Tekst ten stanowi próbę ogólnego zdefiniowania doradztwa filozoficznego, a także porównania go do profesjonalnej pomocy psychologicznej, psychoterapii i coachingu. Na początku opisana została pomoc psychologiczna z jej rodzajami i porównana do możliwych obszarów pokrewnych doradztwu filozoficznemu. Następnie opisano psychoterapię i jej poszczególne szkoły, porównując je do oddziaływań doradcy filozoficznego. Na końcu opisano coaching, nakreślając wspólne elementy z doradztwem udzielanym przez filozofa. Ogólne wnioski płynące z porównania tych różnych form pracy z ludźmi można określić następująco: Doradztwo filozoficzne jest dziedziną młodą w (...) polskiej rzeczywistości. Koniecznym jest dookreślenie jego ram poprzez odróżnienie od pracy psychologa, psychoterapeuty i coacha. Ważną kwestią jest nacisk na wizję doradztwa filozoficznego jako metody pracy z osobami zdrowymi psychicznie. Doradztwo takie nie może być procesem zastępującym psychoterapię indywidualną lub grupową. Jest to ciekawa forma pracy, która ma duży potencjał i szansę odnalezienia się jako dziedzina rozwoju osobistego dla osób zdrowych psychicznie. (shrink)

Tekst ten stanowi krytyczne omówienie książki „Dwa ciała” Didiera Francka. Zdaniem Filipa Gołaszewskiego, książka ta stara się realizować jedną z jej najpierwotniejszych funkcji, którą jest dialog. Autor udziela własnej odpowiedzi na pytanie, z jakim skutkiem Franck wywiązuje się z tego zadania.

Francis Fukuyama nie potrzebuje specjalnej prezentacji, ponieważ ten amerykański filozof polityczny zasłynął w świecie tezą o „końcu historii”. Autor omawia w artykule koncepcję thymos Fukuyamy, która została skrytykowana. Według autora, Fukuyama upraszcza rzeczywistość, kiedy z koncepcji thymos wywodzi przechodzenie państw do demokracji, co jest nieuzasadnione.

Immanuel Kant’s major book on his legal and political philosophy, the Doctrine of Right, appears in 1797. Therefore, many scholars have argued that Kant’s entire legal philosophy has only been developed in the late 1790s and that it is for the most part independent from his critical writings on moral philosophy dating in the 1780s. This article, however, tries to proof the contrary by analyzing the1784 lecture notes Moral-Mrongovius II given by Christoph Coelestin Mrongovius, who attended Kant’s lecture on moral (...) philosophy at that time. Those lecture notes not only proof that Kant’s concept of right has already been worked out in 1784. Even more: Moral-Mrongovius II indicates that Kant considered his legal philosophy as an integral part of his overall critical moral philosophy. (shrink)

Arguments from authority and critical thinking. Side notes toLogic and Argumentation by Andrzej KisielewiczThe article focuses on the role of arguments from authority — or, more precisely, arguments from expert opinion – in rational argumentation and reasoning, in the contemporary context of specialisation of the sciences on the one hand, and the abundance of information on the other. The pretext for this is provided by Andrzej Kisielewicz’s new book: Logika i argumentacja. Praktyczny kurs krytycznego myślenia Logic and Argumentation. A Practical (...) Course In Critical Thinking. I point out that, although Kisielewicz’s book is a valuable contribution to the Polish market of textbooks on argumentation, practical logic and critical thinking, it understates the importance of teaching the ways of proper assessment of arguments from authority, credibility of experts and information sources. I argue that arguments from authority should not be by definition dismissed as fallacies; on the contrary, appealing to authority to expert opinion is an unavoidable element of rational argumentation – at least whenever the discussion requires one to refer to contemporary scientific knowledge. However, relying on experts’ opinions involves genuine risks to the rationality of the debate, many of them having to do with the abundance of pseudoexperts and irresponsibility on the side of some scientists an extensive example is provided by the presentation of statements on GMO’s made by a certain Polish body of scientists. Therefore, the ability to distinguish correct appeals to authority from faulty ones including the ability to tell actual experts from pseudoexperst and reliable sources of information from unreliable ones should be considered a crucial competence which critical thinking courses should teach. (shrink)

Inferencjalizm semantyczny Roberta B. Brandoma jest ważną i nową teorią znaczenia we współczesnej, analitycznej filozofii języka. Wyłożona została w bardzo obszerny sposób w monografii pt. Making It Explicit: Reasoning, Representing and Discursive Commitment. Jest to teoria jednocześnie pragmatyczna, normatywna, holistyczna i dyskursywna. Stanowisko Brandoma jest z jednej strony gloryfikowane, natomiast z drugiej strony wzbudza kontrowersje. Powstaje zatem metafilozoficzne pytanie: Jak ocenić wkład tej teorii w filozofię języka? Inferencjalizm akcentuje wnioskowania materialne, askrypcje de re i użycie wyrażeń deiktycznych. Są to kategorie (...) „wertykalne”, akcentujące „związek” z rzeczywistością. Brandom jednak kładzie nacisk także na anaforyczną koncepcję referencji i prawdy. To czyni jego podejście wartościowym, anaforyczne bowiem rozumienie referencji i prawdy dostarcza dodatkowego objaśnienia użycia słów „odnosi się” i „ jest prawdziwe”. Ale kategorie te są „horyzontalne”. Brandom dostrzega problem nabywania empirycznego znaczenia przez wyrażenia inicjujące łańcuchy anaforyczne i proponuje — jako próbę rozwiązania problemu — zmodyfikowanie inferencjalizmu semantycznego przez poszerzenie go o epistemologią rewizyjną i fallibilistyczną. Dodatkowo wspomaga on swoją teorię przez pragmatykę normatywną, aplikującą kategorię asercji, uprawnienia, różnorodnych zobowiązań, czy „zdobywania punktów”. Wydaje się jednak, że wciąż brakuje pojęcia prawdziwości mocniejszego niż to zaproponowane w koncepcji anaforycznej — pojęcie prawdy, wyrażone przy użyciu relacji korespondencji między językiem a rzeczywistością. Idea korespondencji ma tę wadę, że trudno jest ją satysfakcjonująco zdefiniować. Ważną jednak zaletą takiej relacji jest to, że jest ona relacją „język–rzeczywistość”, a nie tylko anaforyczną relacją „język–język”. Postawiony zarzut nie dyskwalifikuje inferencjalizmu. Wyraża on jedynie ogólno-epistemologiczną trudność z definicją prawdy. Natomiast doniosłością inferencjalizmu jest to, że próbuje on łączyć różne elementy, a przez to — w bardziej adekwatny sposób — objaśnić czym jest znaczenie i wyjaśnić, jak wyrażenia je nabywają. (shrink)

Author: Szahaj Andrzej Title: CULTURAL SCIENCES AS FUNDAMETAL AND CRITICAL SCIENCES (Nauki o kulturze jako nauki podstawowe (i krytyczne)) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.12, number: 2011/1, pages: 183-188 Keywords: FUNDAMENTAL SCIENCES, CULTURE, CRITICISM, CAPITALISM Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The main goal of the article is to prove that today cultural sciences replace sciences on nature in the role of fundamental sciences. Author tries to show that cultural sciences are (...) now fundamental ones taking into account two different aspects of being fundametal: theoretical one and political one. He uses some arguments taken from Jerzy Kmita’s works to support his own position. They are connected mostly with Kmita’s thesis about the primary role of culturally created vision of the world as the necessary background of each knowledge. The political aspect of fundamental role playing today by cultural sciences is linked with the main role played by information in today world and especially in so called cognitive capitalism. Author’s thesis is that cultural sciences can take critical shape showing the relative character of all dogmas of today capitalism or they can play effective role in capitalist world as important and useful element of its mechanisms. (shrink)

The article is concerned with D. Davidson\'s semantic views. The aim of the article is to explain some misunderstandings that have arisen in the course of reception of these views. The author tries to prove that according to Davidson semantic properties and relations do not come under classical definitions, but under contextual ones, like in L. Wittgenstein\'s semantics. Hence the interpretation presented by J. Kmita is incorrect, whereas that by R. Rorty is right. Causal explanation of semantics is out of (...) the question; hence Rorty\'s interpretation is false with respect to this point. Propositions talk about what they talk about, so Kmita is wrong. According to Davidson the concept of reference is permissible, so Putnam is wrong in his interpretation. Moreover, there is only one logic semantics and for all languages it is the same, hence Kmita is wrong when he says that Davidson\'s interpreter arbitrarily pushes foreign semantics into his own. He is also wrong when he puts in Davidson\'s mouth the conviction that non-determination of a translation does not consist in impossibility to cognize foreign semantics. (shrink)

Autorka nawiązuje do artykułu J.F. Lyotarda „A Few Words to Sing” w której filozof podejmuje się analizy utworu Sequenza III Luciano Berio napisanego i śpiewanego przez Cathy Bereberian. „A Few Words to Sing” jest przykładem podejmowania przez Lyotarda tematów muzycznych „na granicy”. W tym konkretnym przypadku autorka sugeruje, że wspomniana analiza bardzo dobrze wpisuje się w postulowane przez Lyotarda kategorie figury oraz oddania głosu [ofierze] w opozycji wobec tego co [czysto]estetyczne (resisting the aesthetic). Zainteresowania muzyczne Lyotarda, być może nie tak (...) wyeksponowane jak jego zainteresowania obrazem (choć kategorie figury i gestu okazują się łatwo przekraczać granice rodzajów sztuki) także bardzo wyraźnie wskazują na szczególny rodzaj [anty]estetyki uprawiany przez Lyotrada, gdzie udzielenie głosu ofierze staje się istotnym, jeśli nie podstawowym kryterium sztuki. (shrink)

Dawkins’ Ballet in the Garden of Theology. A Critical Assessment of Richard Dawkins’ Epistemological Theses on Theistic Beliefs from the God Delusion. Part II My paper presents an analysis and assessment of Richard Dawkins’ assumption from his book The God Delusion that there are no reason against treating belief in God as a scientific hypothesis, because even if the God existence is not disprovable, we could and maybe should ask if His existence is probable or highly improbable. My first aim (...) is to examine Dawkins' argumentation against if he is aware multiple possible ways interpretation of the claim that religious belief in God, construed as the hypothesis that existence of Creator may be treated as a scientific kind of hypothesis. My second aim is to show a nature of relation between his scientific God-hypothesis and his criticism of Thomas Henry Huxley agnosticism. I maintain that the he can't treat his probabilistic account of theism/atheism controversy as a ground for possible evidence for his controversial claim, that scientific knowledge could solve the problem of God's existence. As the matter of facts , things are just the opposite. I argue for claim that his construal of belief in God in terms of probabilistic scientific hypothesis is normatively weak and he can't use it in argumentation against rationality of belief in God even if he would be succesfully show that God-hypothesis is very weak and improbable explanation of origins and complexity of life. (shrink)

Achievements of Hans Driesch (1867–1941), German embryologist and philosopher, are contemporarily viewed almost exclusively from their later metaphysical phase of development, while his earlier scientific experimental researches are not appreciated sufficiently enough. They consisted in highlighting the specifically totipotential character of biological, and especially of embryological, processes what is still methodologically inspiring in many dimensions of contemporary biological investigations. The author postulates thus a deeper analysis of Driesch’s scientific accomplishments and broader assessment of their actual significance in contemporary biology.

Dawkins’ Ballet In the Garden of Theology. A Critical Assessment of Richard Dawkins’ Epistemological Theses On Theistic Beliefs From The God Delusion. Part I My paper presents a detailed analysis and assessment of Richard Dawkins’ epistemological theses from The God Delusion concerning the nature of religious belief, the existence of God and treating belief in God as a scientific hypothesis. In the first part of the article, I am interpreting Dawkins’ statement that atheism deserves respect as an epistemic achievement. I (...) suggest that rationality of that assessment depends on Dawkins’ success in arguing that science shows that God does not exist. My second aim is to show that the real object of Dawkins’ attack is not some abstract theistic hypothesis, as he suggests, but the Western ethical monotheism, mainly the Christian faith in God. If I am right, then his rejection of thus interpreted theism is not enough to justify his more general thesis that God hypothesis is false or improbable. The first part of the paper prepares the ground for the second, with criticism of Dawkins’ reasoning to the conclusion that almost certainly there is no God. (shrink)

Artykuł przedstawia historię archiwów Jana Lechonia w Polskim Instytucie Naukowym w Ameryce z siedzibą w Nowym Jorku oraz Kazimierza Wierzyńskiego w Bibliotece Polskiej w Londynie, zwracając uwagę na zasadniczo odmienny sposób ich powstania. Omawia też znajdujące się w obu zespołach inedita, wskazując z jednej strony, dlaczego warte byłyby publikacji po latach, z drugiej – sygnalizując wielorakie problemy, o różnym stopniu trudności, z którymi musiałby zmierzyć się edytor. Dotyczy to nieznanych tekstów Wierzyńskiego z cyklu radiowych gawęd Listy z Ameryki oraz powieści (...) o charakterze autobiograficznym Aurora. Inedita Lechonia to powieść Bal u senatora, znana w niewielkich fragmentach, oraz szkic biograficzno-polityczny o Henryku Floyar-Rajchmanie, czy satyry polityczne pisane w stylu warszawskiego Wiecha. Osobny problem stanowi dziennik Lechonia, którego wydanie krytyczne wymagałoby przede wszystkim ponownego odczytania arcytrudnego rękopisu. (shrink)

Tekst stanowi krytyczne omówienie książki Jacka Migasińskiego W stronę fenomenologii niezjawiskowej, która jest doskonałym podsumowaniem współpracy polsko-francuskiej i realizuje jedną z najistotniejszych jej funkcji, czyli owocny dialog między badaczami z różnych krajów. Recenzowana książka jest kompetentnym komentarzem do tego, co dzieje się w fenomenologii francuskiej, a jej autor koncentruje się głównie na analizie tekstów Emmanuela Lévinasa i Maurice’a Merleau-Ponty’ego. Na książkę Jacka Migasińskiego składa się jedenaście esejów o rozmaitej fenomenologicznej tematyce: znajdziemy w niej problematykę intersubiektywności, czasu, afektywności i próby (...) budowania dyskursu perfomatywnego w fenomenologii na przykładzie filozofii Lévinasa. Tytułowe określenie „fenomenologia niezjawiskowa” oznacza odsłonięcie najgłębszych źródeł sensu władającego każdym z penetrowanych obszarów i obalenie dualizmów panujących w klasycznym myśleniu, ale także transgresyjność fenomenologii i jej skłonność do nadmiaru. To właśnie ta metoda, polegająca na testowaniu granic i na wykraczaniu poza nie w procedurze przelicytowywania tego, co może być źródłem fenomenów, wyznacza kierunek, w jakim według Migasińskiego zmierza dziś fenomenologia francuska. (shrink)

Artykuł stanowi krytyczne omówienie książki Kevina Duttona zatytułowanej Mądrość psychopatów. Lekcja życia pobrana od świętych, szpiegów i seryjnych morderców. Celem pracy jest przybliżenie zasadniczych tez stawianych przez autora oraz zaproszenie do namysłu nad psychopatią – zarówno jako fenomenem naukowym, jak i egzystencjalnym.

Artykuł stanowi obszerne, krytyczne omówienie książki Przedracjonalne źródła racjonalnej refleksji filozoficznej autorstwa Jadwigi Skrzypek-Faluszczak. Krytyka obejmuje kolejne części monografii — „Wstęp” oraz trzy rozdziały, a zakończona jest wskazaniem na rozmaite uchybienia formalne, jakie w tej monografii się pojawiają. Rozważania nie ograniczają się do aspektu krytycznego, lecz prezentują rozmaite ujęcia danych kwestii obecne w literaturze przedmiotu, a nie zostały ujęte przez autorkę monografii, a także propozycje własnych autorskich rozwiązań.

Artykuł jest odpowiedzią na krytyczne uwagi zgłaszane pod adresem książki Ukrytość i Wcielenie. Teistyczna odpowiedź na argument Johna L. Schellenberga za nieistnieniem Boga przez Stanisława Judyckiego, Ryszarda Mordarskiego, Marka Peplińskiego i Jana Sochonia. Główny zarzut wobec mojego stanowiska głosi, że jest ono zbyt przychylne wobec argumentu J.L. Schellenberga, który niekoniecznie powinien być wzorem ujęcia problematyki ukrytości. Jednym z przejawów przyjęcia założeń kanadyjskiego autora jest zgoda na tezę o istnieniu niewierzących przy braku oporu.

Artykuł jest odpowiedzią na krytyczne uwagi zgłaszane pod adresem książki Ukrytość i Wcielenie. Teistyczna odpowiedź na argument Johna L. Schellenberga za nieistnieniem Boga przez Stanisława Judyckiego, Ryszarda Mordarskiego, Marka Peplińskiego i Jana Sochonia. Główny zarzut wobec mojego stanowiska głosi, że jest ono zbyt przychylne wobec argumentu J.L. Schellenberga, który niekoniecznie powinien być wzorem ujęcia problematyki ukrytości. Jednym z przejawów przyjęcia założeń kanadyjskiego autora jest zgoda na tezę o istnieniu niewierzących przy braku oporu.

Zajęcia prowadzone przez Profesora Pelca niewątpliwie wpisywały się w tak szeroko zarysowaną koncepcję logiki ogólnej. Starał się on być nauczycielem myślenia i dobrej roboty – nie tylko w filozofii, lecz w humanistyce i cel ten osiągał, nie tylko poprzez dobór tematów, wysokie wymagania, różnorodne sposoby sprawdzania wiedzy słuchaczy, lecz także – przez przykład. Wielu rzeczy nie przekazywał przez wykład czy lektury, lecz bezpośrednio kierując wysił- kami podopiecznych – zwłaszcza tymi związanymi z przygotowaniem obligatoryjnych prac rocznych. Pouczający był sam proces – (...) konsultowanie kolejnych etapów prac nad esejem – ale także oczekiwania, np. że praca będzie opatrzona abstraktem i słowami kluczowymi w jednym z języków kongresowych. Profesor Pelc dał się poznać i pozostaje w pamięci jako wybitny naukowiec, twórca współczesnej semiotyki polskiej, organizator i dydaktyk. W tym artykule starałem się pokazać, że zwłaszcza ta ostatnia rola stawia go w jednym rzędzie z przedstawicielami SLW, gdyż wspólna im była troska o wykształcenie kultury logicznej słuchaczy, wierność postulatom jasności i krytycyzmu, preferencja dla logiki w szerokim sensie nieograniczającej się jedynie do logiki formalnej, lecz dziedziny prawdziwie interdyscyplinarnej, obejmującej m.in. elementy epistemologii, psychologii, prakseologii – i pełniącej rolę współczesnego trivium. Na koniec chciałbym wyrazić głębokie przekonanie, że koncepcja logiki ogólnej – szkolnej, pedagogicznej, pragmatycznej – zasługuje, by odkryć ją na nowo, zrekonstruować ją i spisać jej historię, a co ważniejsze – by twórczo ją rozwijać. (shrink)

Czy można obronić teizm probabilistyczny? Krytyczne uwagi do książki Dariusza Łukasiewicza Opatrzność Boża, wolność, przypadek Artykuł zawiera krytyczną analizę fragmentu książki Dariusza Łukasiewicza pt. Opatrzność Boża, wolność, przypadek.

Celem artykułu jest prezentacja i krytyczna analiza koncepcji uczuć egzystencjalnych, autorstwa współczesnego filozofa psychiatrii o orientacji fenomenologicznej — Matthew Ratcliffe’a. Uczucia egzystencjalne są specjalną klasą stanów afektywnych, nadającą emocjonalnego zabarwienia subiektywnemu doświadczeniu rzeczywistości. Mają one charakter przedrefleksyjny i stanowią niejawne tło świadomości fenomenalnej, które w potocznym doświadczeniu pozostaje poza polem uwagi. Uczucia te mają ścisły związek z emocjami, determinując typy przedmiotów intencjonalnych zawartych w stanach emocjonalnych i wyznaczając repertuar możliwych do doświadczenia emocji. Najważniejsze uczucia egzystencjalne, które wyróżnia Ratcliffe, to: (1) (...) poczucie rzeczywistości, czyli przedrefleksyjne i fenomenalne wrażenie o realnym istnieniu świata jako takiego; (2) poczucie przynależności, czyli przedrefleksyjne i fenomenalne wrażenie własnego istnienia i osadzenia w świecie pośród osób i rzeczy. Te dwie kategorie stanowią fundamentalne składowe pierwszoosobowego doświadczenia podmiotu, wyznaczając tym samym jego relację do innych ludzi oraz rzeczywistości w jej najbardziej ogólnym sensie. W artykule przedstawiam główne cechy i typy uczuć egzystencjalnych. Zwracam także uwagę na szczególną rolę psychopatologii w analizie i uzasadnianiu istnienia tego zjawiska. W związku z tym, za Ratcliffem, opisuję w jaki sposób określone aspekty uczuć egzystencjalnych ulegają dezintegracji w przebiegu epizodów zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy schizofrenia. Pokazuję także różnicę pomiędzy fenomenologicznym i poznawczo-behoawioralnym podejściem do zaburzeń psychicznych. Powołując się na badania neurobiologiczne staram się wskazać potencjalne neuronalne korelaty uczuć egzystencjalnych. Tekst wieńczą krytyczne uwagi na temat koncepcji uczuć egzystencjalnych w ujęciu Matthew Ratcliffe’a. Rozwiązanie zidentyfikowanych wad i niedociągnięć tej teorii filozoficznej zarazem nakreśla przyszłe perspektywy jej rozwoju. (shrink)

W wywiadzie z Karlem-Otto Aplem, jaki przeprowadził i w roku 1987 opublikował Florian Rötzer, omówionych zostało szereg wątków rozwijanej przez Apla filozofii transcendentalno-pragmatycznej. Wywiad ukazuje, co było przedmiotem głównych sporów i dyskusji prowadzonych w owym czasie przez tego obrońcę rozumu i racjonalistycznej tradycji w filozofii, który występował przeciwko wszelkiemu radykalnemu sceptycyzmowi i znany był przede wszystkim jako filozof broniący tezy o potrzebie i o możliwości dostarczenia uzasadnienia ostatecznego. Karl-Otto Apel wyjaśnia w tym wywiadzie, jak należy tę tezę rozumieć oraz na (...) czym polega ostateczne uzasadnienie transcendentalno-pragmatyczne. W wywiadzie wyjaśnione też zostaje, czym jest argument z performatywnej samozaprzeczalności, który wykorzystywany jest w procedurze ostatecznego uzasadniania. W swych odpowiedziach Apel odnosi się do krytyk kierowanych pod adresem etyki dyskursowej, jej „formalizmu” o kantowskiej proweniencji ; krytyczne uwagi kieruje pod adresem rzeczników postnowoczesności i postmodernizmu. W swych wywodach Apel broni uniwersalistycznej etyki oraz Kantowskiego, czysto formalnego obrazu człowieka jako obrazu, który zarazem stwarza warunki dla kulturowego pluralizmu oraz swobodnego artykułowania niezgody, a także dla poszukiwania konsensu. (shrink)

Autorka recenzji omawia tezy zaprezentowane w książce L’être et la conscience. Recherches sur la psychologie et l’ontophénoménologie sartriennes autorstwa Philippe’a Cabestana. Pracę francuskiego badacza można potraktować jako analizę i opracowanie wczesnych założeń filozoficznych Jean-Paula Sartre’a oscylujących wokół pojęcia świadomości. Cabestan pokazuje, w jaki sposób Sartre’owskie – krytyczne – podejście do fenomenologii wpłynęło na kształt jego ontologii, wyłożonej przede wszystkim w książce Byt i nicość.

Celem artykułu jest interpretacja i krytyka koncepcji teistycznych znaków naturalnych (TZN), przedstawionej przez Charlesa S. Evansa. TZN to charakterystyczne doświadczenia lub własności świata, które sprawiają, żejednostka, która się z nimi zetknie, formuje pewne podstawowe, uzasadnione przekonania o istnieniu Boga i jego naturze. W artykule proponuję dwie interpretacje tego, jak funkcjonują TZN, odwołujące się do kategorii percepcji i pośredniej identyfikacji per- cepcyjnej. Przedstawiam także dwa argumenty krytyczne wobec koncepcji TZN. Po pierwsze, wskazuję, że nie wyjaśnia ona zadowalająco, dlaczego TZN są (...) niejednoznaczne, tj., mogą być odczytywane na różne sposoby. Po drugie, zauważam, że pewne doświadczenia można potraktować jako „ateistyczne znaki naturalne”. Istnienie takich doświadczeń daje rację do przypuszczenia, że Bógjest zwodzicielem. (shrink)

The origin of paraconsistent logic is closely related with the argument, ‘from the assertion of two mutually contradictory statements any other statement can be deduced’; this can be referred to as ex contradictione sequitur quodlibet (ECSQ). Despite its medieval origin, only by the 1930s did it become the main reason for the unfeasibility of having contradictions in a deductive system. The purpose of this article is to study what happened earlier: from Principia Mathematica to that time, when it became well (...) established. The two main historical claims that I am going to advance are the following: (1) the first explicit use of ECSQ as the main argument for supporting the necessity of excluding any contradiction from deductive systems is to be found in the first edition of the book Grundzüge der Theoretischen Logik (Hilbert, D. and Ackermann, W. 1928. Grundzüge der Theoretischen Logik. Berlin: Julius Springer Verlag); (2) Łukasiewicz's position regarding the logical constraints against contradictions varies considerably from his studies on the principle of (non-) contradiction in Aristotle, published in 1910 and what is stated in his `authorized lectured notes' on mathematical logic that appeared in 1929. The two texts are: 1) a paper in German (Łukasiewicz, J. 1910. `Über den Satz des Widerspruchs bei Aristotles'. Bulletin International de l'Académie des sciences de Cracovie, Classe d'Histoire et de Philosophie, pp. 15–38) [English translation: Łukasiewicz, J. 1971. ‘On the principle of contradiction in Aristotle’, Review of Metaphysics, XXIV, 485–509]; and 2) a book in Polish. Łukasiewicz, J. 1910. O zasadzie sprzecznosci u Aristotelesa Studium krytyczne, Warsaw: Panstwowe Wydawnictwo Naukowe [German translation: Łukasiewicz, J. 1993. Über den Satz des Widerspruchs bei Aristotles. Hildesheim: Georg Olms Verlag]. The lecture notes were then published as a book (Łukasiewicz, J. 1958. Elementy Logiki Matematycznej. Warszawa: Panstwowe Wydawnictwo Naukowe [PWN] and then translated into English (Łukasiewicz, J. 1963. Elements of Mathematical Logic. Oxford, New York: Pergamon Press/the Macmillan Company). The second half of this article will concentrate on Łukasiewicz's position on ECSQ. This will lead me to propose that to regard him as a forerunner of paraconsistent logic by virtue of those early writings is accurate only if his book published in Polish is considered but not if the analysis is restricted to the paper originally published in German (as has been the case for the principal reconstructions of the history of paraconsistent logic). Furthermore, I will stress that in the 1929 book he presented one formalization of ECSQ as an axiom for sentential calculus and, also, he used ECSQ to defend the necessity of consistency, apparently independently of Hilbert and Ackermann's book. At the end, I will suggest that the aim of twentieth century usage of ECSQ was to change from the centuries-long philosophical discussion about contradictions to a more ‘technical’ one. But with paraconsistent logic viewed as a technical solution to this restriction, then, the philosophical problem revives but having now at one's disposal an improved understanding of it. Finally, Łukasiewicz's two different positions about ECSQ open an interesting question about the history of paraconsistent logic: do we have to attempt a consistent reconstruction of it, or are we prepared to admit inconsistencies within it? (shrink)

W artykule krytycznie omawiam główne stanowiska filozoficzne dotyczące domniemanych niezdaniowych aktów mowy, takich jak „Ładna sukienka”, „Pod stołem”, „Gdzie?” itp. Filozofów zajmujących się takimi wypowiedziami można podzielić na dwie grupy: tych, którzy uważają, że albo są one zakamuflowanymi wypowiedziami zdaniowymi, albo nie są pełnoprawnymi aktami mowy, oraz tych, którzy uznają, że chociaż nie są to zdania ani w sensie syntaktycznym, ani w sensie semantycznym, to jednak można za ich pomocą dokonać aktu mowy. Opowiadam się za twierdzącą odpowiedzią na tytułowe pytanie (...) i proponuję analizę takich aktów w ramach relatywizmu umiarkowanego Recanatiego. Dziękuję anonimowym recenzentom „Studiów Semiotycznych”, których krytyczne uwagi pozwoliły mi ulepszyć tekst. (shrink)

Świadomość, wolna wola i jaźń to kanoniczne zagadnienia filozoficzne od setek lat frapujące kolejne pokolenia uczonych. Podjął je również współczesny brytyjski filozof analityczny Galen John Strawson (ur. 1952), który w trakcie czterdziestoletniej kariery poświęcił tym tematom liczne książki i artykuły. Jego myśl wyróżnia się odwagą, z jaką broni niepopularnych w nurcie filozofii anglosaskiej poglądów, takich jak panpsychizm, koncepcja pojęciowej sprzeczności moralnej odpowiedzialności czy teoria krótkotrwałych jaźni. Choć pomysły te wzbudzają wiele głosów polemicznych, mają coraz większe znaczenie w najnowszych debatach. Celem (...) książki jest krytyczne przedstawienie poglądów Strawsona odnoszących się do tytułowych kwestii. Monografia zarysowuje zarazem szerszy kontekst historycznych i współczesnych dyskusji. Nie jest ona zatem wyłącznie streszczeniem idei Brytyjczyka, ale także próbą wskazania ich miejsca we współczesnych sporach, a ponadto – odpowiedzi na pytanie, jaką rolę odgrywa filozofia Strawsona w analitycznej metafizyce. (shrink)

Tekst zawiera próbę ujęcia dziejów nowoczesnej myśli politycznej w Polsce przez pryzmat sporu o definicję podstaw tożsamości narodowej. Historyczną osią tego sporu jest zarysowująca się w XIX wieku opozycja dwóch konkurencyjnych stanowisk w tym zakresie: idealistycznego – opartego na koncepcji narodu jako duchowej wspólnoty idei, oraz realistycznego – odwołującej się do założeń pragmatycznie pojętej, materialnej wspólnoty interesu narodowego. Celem rozważań jest krytyczne zbadanie filozoficzno-historycznego tła powstania i rozwoju drugiego z tych stanowisk, uważanego współcześnie za wolną od wszelkiej deformacji ideologicznej, (...) obiektywną wykładnię nowoczesnego pojęcia narodowości. Czy tak jest rzeczywiście? (shrink)