Rozumienie dokonuje sie w dyskursie z przeszłością, tradycją, i samo jest historycznym dzianiem się, w które człowiek jest zawsze zanurzony. Podstawowym założeniem możliwości dyskursu jest język. W nim dzieje się prawda bycia. Człowiek w swojej wiedzy o sobie i o świecie jest objęty przez język, który nie należy do sfery "ja", lecz do sfery "my". Wszystkie formy ludzkiej wspólnoty są formami wspólnoty językowej. W ten sposób historia staje się absolutnym podmiotem.

W artykule analizuję pojęcie podmiotu w dialektyce w hermeneutyce F. Schleiermachera. Wychodzę od tezy: Schleiermacher poddaje krytyce refleksyjny model podmiotowości, który w tradycji filozofii niemieckiej najpełniej został wyartykułowany w pojęciu samougruntowującego się podmiotu. W "Dialektyce" stawia Schleiermacher oryginalną, na tle tradycji idealizmu niemieckiego, tezę o dialogicznej naturze procesu myślenia. Rozmowa nie jest - w myśl tego ujęcia - żadnym dodatkowym środkiem wymiany myśli, lecz oznacza konieczną drogę do poznania i do wiedzy. Dialektyka nie jest dlań, jak dla Hegla, samoświadomością myślenia (...) poruszającego się w zapośredniczeniu, lecz jest strukturą wspólnoty indiwiduów wzajem ze sobą rozmawiających. Komunikacja między podmiotami jest historią dialogicznego procesu rozgrywającego się między indiwiduami, na którego początku znajduje się spór, a na końcu zgoda. W ten sposób dokonuje on w Kaniowskiej koncepcji transcendentalnej filozofii zasadniczego zwrotu: do dwuczłonowej relacji podmiot-przedmiot wprowadza trzeci człon-inny podmiot; zamiast pytać o transcendentalny warunek poznania, pyta Schleiermacher o transcendentalny warunek dialogicznego procesu nakierowanego na zdobycie wiedzy. Krytyka refleksyjnego modelu podmiotu ma hermeneutyczne konsekwencje, ponieważ podmiot prawdy swoich poznań musi szukać na polu międzyludzkiej komunikacji. W artykule koncentruję się na pojęciu języka jako uniwersalnym przedmiocie hermeneutyki Schleiermachera. Teza moja jest następująca: język jest dla Schleiermachera systemem nieistniejącym, niezależnie od procesu mówienia. Dzięki hermeneutyce znak językowy staje się naprawdę znakiem językowym. Teza Heiedeggera i niektórych neostrukturalistów o autonomii języka jest fikcją. Każdy akt interpretacji odsyła do podmiotu, który go przeprowadza. Opowiadam się za hermeneutyką, która posługuje się kategorią podmiotu. (shrink)

Autor omawiając koncepcję filozofii Cieszkowskiego wskazuje na różnice w stosunku do jej ujęcia u młodoheglistów. Proces krytyki przeprowadzony przez młodoheglistów nie jest konstruktywny, ponieważ rzeczywista historia stale jest nierozumna, a proces jej krytycznego przezwyciężenia nigdy nie jest zakończony. W ten sposób procesu znoszenia obu negujących się stron nigdy nie daje się zakończyć. Autor sądzi, że także u Cieszkowskiego próba przejścia od filozofii do czynu kończy się klęską, ponieważ pojęcie czynu znajduje się tylko w abstrakcyjnej opozycji w stosunku do teorii i (...) zostaje zdefiniowane jako to, czym właściwie nie jest. Czysta teoria i praktyczny program absolutnego czynu okazują się tylko dwoma momentami struktury refleksyjnej, a nie momentami rzeczywistości. Przezwyciężenie faktycznego oddzielenia teorii od praktyki, myślenia od czynu zostaje dokonane tylko w myśleniu, a nie w rzeczywistości. Autor sądzi, że w filozofii można mówić w sposób sensowny o poprawianiu praktyki, natomiast nigdy o przekładaniu teorii na praktykę. Praktyka bowiem ma swoją własną strukturę, która nie pozwala zastosować do niej zasad teoretycznej wiedzy, nawet w formie jej "uniwersalizacji" jako "nauki praktycznej". (shrink)

Roman Ingarden, der große polnische Phänomenologe, glaubte den metaphysischen Idealismus in vielen Entscheidungen Husserls zu sehen. Er ist u.a. in der These des transzendentalen Idealismus Husserls enthalten. Diese These hat Ingarden folgendermaßen formuliert: » das Sein der uns in der Erfahrung gegebenen Welt ist auf das Sein und den Verlauf des reinen konstituierenden Bewußtseins angewiesen, ohne das die Welt überhaupt nicht existieren würde, und zweitens ist es absolut sinnlos, schon deshalb nach der Existenz der Welt zu fragen«. Demzufolge » ist (...) es nicht erlaubt, zwischen dem im Prozeß der Konstituierung entstandenen ›Sinn‹ des Gegenstands und dem bestehenden Gegenstand, zwischen dem ›Phänomen‹ eines gewissen Seins und diesem Sein selbst, zwischen dem Sinn seiner Existenz und der Existenz selbst zu unterscheiden.«. (shrink)

Roman Ingarden, der große polnische Phänomenologe, glaubte den metaphysischen Idealismus in vielen Entscheidungen Husserls zu sehen. Er ist u.a. in der These des transzendentalen Idealismus Husserls enthalten. Diese These hat Ingarden folgendermaßen formuliert: » das Sein der uns in der Erfahrung gegebenen Welt ist auf das Sein und den Verlauf des reinen konstituierenden Bewußtseins angewiesen, ohne das die Welt überhaupt nicht existieren würde, und zweitens ist es absolut sinnlos, schon deshalb nach der Existenz der Welt zu fragen«. Demzufolge » ist (...) es nicht erlaubt, zwischen dem im Prozeß der Konstituierung entstandenen ›Sinn‹ des Gegenstands und dem bestehenden Gegenstand, zwischen dem ›Phänomen‹ eines gewissen Seins und diesem Sein selbst, zwischen dem Sinn seiner Existenz und der Existenz selbst zu unterscheiden.«. (shrink)

Ich glaube von der These aus, daß Man zuerst einmal unbefangen hören sole, was der "Kirchenvater des 19. Jahrhunderts" zum theologischen Thema in der Überzeugung, daß die "Reden über die Religion" im Gesamtwerk Schleiermacher seine Schlüsselstellung einnehmen. Ich bemühe mich also um die Auslegung der "Reden". Schleiermachers permanentes Thema heißt hier: Der Mensch dem Glauben der Christenheit so kühl, ja so ablehnend gegenübersteht. Liegt es an diesem Menschen – oder liegt es vielleicht daran, daß es an den rechten "Mittlern" fehlt? (...) Schleiermacher ist überzeugt: Es liegt an beiden. Er versucht den Menschen einer neuen Zeit mit dem Glauben der Christenheit zu konfrontieren. Er erkennt, daß es theologischer Irrweg ist, alte Formeln – und sei es selbst das Wort der Heiligen Schrift – einfach zu wiederholen. Er ist überzeugt, daß es vielfach nicht einmal genüge, den "alten Buchstaben" neu zu deuten. So wagt er den Verzicht auf das Alte und den Versuch eines ganz neuen Anfangs. Dabei muß sein Blick immer auf den modernen Menschen gerichtet sein. Denn diesem Menschen soll ja die Begegnung mit der christlichen Botschaft vermittelt werden. Diesem Menschen soll gezeigt werden, wie man zum echten, personhaften Glauben kommt. Daher der "anthropologische" Akzent des Schleiermachschen Theologisierens. Daher auch die Behandlung der Dogmatik als Aufgabe im Zusammenhang der Geschichte: Jede neue Zeit verlangt eine neue Entfaltung der christlichen Botschaft. Das ist der Kern Schleiermachers Programm. (shrink)

InhaltVorwort der Herausgeber Wilhelm G. JACOBS: Einleitung Hartmut TRAUB: Über die Freundschaft – Vier Bemerkungen zum Briefwechsel zwischen Schelling und Fichte Paul ZICHE: Raumkonstruktion, Deduktion der Dimensionen und idealistische Prinzipientheorie Problemlagen im Fichte-Schelling-Briefwechsel vom November 1800Christian KLOTZ: »Synthesis der Geisterwelt«. Fichtes Systemskizze im Briefwechsel mit Schelling Birgit SANDKAULEN: Was heißt Idealismus? Natur- und Transzendentalphilosophie im Übergang zur Identitätsphilosophie Schellings Systemskizze vom 19.11.1800Violetta L. WAIBEL: Fichtes Kritik an Schelling »Alle Wissenschaften sind nur Theile der Wissenschaftslehre« Zu Fichtes Briefen an Schelling vom (...) 31. Mai / 7. August 1801 und 15. Januar 1802 Lore HÜHN: Die Verabschiedung des subjektivitätstheoretischen Paradigmas. Der Grunddissens zwischen Schelling und Fichte im Lichte ihres philosophischen BriefwechselsPetra LOHMANN: Die Funktionen der Kunst und des Künstlers in der Philosophie Johann Gottlieb FichtesThomas KISSER: Wie kann eine allgemeine Theorie der Wirklichkeit ihre eigene Wahrheit zeigen? Bemerkungen und Fragen zu Struktur und Funktion der Kunst in Schellings System des transzendentalen Idealismus Zur Diskussion:Erklärung von Prof Dr. Maciej Potepa Editionspraxis in dürftiger Zeit am Beispiel der F. H. JacobiWerkeausgabe Band 3 von Albert Mues Vierter Internationaler Kongress der Russischen Fichte-Gesellschaft: »Platon, Machiavelli und Fichte – Die Idee einer gerechten Gesellschaft« vom 26. – 31. Mai 2004 in Ufa . Ein Reisebericht von Hartmut Traub Rezensionen. (shrink)

My aim in this chapter is to use Marina Sbisà’s idea of interactional negotiation to consider what it is for conversing agents to follow illocutionary conventions or, as John L. Austin would put it, what it is for an illocutionary act to be done as conforming to a convention. The chapter is organized into two parts. In the first one, I use the Austinian notions of uptake and response as well as the Lewisian concept of accommodation to discuss a few (...) examples of force negotiation and develop a model of its underlying mechanisms. In the second part, I suggest that interactional negotiation plays a key role in the functioning of all language conventions—phatic, rhetic, illocutionary, etc.—construed along the Millikanian lines, i.e., as families or lineages of linguistic precedents. My contention is that the ideas I propose in this chapter are compatible with Sbisà’s theory of speech acts and can be regarded as its possible extension. (shrink)

This paper discusses three different contemporary uses of philosophy and literature in non-philosophical and non-literary texts. Most often, both discourses are used as tools, and they are invoked instrumentally in popularizing literature or in teaching. Philosophy and literature can also be treated as a source or starting point for reflection outside its mother field, or even as a cause of various social and political processes. The most interesting usage of both discourses is to refer to them as the symptoms or (...) signs of the times allowing us to make diagnoses about the present. These uses of the two discourses show the similarities between literature and philosophy on a purely pragmatic level that is relevant to their contemporary functioning in a non-specialist sphere. The convergence in this regard is a testimony to the transformation of the position of both discourses in the contemporary humanities involving the loss of their privileged position. At the same time, literature and philosophy in this crisis situation are gaining new areas of influence in public discourse, realizing their cognitive and reflexive potential through their utilitarian use. (shrink)

In this paper I consider the concept of an illocutionary rule - i.e., the rule of the form "X counts as 7 in context C" - and examine the role it plays in explaining the nature of verbal communication and the conventionality of natural languages. My aim is to find a middle ground between John R. Searle's view, according to which every conventional speech act has to be explained in terms of illocutionary rules that underlie its performance, and the view (...) held by Ruth G Millikan, who seems to suggest that the formula "X counts as Y in context C" has no application in our theorizing about human linguistic practice. I claim, namely, that the concept of an illocutionary rule is theoretically useful, though not explanatorily basic. I argue that using the formula "X counts as Y in context C" we can classify illocutionary acts by what Millikan calls their conventional outcomes, and thereby make them susceptible to naturalistic explanation. (shrink)

This paper explores the wandering during the Night of Culture, which I consider an essential practice for the people's experience of this event. Looking at this particular form of movement of those participating in this initiative between various event locations also allows us to see the implications of the Night of Culture for urban public spaces. The empirical base of the paper is the visual documentation of the events carried out during the Night of Culture during the 2023 edition. While (...) interpreting the material, I refer to the situationist theory of drift and then reconstruct the structure of the festival's wandering, its rhythm, the type of attention bestowed on the city by the participants, and the form of this ephemeral community. In conclusion, I propose that the atmosphere of places can be used to analyse the city-forming effects of the Night of Culture, to grasp better the specificity of the event and its risks and potentials. (shrink)

The aim of this paper was to analyze the relationship between attitudes toward physical activity and participation in water sports events and to recognize the main motives for involvement in these kinds of events. A written paper–pencil diagnostic survey was conducted among 394 participants in two traditional and two modern sports events on water held in Poland to ascertain whether innovative events are needed in society, and whether they cause an increase in interest in physical activity. The research results showed (...) that modern sports events on water did not have any more power to attract physically inactive people than traditional water events, did not produce a greater desire to lead an active lifestyle, and did not encourage people to more regularly practice water sports. Moreover, modern events, compared to traditional events, were only a one-time experience and the people who completed survey often wanted to return to traditional sports events which provided participants with greater positive emotions than a modern event. In the case of socio-demographical variables, there was no statistically significant relationship between gender and choice of modern or traditional event, but older people were more likely to choose a traditional event than younger people; modern water events were an attractive option primarily for young people under 30 years of age, furthermore, modern events more often attracted people who had completed higher education. However, it turned out that a modern event on water often attracted more people who had had no experience in this sport discipline rather than people who chose traditional water events. In a sense, modern events are therefore effective in promoting water sports in Polish society. We also distinguished five main groups of participants: healthy lifestyle managers, lovers of sports emotions, water sports malcontents, water sports enthusiasts, and neutrals to water sports. Additionally, we looked into gender-related motives for participation in modern and traditional water events: social and health-related motives proved to be more important for women and men who participated in modern water events. The research results presented in the article expand on the current state of knowledge about mass participation in sport, the impact of sporting events on the promotion of physical activity, and show the motivation behind participation in modern and traditional water sporting events. (shrink)

This paper is a reflection on the legitimacy of commonly accepted opposition of the notions of “capitalism” and “socialism”. The leading thesis is that although they can be considered as antinomies, their real referents should not be treated analogously. Capitalism, as understood by its very name, emerged in the second half of the 19th century and evolved constantly from this moment, often changing its main features. Socialism, in contrast, was created as a notion opposing the capitalistic reality of the 19th (...) century. Yet it never really existed in this form. The actual economic system, referred to as “socialism”, was in fact a hybrid of capitalism and neo-feudal bureaucracy. (shrink)

Recent research observed a sensitive window, at about 14 years of age, in the acculturation rates of Chinese immigrants to Canada. Tapping an online sample ofusimmigrants, we tested these relationships in a broader population and explored connections with new potentially causally related variables: formal education, language ability and contact with heritage-culture and mainstream United States individuals, both now and at immigration. While we found that acculturation decreased with age at immigration and increased with years in theus, we did not observe (...) a similar sensitive window. We also present an exploratory path analysis, exposing the relationships in our sample between acculturation and the variables above. The novel relationships documented here can improve theorising about this rich and complex empirical phenomenon. (shrink)