The subject to be interrogated is the problem of the extent to which differences in meaning across cultural experiences often affect translation and the chances of human communication. This is particularly significant in a world currently plagued by oppression, domination, colonialism, conflicts, prejudices, intolerance, discrimination, inequity and misconceptions.We are examining the issue of the perception that difference is a threat to cooperation, harmony and dialogue among peoples and institutions of the world. The aim of this study is to philosophically examine (...) this idea and to show that cultural difference could be a tool for building up a world where the much required values of harmony, respect for others, reciprocity and cooperation can be established using philosophical arguments by prominent or eminent African philosophers such as Wiredu and Diop amongothers. Methodologically, this study is necessary because there is a need to examine the philosophical dimensions of this issue from an African philosophical viewpoint. Wiredu pushes the argument from cultural universals while Diop makes a case for a cultural and historical basis of difference. Our key finding has been to show that there are some key philosophical theoriesthat go beyond the views of Wiredu and Diop among others. The idea is to anchor difference on a set of moral values needed for establishing enduring intercultural dialogue on an ethical foundation. The work identifies for instance, tolerance, mutual recognition, compromise and human dignity as pillars of enduring mutually respectful intercultural communication. (shrink)

Współcześnie rośnie znaczenie badań interdyscyplinarnych oraz z zakresu zróżnicowania kulturowego, wielokulturowości i współpracy międzykulturowej. Istotne jest także uwzględnianie globalnych procesów zmian związanych z upowszechnianiem cyfrowych technologii informatycznych i telekomunikacyjnych. Jedną z teorii mających podstawowe znaczenie w tym obszarze badań jest koncepcja autorstwa E. Sapira i B.L. Whorfa. Celem artykułu jest przybliżenie aktualności sporu naukowego dotyczącego poglądów tych autorów na relacje pomiędzy językiem a poznaniem. Opracowanie opiera się na krytycznej analizie literatury przedmiotu. W podsumowaniu wskazane zostały główne wnioski i (...) rekomendacje co do dalszych kierunków badań. ** Nowadays is growing importance of interdisciplinary research and in the field of cultural diversity, multiculturalism and intercultural cooperation. It is important also to take into account the global processes of changes associated with the dissemination of digital information and communication technologies. One of the theories which are essential in this area of research is the concept by E. Sapir and B.L. Whorf. The purpose of the article is to introduce into a current condition of scientific dispute concerning the views of these authors on the relationship between language and cognition. Paper is based on a critical analysis of the literature. In conclusion, the main findings and recommendations for further research were identified. (shrink)

Na pocz¸a}tku XXI wieku zachodz¸a} istotne przemiany w relacjach pracy i czasu wolnego. Dostrzega siȩ też rozwój gospodarki kreatywnej wraz z wyłanianiem siȩ nowej stratyfikacji społecznej i zmian¸a} czynników rozwojowych. Coraz wiȩksze znaczenie w przemianach społeczno-gospodarczych ma sektor kultury oraz działania na rzecz kształtowania przemysłów kultury i kreatywnych, wraz z ich powi¸a}zaniami z sektorami zależnymi jak np. turystyka, architektura i wzornictwo przemysłowe. Celem artykułu jest odniesienie tych procesów i zjawisk do warunków województwa podlaskiego oraz przybliżenie głównych przesłanek powołania Regionalnego (...) Obserwatorium Kultury. Artykuł wskazuje na potrzebȩ i potencjalne korzyści z zarz¸a}dzania wiedz¸a na temat kultury na poziomie regionalnym poprzez prowadzenie prac teoretycznych i metodologicznych w ramach obserwatorium. Opracowanie na podstawie analizy danych zastanych i wyników badań własnych zwraca uwagȩ na główne cechy regionu, potrzeby informacyjne instytucji kulturalnych i artystycznych, możliwe modele obserwatorium kultury, potencjalne obszary działalności obserwatorium i korzyści z niej wynikaj¸ace. ** At the beginning of the XXI century, there are significant changes in relations of work and leisure time. The development of creative economy is also recognized along with emergence of a new social stratification and changes in developmental factors. Increasingly im- portant in the socio-economic transformation is cultural sector as well as promotion of culture and creative industries development including their linkages with dependent sectors such as tourism, architecture and industrial design. The aim of this article is to refer these processes and phenomena to the conditions of Podlaskie Voivodship and to discuss the main reasons of Regional Observatory of Culture establishment. Article indicates the need for and potential benefits of knowledge management on culture at the regional level by conducting theoretical and methodological work within the observatory. Essay based on an analysis of existing data and own research results highlights the main features of the region, information needs of cultural and art institutions, culture observatory possible models, potential activity areas of the regional observatory and the arising benefits from its activities. (shrink)

Architektura przemysłowa reprezentuje rozwój technologii i przemysłu oraz obecność nowych form urbanistycznych w kontekście miasta. Historia przemysłu w Albanii sięga XIX wieku. Sektor przemysłowy kraju doświadczył znacznego wzrostu i transformacji szczególnie w okresie socjalizmu od 1945 do 1990. Obiekty i kompleksy przemysłowe budowane przez 50 lat miały wpływ na rozwój społeczny i urbanistyczny albańskich miast. Ich architekturę charakteryzuje mieszanka różnych stylów, w tym socrealizmu i funkcjonalizmu. Style te odzwierciedlają historię polityczną, społeczną i gospodarczą Albanii. Budynki, do których zaliczają się fabryki, (...) kopalnie i elektrownie, są rozproszone po całym kraju, a ich symbolika jest różnorodna. Reprezentują one aspiracje Albanii do budowy socjalizmu i modernizacji społeczeństwa. Co więcej, architektura przemysłowa w Albanii była przedmiotem różnych podejść i postaw. Jedni opowiadają się za zachowaniem jej jako części dziedzictwa kulturowego kraju, inni są za wyburzeniem i zastąpieniem jej nowocześniejszymi konstrukcjami. W tym kontekście, nawiązując do Tirany, artykuł analizuje znaczenie i symbolikę architektury przemysłowej w Albanii oraz jej wpływ na tożsamość kraju i krajobraz kulturowy. Architektura przemysłowa w Albanii odgrywa znaczącą rolę w krajobrazie kulturowym i tożsamości kraju. Jej symbolika jest złożona i wieloaspektowa i przedstawia zarówno osiągnięcia, jak i wyzwania związane zarówno z przemysłową przeszłością kraju, jak i z dziedzictwem ideologii komunistycznej. W miarę rozwoju i modernizacji Albanii ochrona i interpretacja jej dziedzictwa przemysłowego pozostaną kluczową kwestią dla jej obywateli i przywódców politycznych. (shrink)

Filozofia rosyjska zrodziła się w X wieku z chwilą przyjęcia przez Rosję prawosławia. Nie wszyscy historycy zgadzają się z tym poglądem. Przede wszystkim odmawiają filozoficznego charakteru pierwszej refleksji dotyczącej człowieka, Boga, świata, podkreślając jej teologiczne pochodzenie. Tymczasem średniowieczna Ruś, podobnie jak Europa tamtych czasów, problemy filozoficzne rozpatrywała na gruncie teologii. Dopiero dalsze losy tych dwóch nauk potoczyły się innymi drogami. Prawosławna filozofia na tyle przeniknęła kulturę rosyjską, że zadecydowało to o jednej z jej osobliwości, wyrażającej się w przekonaniu o współistnieniu (...) wiary i rozumu. Dziewiętnasto- i dwudziestowieczni rosyjscy filozofowie powracali i odwoływali się do poglądów Ojców Kościoła. Najważniejsze idee rosyjskie wypłynęły z średniowiecznej myśli religijnej. (shrink)

Oświecenia nie byłoby bez zwrotu w stronę rozumu, a ten nie jest żadną ideą, lecz własnością nader pospolitą – już sto lat wcześniej René Descartes powiadał, że nikt nie uskarża się na jego brak. Osiemnastowieczni filozofowie bodajże po raz pierwszy problematyzują owo nikt, pytając o rozum dzieci, „dzikich”, sawantów, geniuszy, wynalazców, szaleńców, ba – kobiet (dziewczynek, dziewcząt), aktualnych i przyszłych matek „rodu ludzkiego”, a nie tylko o „rozum ludzki”. Ma on zresztą wiele postaci – common sense, zdrowy rozum (rozsądek), „chłopski (...) rozum”, rozum praktyczny, czysty, spekulatywny itd., a także granicę, którą jest utrata rozumu lub zmysłów. Zawsze jednak objawia się wśród ludzi, pośród ludzkich spraw, bez względu na to, czy aktualnie należymy do jakiejś wspólnoty, czy – jak w pewnym momencie Robinson Crusoe albo Denis Diderot – zostaliśmy z niej czasowo wyłączeni. Epoka rozumu, jak zwykło się w skrócie charakteryzować „optymistyczne” Oświecenie, dostrzegała i eksponowała jego faktyczność i jednostkowość – rozum jest zawsze i tylko czyjąśdyspozycją – nie tracąc przy tym z oczu innej jego niezbywalnej cechy: powszechności. Wszystko może nas dzielić – pochodzenie, język, religia, płeć, zamożność, zdrowie, wykształcenie czy upodobania, lecz taki sam i ten sam jest mój i twój rozum. Tom prezentuje wyniki badań nad filozofią Oświecenia prowadzonych w wielu ośrodkach naukowych w kraju. Tym, co łączy wszystkie pomieszczone w nim teksty, jest zwrócenie uwagi na oświeceniowe rozumienie społecznej natury człowieka. Autorzy przedstawiają jej różne aspekty: od funkcjonowania instytucji służących prowadzeniu i upowszechnianiu badań naukowych, przez osiemnastowieczne projekty edukacyjne, kształtowanie się ówczesnych gustów estetycznych i znaczenie przykładane do języków narodowych, aż po społeczny wymiar medycyny. Prace te nie tylko ukazują, jak bardzo złożony jest obraz Oświecenia, ale też przypominają, że depozytariuszami opiewanego w tej epoce rozumu jesteśmy my – poszczególni ludzie, a jego funkcjonowanie wymaga istnienia rozmaitych łączących nas więzi. (shrink)

Znaczenie kolegiów jezuickich w rozwoju szkolnictwa na ziemiach Rzeczypospolitej, podobnie jak wkład członków Towarzystwa Jezusowego w postęp naukowy, tak polski jak i europejski pozostają bezsprzeczne. Warto wszak zwrócić uwagę na fakt propagowania przez jezuitów wiedzy na temat Dalekiego Wschodu, misji chrystianizacyjnych prowadzonych w Indiach, Chinach i Japonii, a także społeczne, kulturowe i polityczne konsekwencje działań podjętych przez nich w tym zakresie. Szczególne znaczenie ma tutaj działalność poszczególnych kolegiów, które kształcąc na dość wysokim poziomie, stawały się miejscem wzrastania powołań (...) kapłańskich, a co za tym idzie także powołań misyjnych. Relacje i listy z krajów Dalekiego Wschodu nie pozostały bez wpływu na decyzje podejmowane przez poszczególnych uczniów, którzy pragnęli wzorem jezuickich świętych i męczenników głosić Ewangelię wśród mieszkańców Indii, Chin oraz Japonii. Misje chrystianizacyjne, jak i dzieje oraz kultura krajów Dalekiego Wschodu interesowały wszak nie tylko uczniów kolegiów, ale o wiele szersze grono osób, chcących poszerzyć swoją wiedzą. Celom tym służyły polskie tłumaczenia autorów jezuickich, którzy w swoich dziełach opisywali Daleki Wschód. Ponadto wśród metod propagowania wiedzy niezwykle ważne miejsce zajmowały widowiska parateatralne i spektakle sceniczne, w których pojawiały się wątki orientalne. Zarówno one, jak i wspomniane działania translatorskie obejmowały swoim zasięgiem niezwykle szerokie grono osób, co w późniejszym czasie przełożyło się na znaczący wzrost zainteresowania Dalekim Wschodem, w konsekwencji zaś pojawieniem się mody na tzw. „chińszczyznę”. Celem niniejszego artykuł jest zatem prześledzenie wskazanych powyżej wątków, które – jak łatwo można zauważyć – pozostają w ciągu przyczynowo-skutkowym. W konsekwencji można zatem stwierdzić, że rola kolegiów jezuickich, jako ośrodków, z których wyszedł impuls propagowania wiedzy o krajach Dalekiego Wschodu wydaje się być niepodważalna. (shrink)

Celem artykułu jest rekonstrukcja i krytyczna ocena modelu tomistycznej filozofii człowieka, który został opracowany przez o. Romana Darowskiego. Analizy mają charakter metateoretyczny. Ich przedmiotem są teksty napisane przez o. Darowskiego w różnych okresach jego twórczości filozoficznej. W sposób szczególny uwzględniona została jego praca _Filozofia człowieka_, która miała kilka wydań. Zastosowana metoda badawcza polegała na treściowej i logicznej rekonstrukcji modelu filozofii człowieka przedstawionego w pracy _Filozofia człowieka_. Model ten został poddany krytyce metodologicznej, która pokazała, że w obecnej sytuacji kulturowej ma on (...) już tylko wartość historyczną. Może jednak stanowić dobry punkt wyjścia do dyskusji nad kierunkami rozwoju współczesnej antropologii tomistycznej. Rozwój ten powinien dokonywać się w krytycznym dialogu z naukowym obrazem świata. (shrink)

Celem artykułu jest omówienie roli filozofii we współczesnych społeczeństwach zachodnich. Autor nie zgadza się z tezą Richarda Rorty’ego, według której filozofia jest bezużyteczna, jeśli chodzi o współczesne problemy społeczno-polityczne. Amerykański filozof twierdzi, że jeśli ktoś jest antyesencjalistą, to nie powinien oczekiwać od filozofii żadnego porządku w sprawach publicznych. Autor artykułu stara się dowieść, że można zaakceptować antyesencjalizm i antyfundacjonalizm Rorty’ego, a jednocześnie odrzucić jego poglądy na rolę filozofii.

The article discusses the importance of practice for conducting research on digital culture. It poses questions about whether one should possess technical competences in the field of digital humanities and in what way they can facilitate research attempting to describe the contemporary world. This issue is analysed using the theory of the third culture developed by Charles Percy Snow. The argument also focuses on other researchers representing various strategies for combining practice with theory, such as: Lev Manovich, Alexander R. Galloway, (...) Jan Stasieńko and Mirosław Filiciak. The aim of the article is to describe the emerging, new image of a humanist studying digital culture, whose new competence may be seen as a remedy for the ongoing crisis of the humanities. (shrink)

Artykuł zawiera szkic ontologicznych podstaw coachingu filozoficznego – nowej dyscypliny praktycznej, która od roku 2016 stanowi składnik oferty edukacyjnej Uniwersytetu Opolskiego. Jest rozwinięciem idei zawartych w moim tekście „Filozofia jako ćwiczenie duchowe – coachingowy model uprawiania filozofii”. W drugim paragrafie przedstawiono ontologię Platona z perspektywy filozofii procesu. Widziana z tej perspektywy ontologia Platona jest rodzajem metafizyki doświadczenia – byt nazywany przez Platona „prawdziwym” nie jest rzeczywistością abstraktów, lecz tym, czego doświadczamy w chwilach, gdy rozpoznajemy znaczenie konkretnych sytuacji życiowych w (...) perspektywie Dobra. Filozofia Platona okazuje się rodzajem filozoficznej logoterapii – praktyki duchowej polegającej na uwalnianiu umysłu przez odwracanie go od pato-logicznych pseudoznaczeń w stronę Sensu. Przyjęcie tej perspektywy oznacza uznanie doświadczenia medytacyjnego za punkt odniesienia refleksji filozoficznej. Oznacza też skierowanie uwagi w stronę doświadczenia wewnętrznego, również w stronę odczuć płynących z ciała jako istotnego składnika tego doświadczenia. Jako konkretny przykład starożytnego coachingu filozoficznego opisano w tekście stoicką praktykę „wytyczania teraźniejszości”. Dla zilustrowania idei współczesnego coachingu filozoficznego opisano ćwiczenie „Moje tu i teraz” – jedno z narzędzi opracowanych na potrzeby indywidualnej praktyki coachingowej. Opiera się ono na założeniach zarysowanej wcześniej ontologii doświadczenia. Tekst kończy opis kompetencji uzyskiwanych przez absolwenta kierunku Coaching filozoficzny. (shrink)

Artykuł przestawia dydaktykę KEN, koncentrując się na ukazaniu reform oświatowych charakterystycznych dla epoki oświecenia. W szczególności ukazuje specyfikę styku ówczesnej filozofii i nowożytnej nauki, stopniowo wyzwalającej się z hegemonii filozofii. Wskazuje na dominujący podówczas duch utylitaryzmu, a w warstwie metodologicznej - programowy eklektyzm. Postawa ta ujawniła się w całym szkolnictwie europejskim, a więc nie tylko we Francji, przodującej przynajmniej w zakresie deklaracji programowych, ale zwłaszcza w centralistycznie reformowanej oświacie w monarchii habsburskiej. Jest ona także właściwa tak reprezentacyjnemu świadectwu ówczesnej kultury (...) naukowej, jakim była Wielka Encyklopedia Francuska, do której nawiąże wprost KEN. W szkole europejskiej wzbogacano studium językowo-humanistyczne o kształcenie matematyczno-przyrodnicze, zachowując kurs filozofii w duchuphilosophia recen- tiorum, przynajmniej na poziomie uniwersyteckim. Filozofia ta krytycznie asymilowała elementy nowożytnej epistemologii, a zwłaszcza osiągnięcia nowożytnego przyrodoznawstwa. Podejście to było typowe dla szkolnictwa reformowanego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów przez środowiska wyznaniowe, zwłaszcza zakon pijarów i jezuitów. Z czasem coraz bardziej upowszechni się empirystyczna epistemologia, owocująca fenomenalizmem kwestionującym możliwość uprawiania maksymalistycznie pojętej filozofii w formie nowożytnego arystotelizmu chrześcijańskiego funkcjonującego w szkole tradycyjnej. Mimo krytyki tego modelu kształcenia, presja tzw. długiego trwania tłumaczy zachowanie w szkole oświeceniowej elementów filozoficznych nawet w przyrodoznawstwie, w formie interpretacji korzystającej z kategorii substancji i jej właściwości, a nawet koncepcji duszy zwierzęcej. (shrink)

„Fenomenologia: natura, znaczenie, ograniczenia” to przekład publikacji Bernarda J. F. Lonergana pt. „Phenomenology” nature, significance, limitations”. Tenże dwunasty wykład kanadyjskiego filozofia o fenomenologii traktuje o jej definicji, przedmiocie, naturze, znaczeniu i zasługach oraz związkach z innymi naukami. Wprowadza czytelnika w główne koncepcje tej szkoły filozoficznej i zapoznaje z autorami, dla których ten sposób myślenia jest charakterystyczny. Filozof w szczególności zwraca uwagę na to, iż jest to metoda badań, w której istotną rolę odgrywa wgląd. Warto zauważyć, że kategoria wglądu w (...) epistemologii Bernarda J. F. Lonergana — XX-wiecznego myśliciela i księdza filozofującego na pograniczu fenomenologii, tomizmu i hermeneutyki — jest kluczowa. Przekładu dokonała Dominika Dziurosz-Serafinowicz. (shrink)

W niniejszym artykule (bardzo wybiórczo) chciałbym przedstawić poglądy Jana Jonstona (Johannes Jonstonus) 1603-1675 na dzieje przyrody i człowieka oraz pokrótce przedstawić jego sylwetkę. Rekonstruując owe filozoficzne i metodologiczne kwestie, warto także przytoczyć kilka zagadnień związanych z życiorysem tego uczonego oraz z recepcją jego dzieł. Jonston był przyrodnikiem, lekarzem i filozofem. Obecnie jest mało znany i zapomniany, a w konsekwencji jego filozofia przyrody i filozofia człowieka, jego wizja świata, a więc w pewnym sensie i Kosmologia, uległy zapomnieniu i marginalizacji. Uległa także (...) zapomnieniu jego filozofia i metodologia nauki. Jonston należał do pokolenia Kartezjusza, jednakże jego poglądy na przyrodę i na naukę były bliższe filozofii brytyjskiej niż kontynentalnej i nawiązywały do idei, które sformułował Francis Bacon, a potem kontynuował Robert Boyle. Zapewne stanowisko Jonstona zostało ukształtowane w trakcie jego studiów na uniwersytetach w Wielkiej Brytanii. Owe inspiracje metodologią nauk zasługują, by były się przedmiotem osobnych rozważań, ale ze względu na ograniczony charakter pracy zostaną tu pominięte. Jonston w pracy O stałości natury (An history of the Constancy of Nature…) formułuje swoją wizję przyrody. Owa filozofia przyrody kształtuje się w konfrontacji z poglądami chiliastów dotyczącymi natury człowieka i pośrednio całej przyrody. Poglądy chiliastów wynikały ze specyficznej interpretacji Biblii mówiącej o „starzeniu się” świata człowieka, kultury, a w konsekwencji i przyrody. W związku z tym, że idea chiliastów obejmuje zjawiska przyrodnicze i antropologiczne, a w dodatku maja historyczny charakter, Jonston w swoich kontrargumentach musiał odwoływać się i do empirii, i do historii: Biblijnej, oraz naturalnej. Tym samym, współuczestniczył nie tylko w tworzeniu nowożytnej filozofii przyrody, ale także nowożytnej „historii naturalnej” i nowożytnej metodologii, postulującej matematyzację wiedzy o przyrodzie. (shrink)

Paweł Rojek, Tropy i uniwersalia. Badania ontologiczne, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2019.

The concepts of social capital are important in improving the quality of life. However, the effects of social capital accumulated in the economic, social and political spheres can be both positive and negative. Article brings the specificity of trust as a key variety of social capital and it's status among the Poles. Indicated are also differences between the suspicion, mistrust and functional substitutes for trust. The whole is complemented by breakdown of bottom-up methods of social capital building. ** Koncepcje kapitału (...) społecznego mają istotne znaczenie w podnoszeniu jakości życia. Niemniej skutki oddziaływania nagromadzonego kapitału społecznego w sferach ekonomicznej, społecznej i politycznej mogą być zarówno pozytywne, jak i negatywne. Artykuł przybliża specyfikę zaufania jako kluczowej odmiany kapitału społecznego i jego stan wśród Polaków. Wskazane zostają też różnice między nieufnością, brakiem zaufania i funkcjonalnymi substytutami zaufania. Całość uzupełnia zestawienie oddolnych metod budowania kapitału społecznego. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie – z perspektywy filozoficznej – pewnej interpretacji pism Lina Yutanga (1895–1976), chińskiego pisarza, myśliciela, tłumacza, lingwisty i wynalazcy. Lin Yutang był przede wszystkim dwujęzycznym autorem i myślicielem, wychowanym i wykształconym w dwóch obszarach kulturowych, a mianowicie w kręgu tradycji chińskiej oraz w chrześcijańskim obszarze świata anglojęzycznego. Jego wielka erudycja i talenty intelektualne sprawiły, że mógł on stać się – w sensie metaforycznym i tym zupełnie dosłownym – pośrednikiem między tradycją chińską oraz dwudziestowieczną cywilizacją Zachodu. W (...) ciągu swojego długiego życia Lin opublikował ponad sześćdziesiąt książek. Czterdzieści z nich ukazało się w przekładach angielskich – i tylko sześć stanowiły powieści. Lista niebeletrystycznych prac Lina jest znacznie dłuższa i obejmuje m.in. krótkie i długie eseje, monografie poświęcone chińskim mędrcom takim jak Konfucjusz, Laozi czy Zhuangazi, a także przekłady i antologie z tłumaczeniami ich dzieł. Szczególną popularność przyniosło Linowi kilka książek beletrystycznych, niezwykle wysoko ocenionych przez krytykę, popularność zyskał Lin również dzięki swym próbom częściowego przeszczepienia kultury chińskiej na grunt zachodni. Po opublikowaniu _My Country My People _(1935) oraz _The Importance of Living _(1937) Lin osiągnął wielką sławę jako „filozof chiński”, jednak jego własna myśl filozoficzna, rozproszona w wielu tekstach, rzadko bywała przedmiotem zainteresowania uczonych. (shrink)

The objection raised by Davidson against Kuhn in article "On the Very Idea of Conceptual Scheme" that the argument presented in "The Structure of Scientific Revolution" was inconsistent is incorrect. Kuhn's conception belongs to psychology and sociology and his work could be titled "An Outline of Psychology and Sociology of Scientific Research". Consequently he is interested only and only in psychologi-cal reasons that affect scientists' theoretical decisions. E.g. his considerations concerning neutral observational language are polemous against thesis that language like (...) that could be somehow useful for interpretation of what scientists do and also against thesis that it could be useful for scientists themselves. The difficulty of un-derstanding above paradigmata does not consist on conceptual schemata meant logically as Davidson reads it but on different cognitive attitude and different manual sets of concepts. To explain the controversy logical and psychological concepts of meaning are distinguished. Davidson means the proper, Kuhn does the latter. Psy-chological meaning concists on what associations and feelings are evocated by utterances in the recever's mind. When Kuhn says that after a revolution scientists live in another world he means only that the language with witch they describe the reality has different psychological meaning. And this is that kind of meaning that cannot be translated and is lost when you discuss above paradigmata. From Kuhn's point of view it is possible to translate logical meaning of scientific utterances from before a revolution, and he does it. The psychological meaning can be only described but not translated. (shrink)

In my paper I focus on the linguistic phenomenon of multiple quantification. My aim is to defend the grammatical ambiguity hypothesis, the view that a multiple quantified sentence of a language L is semantically ambiguous if a grammar for L (understood as the cognitive mechanism that maps sentences onto meanings) encodes a class of interpretations - specifies the space of possible interpretations of that sentence. I argue both against the position of a unitary semantics: ambiguous sentences encode a single sense, (...) a pragmatic (context dependent) derivation is essential in arriving at the other interpretations; and against that of radical pragmatics: ambiguous sentences encode no senses at all, a pragmatic derivation is essential in arriving at any interpretation (at all). In my attempt at providing a plausible account of semantic ambiguity, I use a combination of approaches and methods: theories of grammar (such as Government and Binding Theory), tools of mathematical logic, linguistic studies and the results of psycholinguistic experiments. (shrink)

Artykuł stanowi próbę syntetycznego spojrzenia na polityczną teorię troski. Porządkując sposoby rozumienia i opisywania tego nurtu filozofii polityki, autorka skupia się na prezentacji proponowanych w jego ramach definicji troski, uzasadnień jej moralnego obowiązku i wizji integracji troski ze sferą publiczną. Omawia także historyczny rozwój etyki troski oraz jej rolę w polityce.

It has been widely recognized that Wittgenstein's theory of family resemblance solved the problem of universals. This theory may be considered in two ways, however. (1) Family resemblance may be understood in a manner of abstract universals theory. Most commentators accept this interpretation. Though in this case, I would argue, Wittgenstein's contribution to the problem of universals seems to be overestimated. (2) Wittgenstein's theory may also be considered, following one of contemporary Polish philosophers J. Szymura, as a view connected with (...) the Hegelian theory of concrete universals. The article is devoted to put forward some arguments for this interpretation. Firstly, it is coherent with all Wittgenstein's theses on family resemblance and states that there is literally nothing common in things. Secondly, it fits to Wittgenstein's language (terms such as "family", "Ähnlichkeit" and so on). Thirdly, there are some biographical pieces of evidence that Wittgenstein was inspired by Goethe's concept of "Urpflanze", which is very close to concrete universal. (shrink)

Celem artykułu jest omówienie poglądów o. prof. Stanisława Ziemiańskiego SJ dotyczących znaczenia nauk przyrodniczych dla filozofii i teologii oraz relacji między naukami przyrodniczymi, filozofią i teologią. Na tle teodycealnego stanowiska o. Ziemiańskiego, zaproponowanego w ramach jego teologii naturalnej, został zaprezentowany sposób, w jaki autor wykorzystuje dane nauk przyrodniczych w swoich poszukiwaniach filozoficznych. Ziemiański przyjmuje stanowisko, które cechuje się ostrożnością, a nawet zachowywaniem pewnego rodzaju dystansu wobec obrazu świata kreowanego przez współczesne przyrodoznawstwo. W szczególności nie podziela filozoficznej interpretacji naukowego obrazu świata, (...) która miałaby prowadzić do panewolucjonizmu rozciągniętego na całość historii wszechświata. Na tle współczesnych stanowisk licznych polskich przedstawicieli ewolucjonizmu teistycznego, wywodzących się z katolickich środowisk intelektualnych, którzy starają się uzgadniać ewolucję z kreacją na gruncie filozofii, poglądy o. Ziemiańskiego są mniej typowe i niewątpliwie wyróżniają się owym antyewolucjonistycznym rysem. Analizę stanowiska o. Ziemiańskiego rozpoczęto od rekonstrukcji jego ujęcia teoriopoznawczego i metodologicznego w zakresie dotyczącym statusu nauk przyrodniczych, filozofii i teologii oraz obrazów rzeczywistości materialnej, jakich one dostarczają. W dalszej części omówiono wybrane kwestie przedmiotowe, które mieszczą się w obszarze zagadnienia relacji między naukami przyrodniczymi i teologią, a które podejmował o. Ziemiański, w szczególności problematykę dotyczącą genezy wszechświata i pochodzenia życia biologicznego. Następnie podjęta została próba odtworzenia ogólnego obrazu relacji między nauką i religią (naukami przyrodniczymi i teologią), a także rozumem i wiarą, w związku ze sposobem ujmowania przez o. Ziemiańskiego m.in. kontrowersji kreacjonizm – ewolucjonizm, zagadnienia momentu animacji płodu ludzkiego oraz grzechu pierworodnego, cierpienia i śmierci. Na zakończenie do niektórych twierdzeń Ziemiańskiego ustosunkowano się krytycznie i polemicznie. Wspólnym mianownikiem dla tych uwag jest znaczenie wpływu przyjmowanych założeń metafizycznych na interpretację i wykorzystanie danych naukowych w tworzeniu filozoficznego i teologicznego obrazu świata. (shrink)

Bertrand Russell paid considerable attention to the problem of universals throughout his long life. One of main factors which contributed to Russell’s rejection of Hegelian philosophy (which is commonly viewed as a beginning of analytic philosophy) was rejection of so-called internal relations theory, according to which relations reduce to properties of relata or of the whole composed of them. For Russell relations were examples of indispensable universals. Russell is also famous for developing the similarity argument for realism: if we want (...) to get rid of universals by reducing them to sets of objects similar in a certain respect, we have to accept similarity as a genuine universal, for otherwise we are threatened by a vicious regress. The paper contains a presentation of evolution of Russell’s thought regarding universals and a defense of similarity argument against criticism of Michał Hempoliński, according to which causal explanations are sufficient to explain the similarity of objects. It is argued that such explanations are insufficient, as they do not apply to, for example, fundamental particles, like electrons, and the view that there are no fundamental (indivisible) particles is threatened by another vicious regress. (shrink)

Celem podjętych rozważań jest ustalenie cech charakterystycznych badań filozofii polskiej prowadzonych przez o. Romana Darowskiego SJ (1935– 2017). Głównym materiałem źródłowym są jego publikacje oraz ich recenzje. Literatura przedmiotowa jest nieliczna. Przy powyższym zadaniu naturalnym sposobem postępowania (metodą) wydaje się prześledzenie informacji biograficznych i publikacji autora, by na podstawie uzyskanego zarysu twórczości ustalić właściwe jej cechy oraz sformułować narzucające się uwagi. Artykuł zawiera przegląd najważniejszych prac Romana Darowskiego dotyczących filozofii polskiej. Zachowuje układ chronologiczny, z niewielkimi odstępstwami. Informacje biograficzne wskazywały czas (...) i okoliczności powstania niektórych omawianych tekstów. Poczynione ustalenia potwierdzają tezę o wybitnych osiągnięciach Romana Darowskiego w badaniu historii filozofii polskich jezuitów od XVI do XX stulecia. Dowodzą też, że wskazał i udokumentował on w licznych publikacjach najważniejsze dokonania jezuitów pracujących na ziemiach leżących w granicach dawnej Rzeczypospolitej. Ponadto przez lata aktywności zawodowej wypracował i zastosował z powodzeniem oryginalne metody i program badawczy, a także nakreślił kierunki działań na przyszłość. (shrink)

A specific shift has recently occured in the philosophy of science. This shift consists in stressing the importance of experiment in science. This enable one to find conclusive arguments in favor of „manipulative realism”. According to the author, a growing intrest in Bacon's thought is the source of the mentioned tendencies.

'Culture’. The Work for Choir and Orchestra. Music as an Organon for the Structural Analysis of Myth.