Celem artykułu jest pokazanie możliwości zastosowania J.M. Bocheńskiego koncepcji zabobonu filozoficznego (pogląd fałszywy stwarzający pozory prawdziwości) w analizie etycznych ocen i argumentacji. Dla osiągnięcia tego celu koncepcja Bocheńskiego jest najpierw omówiona, następnie wskazane są cechy myślenia etycznego sprzyjające jego podatności na zabobony filozoficzne oraz podjęty jest problem możliwości rozpoznawania i ograniczania zabobonów w refleksji nad moralnością.

Przemocy jest coraz mniej – zarówno w czasie pokoju, jak i podczas wojen. Na przykładzie trzech konfliktów zbrojnych z ostatnich lat zastanawiam się, czy decydenci powinni prowadzić działania zbrojne w taki sposób, by zminimalizować całkowitą liczbę ofiar. Pokazuję, że ani obowiązujące obecnie normy prawa międzynarodowego, ani osądy moralne na temat dopuszczalności stosowania przemocy nie wymagają od decydentów ograniczania całkowitej liczby ofiar konfliktów zbrojnych w każdym przypadku.

"Traditional interpretations of Kantian idea of autonomy – based on the classical texts such as Kritik der praktischen Vernunft and Grundlegung zur Metaphysik der Sitten – stress basically one point: action is autonomous only when an agent obeys the law. In this paper, the author tries to introduce an interpretation of Kant’s practical philosophy, which covers a wider perspective, resulting in the idea of “radical autonomy”. Re-reading classical texts of Kant in connection with Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft (...) and Tugendlehre I try to show, that Kant’s conception of autonomy also allows for acting, that is not determined by the law (i.e. categorical imperative). Roughly, to be radically autonomous you do not have to be necessarily moral (there are other conditions that make your autonomy valid). This paper adopts reasons of „historicistic enlightment” (Schnädelbach), which is rather contrary to the general anti-historicistic context of Kant’s philosophy. Although this approach seems to be against the Kantian „metaphysical hipotheque” (e.g.: pure Faktum der Vernunft, absolute justification/Grundlegung of morality), it provides a (re)interpretation that allows to defend the broadened idea of autonomy. And this ‘radical autonomy’ shows some explanatory attractiveness of Kant’s ethical theory in the contemporary critical horizon of historicism. ". (shrink)

Dla materialnej etyki wartości typowa jest teza, że wartości są ujmowane w akcie czucia. W artykule rozważam pytanie, co jest właściwym przedmiotem czucia wartości w etyce N. Hartmanna, który odróżnia wartościowy charakter, treść wartości oraz powinność. Stwierdzenie, że takim przedmiotem jest wartość, jest zatem zbyt ogólne. Analiza poglądów Hartmanna ukazuje, że w aksjologicznym czuciu dane są wprawdzie wszystkie te momenty wartości, ale niejasno. Faktem jest jednak, że tylko czucie ujmuje wartościowy charakter oraz powinność. Tę rolę czucie spełnia zarówno w (...) praktycznym życiu, jak i w badaniu filozoficznym. (shrink)

B. Spinoza w Etyce w porządku geometrycznym dowiedzionej argumentuje za nieśmiertelnością ludzkiej duszy. Bliższa analiza pokazuje jednak, że owa „nieśmiertelność” niewiele ma wspólnego z tą, za którą opowiadała się tradycyjna metafizyka. W artykule badam argumentację Spinozy i wykazuję, że dowody tez, na które się powołuje, są problematyczne.

Wiadomo, że Peter Singer chce być rzecznikiem tego, co racjonalne. Z jego punktu widzenia najistotniejsza jest wiedza przyrodnicza, a za wartościowe zostają uznane tylko te rzeczy, które da się udowodnić. Zgodnie z racjonalistami świat powinien składać się z trzech elementów: wiedzy, technologii i ekonomii. Zatem, jedyna korzyść z wiedzy jest taka, kiedy to daje gotowe osiągnięcia. W tym ujęciu prawda, obiektywna prawda staje się czymś zbędnym. Wiedza i nauka stają się funkcją utylitarnych celów, które człowiek może osiągnąć. Wszystkie wartości i (...) normy, które nie mogą być zredukowane do kryteriów użyteczności, do praktycznych rezultatów są bezwartościowe. Peter Singer twierdzi, że moralnie znacząca jest zdolność do odczuwania bólu i chęć jego unikania. Sprawą najważniejszą jest zdolność do cierpienia i naturalna chęć jego uniknięcia. Singer opowiada się za utylitaryzmem preferencji w etyce. Ogólnie rzecz ujmując, chodzi o to, że ludzie pragną maksymalizować szczęście i unikać takich stanów, jak cierpienie. (shrink)

Celem artykułu jest analiza rozbieżności w kwalifikacji deontologicznej czynów pomiędzy etyką ogólną a normami kodeksowymi psychoterapii. Wspominane rozbieżności analizowane są na przykładzie normy poufności i normy taktu. Wykazane zostają rozbieżności pomiędzy podstawowymi kategoriami deontycznymi w obu porównywanych systemach w zakresie norm poufności i taktu, świadczące o niezależności etyki zawodowej psychoterapeutów od etyki ogólnej.

The purpose of the present article is to reconstruct the axiological contents of the norm “My station and its duties” in the ethics of Bradley. As the ethics of Bradley is only a fragment of his metaphysics, reconstruction of these contents requested an investigation of his arguments in favour of the norm “My station and its duties”, contained in his philosophical doctrine. Among them the conception of goodness as an attribute of the Absolute has been found which is realized in (...) the sphere of volitional activity of the man. (shrink)

The main objective of this paper is to show that contemporary physicalism in its various forms constitutes the ground for cynicism, relativism and nihilism which plague both the present moral life and theory. Physicalism is understood as a view according to which the so called laws of physics are considered to be the sole, objective and true laws of the entire reality. Its basic concepts develop parallel to the development of the concepts of physics and effect human attitudes in morals, (...) politics, economy, etc. In effect, it tends to blur, or even to totally erase the border between what is physically possible and what is allowed from the moral point of view thus jeopardizing the very core of human and specifically interpersonal relations. (shrink)

The article deals with the moral aspect of war. The writer points out the actual danger of total war and its consequences, as well as the reflection of this danger in social consciousness and in the development of the pacifistic movement. Further he emphasizes the importance of the ethical reflection relating to the phenomenon of war. This reflection has a long tradition and may be found both in philosophic and moral literature and in letters. Nowadays the social-political literature and the (...) military one are especially rich in ethic opinions. This requires not only a further development of the mentioned reflection from definite positions, particularly from the Marxist ones, with regard to the scale and the strength of the socialist anti-war movement, but also analyses relating to the essential contents of the mentioned reflection in the course of history and in the present time. (shrink)

W niniejszym artykule zaprezentowana została wizja mądrości praktycznej w ujęciu Paula Ricoeura. Głównym celem rozważań było sprawdzenie, na ile jego propozycja umożliwia dokonanie oceny zjawisk wpływających negatywnie na zdolności krytyczne człowieka. Omawiane zagadnienie przedstawiono w świetle poglądów innych współczesnych myślicieli, takich jak Alasdair MacIntyre czy Charles Taylor. Przeprowadzone analizy wykazały, że mądrość praktyczna kreuje wizję dobrego życia, buduje więzi przyjaźni, domaga się teleologicznego sposobu urzeczywistniania idei sprawiedliwości. Konfrontacja wątków podjętych przez Ricoeura ze specyfiką kultury liberalizmu neutralnego pozwoliła na stwierdzenie, że (...) współcześnie ograniczeniu uległa możliwość kwestionowania własnych sądów moralnych, co jest podstawową umiejętnością phrónimos – człowieka rozsądnego. (shrink)

Tekst jest wstępem do dyskusji, prezentującym pokrótce będącą jej przedmiotem książkę Etyka chrześcijańskiej dla postchrześcijańskiej epoki Sebastiana Gałeckiego. Według autora książka usiłuje znaleźć odpowiedź na pytanie o to, czy wciąż możliwe jest ponowne połączenie trzech tradycji chrześcijańskiego myślenia o moralności: etyki prawa naturalnego, etyki sumienia i etyki cnót. Chodzi o takie połączenie, które nie będzie prostą rekonstrukcją średniowiecznych traktatów etycznych, lecz stworzeniem całkowicie współczesnego systemu, wyrażonego w języku zrozumiałym dla dzisiejszej kultury Zachodu — kultury deklaratywnie zrywającej ze swoim dziedzictwem chrześcijańskim, (...) choć wciąż do niego nieświadomie powracającym i nawiązującym. (shrink)

Vast transformations in the conditions of human life and the growth of scientific knowledge call for large-scale reconstruction in morality. This is the historical context for the contemporary problem of the relation between empirical knowledge and ethics. The present paper examines the metaethical aspects of this problem. It is argued that the sharp isolation of ethics from empirical science, representing a philosophical convergence of Kantian, phenomenological and positivist theses, should be seen as a distinctive intellectual program in the 20th century (...) ethics and not as an established theory; that this program has by now had its trial and failed, both on the conceptual and the empirical side; that the program rests on a psychology now abandoned in the progress of science. It is suggested that an opposing integrative program which relates empirical knowledge and ethics is more likely to succeed, that it is better grounded psychologically and stands a better chance of a helping deal with the practical problems of morality in the contemporary world. These several theses are explored in outline, with some indication of the way conceptual frameworks in ethics are to be justified in the long run. (shrink)

The Notion of Substance in the "Ethics" by Spinoza Spinoza searched for a language that could help him to create a monistic system of ethics. Latin was in the 17th century a fairly malleable medium of communication. In its philosophical use it was largely a creation of Descartes. Spinoza wanted to use it in a way that would resemble Euclid's treatement of geometry. He needed a language that would clearly and precisely describe the proces by which a man could liberate (...) himself from the power of passions that hamper natural propensity for social peace and mental equanimity. He decided to begin by describing nature, which was responsible for man's proclivities and abilities. Consequently he needed a new concept of substance which on the one hand could be defined by some initial axioms, and on the other hand would sufficiently flexible to include various aspects of human thought. It is interesting that when Spinoza had to make a choice between flexibility and content, he resolved to adopt a strict method of reasoning at the cost of the received understanding of substance. It is possible that these linguistic considerations led him to adopt the view that substance is identical with God and as such encompasses all principles of operation of the human mind and premises for the deriving of all fundamental concepts popular in his times. (shrink)

Głównym przedmiotem tekstu jest prezentacja różnych mutacji tej teleologicznej teorii etycznej. Wywodzący się z klasycznego utylitaryzmu konsekwencjalizm posegregowany został według kilkunastu różnych kryteriów. Ukazany zarys uzupełniono też zestawieniem zalet i wad przypisywanych tej teorii.

Artykuł rewiduje stworzoną przez Roberta L. Selmana teorię przyjmowania perspektyw przez umysł w kontekście koresponujących z nią tradycji, takich, jak fenomenologia i filozofia umysłu. Uwzględnia implikacje owej teorii w etyce. Przyjmowanie perspektyw to jedna ze zdolności poznawczych, rozwijających się w toku ontogenezy. Autorka broni koncepcji “autonomicznej współzależności”, która pozwala Selmanowi odróżnić interaktywność ludzkiego od zdolności formułowania niezależnych sądów przez podmiot moralny. Elastyczny, interaktywny umysł nie oznacza otwarcia na ekspansję innych; z kolei jego izolacja w formacie „egoligicznym” nie chroniłaby przed (...) taką ekspansją. Przeciwnie: jakość relacji międzyludzkich zależy od tego, jak postrzegamy i rozumiemy innych, uwzględniając owo intersubiektywne poznanie we własnym zachowaniu. (shrink)

Both in Polish and international literature Duns Scotus’ ethical thought has had a number of conflicting interpretations. The article presents the main elements of Duns Scotus’ ethical thought. The quaestions it tries to answer are the following: a) is Scotus’ ethics voluntaristic; b) if so, what type of voluntarism can one attribute to Scotus. Finding Scotus’ ethics moderately voluntaristic I distinguish and characterize three types of voluntarism that could be attributed to Scotus: psychological voluntarism (Duns finds the will more perfect (...) than the intellect as its acts are more perfect); theological voluntarism (Duns takes the Commandments of the first table to be obligatory in a stronger way than the Commandments of the second table), causal voluntarism (the will is taken to be the primary cause of free action, non determined even by the most perfect good). (shrink)

This article is an attempt to reconstruct and analyse the outline of hierarchy of goods in the ethics of Professor Władysław Tatarkiewicz, a distinguished Polish historian of philosophy and aesthetics, a well known philosopher and aesthetician, but somewhat underestimated, in the opinion of the author of this article, as a moral philosopher. In his opinion Władysław Tatarkiewicz emphasized the specific features of his philosophical position most clearly in his monographs “On the Absoluteness of Goodness”, “On Happiness”, and minor axiological papers. (...) In his philosophy ethics is equated with axiology and provides a clue for reconstruction of the whole system of his views. (shrink)

There are some reasons to treat the principle of beneficence and the principle of nonmaleficence as separates. One of these reasons is, that they may sometimes stay in opposition. Then the question arises: to which of the two priority should be given. To resolve this in the area of medical ethics, a definition of the principle of nonmaleficence, considering its meaning and importance, seems to be necessary.