Authorized Polish translation of Rabinowicz, Wlodek "Preference utilitarianism by way of preference change?" In: Grüne-Yanoff, Till and Hansson, Sven Ove, 'Preference change: approaches from philosophy, economics and psychology.' Theory and decision library A. Springer, Dordrecht, Netherlands, pp. 185-206. ISBN 9789048125920. Translated by Krzysztof Saja.

W artykule autor dowodzi, że argument Singera na rzecz utylitaryzmu jest chybiony i że poprawienie go wymaga wyciągnięcia nauki od Rousseau i Kanta. Autor wskazuje, że podobnie jak u Singera, argument Rousseau na rzecz umowy społecznej zawodzi, ponieważ nie udaje mu się połączyć opartego na interesie własnym punktu wyjścia z wnioskami o uspołecznieniu. Następnie autor dowodzi, że Kant rozwiązał problem Rousseau, przyjmując, że uspołecznienie było właściwe człowiekowi naturalnemu i podając w ten sposób koncepcję natury ludzkiej, w której jest miejsce dla (...) moralności. Singer musi zatem postąpić podobnie, żeby rozwiązać swój problem. Autor dowodzi dalej, że przyjęcie problematycznego punktu wyjścia w postaci założenia o egoizmie ludzi odzwierciedla wpływ ewolucyjnego naturalizmu na obu myślicieli. Błędem byłoby jednak zakładać, że ewolucyjny naturalizm wymaga takiego punktu wyjścia. Singer może więc poprawić swój argument, nie zdradzając jego ducha, ale nie ma gwarancji, że jego wniosek, który stanowi wyraz utylitaryzmu preferencji, nie ucierpi wskutek tych poprawek. (shrink)

Wiadomo, że Peter Singer chce być rzecznikiem tego, co racjonalne. Z jego punktu widzenia najistotniejsza jest wiedza przyrodnicza, a za wartościowe zostają uznane tylko te rzeczy, które da się udowodnić. Zgodnie z racjonalistami świat powinien składać się z trzech elementów: wiedzy, technologii i ekonomii. Zatem, jedyna korzyść z wiedzy jest taka, kiedy to daje gotowe osiągnięcia. W tym ujęciu prawda, obiektywna prawda staje się czymś zbędnym. Wiedza i nauka stają się funkcją utylitarnych celów, które człowiek może osiągnąć. Wszystkie wartości i (...) normy, które nie mogą być zredukowane do kryteriów użyteczności, do praktycznych rezultatów są bezwartościowe. Peter Singer twierdzi, że moralnie znacząca jest zdolność do odczuwania bólu i chęć jego unikania. Sprawą najważniejszą jest zdolność do cierpienia i naturalna chęć jego uniknięcia. Singer opowiada się za utylitaryzmem preferencji w etyce. Ogólnie rzecz ujmując, chodzi o to, że ludzie pragną maksymalizować szczęście i unikać takich stanów, jak cierpienie. (shrink)

Tekst dotyczy wybranych problemów związanych z utylitaryzmem jako koncepcją etyczną. Autor prezentuje krótki zarys tej teorii, z uwzględnieniem podstawowego jej podziału na utylitaryzm czynów i utylitaryzm reguł. Zasadniczym przedmiotem zainteresowania są jednak zarzuty formułowane w stosunku do tej doktryny. Przedstawiona krytyka oraz niektóre odpowiedzi na nią dotyczą różnych budzących kontrowersje punktów utylitaryzmu. Wśród nich znajdują się odniesienia do nadmiernych roszczeń wysuwanych wobec sprawców czynów. Inne ujemne oceny odwołują się do trudności przewidywania następstw działań. Kolejne głosy wiążą się z (...) zarzutem ignorowania przez rozpatrywaną koncepcję fundamentalnych intuicji moralnych. W niektórych opiniach podnoszona jest kwestia hedonizmu charakterystycznego dla klasycznej wersji propozycji sformułowanej przez Benthama i Milla. Przedmiotem negatywnego osądu stało się też ignorowanie osobowego kontekstu moralności i idei sprawiedliwości przez koncepcję użyteczności. (shrink)

Głównym przedmiotem tekstu jest prezentacja różnych mutacji tej teleologicznej teorii etycznej. Wywodzący się z klasycznego utylitaryzmu konsekwencjalizm posegregowany został według kilkunastu różnych kryteriów. Ukazany zarys uzupełniono też zestawieniem zalet i wad przypisywanych tej teorii.

The article is devoted to the confrontation of two ways of human fulfillment in man’s temporal existence. For half a millennium, the two main trends have been present in the European culture: the Protestant one and the Catholic one. One of their determinants are two different principles, the observance of which is to bring about the fulfillment of man in his earthly life. These respectively are: the principle of utility and the personalistic norm. The principle of utility, although it has (...) undoubtedly practical significance, cannot be the basis for the moral qualification of a human act. On the other hand, the personalistic norm, even thought it was explicitly formulated by Karol Wojtyla, it has always been present in Christian tradition and is the foundation of Catholic ethics. Nowadays it is related to the personalistic anthropology of the human person. Although twentiethcentury personalism is a philosophy of man, it has theological justification, like the anthropology of St. Thomas Aquinas. The two principles we refer to serve as the starting point for the actual task, i.e. comparing the characteristic of the human person with the postulate of securitological sciences to protect a man against threats. The article uses the following resources: 1) the works of philosophical classics of British utilitarianism and more contemporary ones concerning its criticism, 2) the works developing personalistic thought, 3) the securitological texts ; 4) the documents of the Catholic Church. The work is analytical and comparative in nature. The two analyzed and juxtaposed solutions concern two problems, i.e. the goal and method of improving the human person and the condition of the three layers of human safety. The main research hypothesis is that there is a compliance between a high level of personal safety and personalistic anthropology, the most general interpretation of which is the personalistic norm. On the ontical level, the personalistic norm defines the concept of humanity, which immediately affects interpersonal relationships marked by love. Due to its theological justification, a high level of personal safety has its own pattern of holiness which exceeds utilitarian human calculations. (shrink)

W artykule rozważam następujący problem: czy powinniśmy przykładać taką samą wagę do interesów i dobrobytu ludzi istniejących w przyszłości, jak do interesów i dobrobytu jednostek żyjących obecnie? Staram się wykazać, że traktowanie wymiaru czasowego analogicznie do przestrzennego jest problematyczne, zarówno jeśli chodzi o wymogi moralne, jak i o zasady sprawiedliwości, którymi powinny kierować się instytucje społeczne. Analizuję problem społecznej stopy dyskontowej, a także wskazuję na ograniczenia, jakie napotyka w związku z nim konsekwencjalistyczny rachunek zysków i strat w kontekście sprawiedliwości międzypokoleniowej.