na niższych poziomach, ale uwzględniają funkcje i właściwości niższych poziomów złożoności. Teoria emergencji wyjaśnia, w jaki sposób z wielu względnie prostych składników powstają złożone systemy. Idea emergentyzmu występuje w pismach filozoficznych Józefa Życińskiego w kontekście dyskusji o możliwości takiej interpretacji procesów ewolucyjnych, w której biologiczną teorię ewolucji można połączyć (...) w spójny sposób z teologiczną doktryną o Bogu, Stwórcy wszechświata. W artykule przedstawiono główne idee sformułowane przez Życińskiego na temat tej teorii. Pierwsza część zawiera charakterystykę pewnych podstawowych pojęć, takich jak emergencja, superweniencja, przyczynowość odgórna; w drugiej części omówiono implikacje koncepcji Życińskiego, ważne dla rozumienia naturalizmu metodologicznego i ontologicznego. (shrink)