On the twentieth anniversary of the death of one of the most important contemporary political and social philosophers, John B. Rawls (1921–2002), in this paper the authors deal with his understanding of the relationship between civil disobedience and freedom within the framework of a liberal constitutional democracy based on the rule of law. The fundamental starting point of Rawls’s theory, and thus of this work, is that civil disobedience expresses disobedience to the law within the limits of fidelity to the (...) law, although it is at the outer edge thereof. If the freedom of thought expressing disobedience to unjust laws is one of the fundamental freedoms, then civil disobedience can be understood not only as a corrective to liberal constitutional democracy but also as a realistic attempt to “save” it. This is an important topic of contemporary political philosophy, considering the increasingly widespread discourse about the crisis of liberalism in general today, and the impact of that crisis on the institutions of liberal constitutional democracy, among which the state stands out, but in fact law and the legal system as a whole. (shrink)

Prvi del prispevka obravnava besedilno ustavo – in argument namena, s katerim razlagalci včasih radi istovetijo svoje odločitve v konkretnem sporu z voljo ustavopisca. Takšno rabo tega argumenta avtor izpodbije. Z miselnim eksperimentom pa nato utrjuje še, da bi ustavna teorija morala razlikovati med istočasno vplivnimi a) besedilno ustavo, b) predstavnoskladnimi oziroma ideološkimi ustavami in c) habitusom v smislu družbene ustave. | Besedilo je bilo napisano ob dvajsetletnici Ustave RS in objavljeno v jubilejnem zborniku: Igor Kaučič , Dvajset let (...) Ustave Republike Slovenije. Pomen ustavnosti in ustavna demokracija. (shrink)

Dva su osnovna shvatanja odnosa između ustavnih prava i analize proporcionalnosti. Prvo drži da postoji nužna veza između ustavnih prava i proporcionalnosti; drugo tvrdi da pitanje o tome da li su ustavna prava i proporcionalnost povezani zavisi od toga šta su ustavotvorci zapravo odlučili, tj. zavisi od pozitivnog prava. Prva teza se može označiti kao “teza o nužnosti”, druga se može označiti kao “teza o kontingentnosti.” Prema tezi o nužnosti, legitimnost proporcionalnosti je pitanje prirode ustavnih prava, dok je prema (...) tezi o kontingentnosti legitimnost proporcionalnosti pitanje tumačenja. U članku se zastupa teza o nužnosti. | Prethodna verzija ovog članka je objavljena u Chinese Yearbook of Constitutional Law (2010). 221–235. (shrink)

Članak razmatra pojam demokracije Johna Deweya u odnosu na ranije i suvremene radikalno ljevičarske ideje. Ističu se slična epistemološka, antropološka i politička stajališta u ovim teorijama. Vrlo je važno odbacivanje ili podcjenjivanje političke demokracije i naglasak na demokratskom životu s ciljem stvaranja novog društva, posve drukčijeg od postojećih društava. Članak je podijeljen u tri dijela. Prvi dio istražuje razumijevanje demokracije kao nepolitičkog fenomena i kao sinonima za novi oblik ljudske egzistencije u mladog Marxa te kasnijim stavovima Marxa i Lenjina o (...) demokraciji kao »hipokriziji«. Drugi dio analizira Deweyev pojam demokracije kao »načina povezanog življenja« i skreće pozornost na neke značajne podudarnosti i, također, razlike spram Marxovih ranih ideja. Treći dio razmatra razumijevanje demokratskog društva kao identičnog s globalnim društvom u kojem komunikacija među ljudima nije ograničena političkim granicama. U ovom se pitanju također prepoznaju značajne podudarnosti u mišljenju Marxa, Deweya i nekih suvremenih mislilaca . Zaključak je da su politička demokracija i demokratsko društvo kompatibilni, no ideja neke vrste novog nepolitičkog demokratskog društva osim globalnog društva se smatra nerealističnom. (shrink)

Političko je obrazovanje dio općeg obrazovanja; utoliko se doima smislenijim posvetiti se opsežnijem, kako bi se ono podrobnije moglo razvrstati na odgovarajući način. Stoga sljedeća promišljanja ne trebaju stajati direktno pod geslom »demokracija i obrazovanje«, već imaju za zadaću razjasniti pitanje »obrazovanja u uvjetima demokracije«. U tu će svrhu Bolonjski proces ponajprije biti prikazan kao izričaj dominantnog razumijevanja obrazovanja u Njemačkoj odnosno Europi. Nakon okretanja ka humboldtovskom pojmu obrazovanja kao izrazu ideala, nekoć karakterističnog za široka područja školskog i univerzitetskog (...) obrazovanja u Njemačkoj, daljnji povijesni korak unazad trebao bi dovesti do platonskog pojma obrazovanja – kao izraza onog humanizma koji je u 19. stoljeću Humboldt postavio kao mjerilo vlastite školske i univerzitetske reforme. Na kraju, u kratkom rezimeu, povijesni početak i povijesni kraj bivaju usporedno suprotstavljeni. (shrink)

Celem artykułu jest krytyka kilku popularnych argumentów przeciwko wykorzystywaniu współczesnych osiągnięć biomedycznych do poprawiania ludzkiej kondycji fizycznej lub umysłowej. Na przykładzie prac Habermasa, Sandela, Fukuyamy omówię trzy argumenty tego typu odwołujące się do: 1) autonomii; 2) życia jako daru; 3) naturalnej równowagi. Na koniec pokażę, że sprzeciw względem niektórych propozycji biomedycznego polepszenia kondycji ludzkiej może być wynikiem swoistego błędu poznawczego, który psychologowie określają jako efekt status quo.

Polazeći od nekih razmatranja o obuci učitelja općenito, a i o normativnom primatu liberalizma nad demokracijom, autor zagovara stajalište da bi političko obrazovanje u srednjim školama trebalo podučavati osnove političkih institucija i pravnog sistema kao takve. Međutim, čini se da postoji rastući konflikt između učenja demokraciji i sposobnosti političkog prosuđivanja u sve kompleksnijoj i raznolikijoj političkoj stvarnosti.

Avtorica obravnava aktualne razprave o modernizmu in postmodernizmu z vidika projekta radikalne demokracije. Dokazuje, da zavračanje moderne racionalistične univerzalistične epistemologije ne pelje nujno v politični konserva-tivizem. Nasprotno, kritika te epistemologije odpira možnosti za artikulacijo projekta radikalne in pluralne demokracije. Avtorica označuje ta projekt kot nadaljevanje demokratične revolucije s pomočjo postmodernistične kritike.

Avtorica obravnava alternativo med skeptično in racionalno argumentacijo kot izsiljeno izbiro, s katero se konstituira tako subjekt v navadni govorici kakor subjekt v demokraciji. Članek analizira skeptično in racionalno argumentacijo kot dva načina, kako se subjekt lahko izogne izsiljeni izbiri in nemožnosti govorice na eni strani in neutemeljenosti demokracije na drugi. Subjekt skeptične argumentacije se izogne temu, da bi vzel nase brezopornost govorice in demokracije, tako, da ubeži v neskončno ponavljanjerefutacije, subjekt racionalne argumentacije pa v neskončno približevanje pogojem idealne argumentacije.

ŠVIHURA, L. 2019. Umenie života a liberálna kultúra. Prešov: Filozofická fakulta Prešovskej univerzity v Prešove. ISBN 978-80-555-2322-4.

John Dewey je, mimo Ch. S. Peircea i W. Jamesa, znan ne samo kao utemeljitelj klasičnog američkog pragmatizma, već i po bitnom obolu razvoju suvremene reformske pedagogije, kao i obolu legitimaciji demokratskog društvenog modela, što je u međuvremenu postalo poznato i izvan okvira akademskog konteksta obrazovanja. U sljedećem članku valja iz perspektive teorije djelovanja sistematski detektirati implicitan odnos među njegovim konceptima pragmatizma, pedagogije i demokracije, kao i manevarski prostor ili ograničenja koja odatle proizlaze za sadašnjost. Uslijed spomenutog, u središte dospijeva (...) pitanje uspješne životne prakse, zrcaljene u Deweyevom pledoajeu za dokidanje klasičnog dualizma teorije i prakse na socijalnoj, političkoj, etičkoj i znanstvenoj razini. (shrink)

Według Jürgena Habermasa w warunkach eugeniki liberalnej ludzka samowiedza gatunku może ulec zmianie, dlatego należy wprowadzić regulacje, które pozwolą sprawować kontrolę nad wykorzystywaniem i nad rozwojem nowych biotechnologicznych metod. Zachowanie obecnej samowiedzy jest ważne, aby zapewnić podstawę dla funkcjonowania uniwersalistycznie pojmowanej moralności, pozwalającej osobom w sposób sprawiedliwy regulować swoje konflikty. Na dwie przesłanki samowiedzy gatunku składa się: postrzeganie siebie przez osoby jako wyłącznych autorów własnego życia oraz jako członków społeczeństwa, między którymi panują symetryczne relacje. Zachowanie takiej samowiedzy nie jest możliwe (...) w sytuacji, gdy genetycznymi zadatkami jednych osób przed ich urodzeniem rozporządzali inni. Habermas proponuje, aby rozwój biotechnologii poddać regulacjom zgodnym z etyką gatunku, która jest rekonstrukcją warunków samowiedzy do tej pory przez nas posiadanej. Sformułowana przez niego etyka gatunku zakłada nierozporządzalność genetycznymi cechami nienarodzonych, jednak nie przesądza o stosowaniu genetycznych ingerencji w celach terapeutycznych, na które, według Jürgena Habermasa, można zakładać zgodę przyszłych osób, nie naruszając samowiedzy stanowiącej podstawę uniwersalistycznej moralności. (shrink)

One of the important questions in the interpretation of Rawls’s philosophy is the connection between the two problems he wrote about throughout his life – justice and legitimacy. In this paper, I take the difference principle as a special feature of Rawls’s theory of justice, while I take the idea of the public reason as a special aspect of his theory of legitimacy, and I try to show that both aspects are connected, that is, that we should not see them (...) as two separate projects. I am trying to show that we should formulate the justification of the difference principle as a justification of a particular socio-economic arrangement rather than as an abstract principle, one that is better than other legitimate arrangements. For Rawls, property-owning democracy and liberal socialism are socio-economic arrangements that realize the difference principle. The main difference between the two systems is that in the first one, private ownership of the means of production is allowed, but it is widely dispersed. In this paper, I try to show how such a system can be publicly justified. The justification that we need to use is precisely the one that Rawls formulates through the idea of the public mind, by referring to the political values contained in our public political culture. (shrink)

Tematem artykułu są zaobserwowane w dyskursie internetowym poglądy osób bezdzietnych z wyboru (BzW) na kwestie wykluczenia. Zwracają one uwagę na wykluczenia kulturowe, których doznają, nie wpisując się w normatywny wzorzec rodziny nuklearnej. Równocześnie przejawiają silnie dyskryminacyjne postawy wobec osób dzietnych – zwłaszcza tych w gorszej sytuacji finansowej. Tekst powstał na podstawie badań prowadzonych w 2019 i 2020 roku w internetowej strefie publicznej (komentarze na blogu Bezdzietnik.pl) oraz prywatnej (facebookowe grupy dedykowane osobom bezdzietnych z wyboru). Szczególną uwagę zwrócono na zawarty w (...) wypowiedziach podtekst ideologiczny i światopoglądowy, wskazujący na bliskie związki wypowiadających się osób z ideologią liberalną. (shrink)

Problem kobiecej tożsamości jest zagadnieniem żywym we współczesnym dyskursie feministycznym. Szczególne miejsce zajmuje on zwłaszcza we francuskiej myśli feministycznej, reprezentowanej między innymi przez liberalną feministkę Élisabeth Badinter. Najnowsza książka filozofki, zatytułowana Konflikt: kobieta i matka, stanowi szczegółowe opracowanie obowiązujących obecnie poglądów na naturę kobiety jako matki, która pragnie także realizować swoje własne, indywidualne potrzeby. Stąd tytułowy konflikt wartości, będący podłożem współczesnego kryzysu kobiecej tożsamości. Początki tożsamościowego myślenia kobiet przypisuje się matce europejskiego feminizmu, Simone de Beauvoir. Badinter, kontynuując tożsamościowe rozważanie de (...) Beauvoir, analizuje wpływ myślenia naturalistycznego i maternalistycznego na obowiązujący obecnie status kobiet. Filozofka zajmuje się także wyjątkowym przypadkiem Francuzek, które ze względu na historyczną specyfikę realiów życia we Francji jako jedyne realizują współcześnie model spełnionej kobiety i zaangażowanej matki. (shrink)

Shvaćajući kulturni pluralizam kao činjenicu suvremenog liberalno demokratskog društva, uočava se njegova problematičnost u odnosu na same liberalno-demokratske ideje. Demokracija polazi od prava većine, a liberalizam polazi od pojedinca kojemu su osigurana temeljna prava i dužnosti zanemarujući činjenicu njegova mogućeg pripadanja manjinskoj kulturi. Može li se odgovor na zahtjev kulturne različitosti pronaći isključivo u teoriji ljudskih prava ili je potrebno dopustiti postavljanje posebnih prava za pripadnike različitih manjinskih kultura? Je li takva posebna prava dovode u pitanje ideal jednakosti koji (...) se oduvijek smatrao temeljem pravednih odnosa? Will Kymlicka, polazeći sa svog liberalnog stajališta, navodi kako jedna obuhvatna teorija pravednosti u multikulturalnom društvu treba uključivati i opća prava, koja su pripisana svim pojedincima bez obzira kojim skupinama pripadali, ali i određena grupno-diferencirana prava ili »specijalni status« za manjinska prava.Understanding cultural pluralism, as a fact of the modern liberal democratic societies, it is problematic regarding the very liberal democratic ideas. Democracy starts with the majority rule, and liberalism is based on the individual, whose basic rights and duties are ensured, disregarding the fact of possible belonging to a minority culture. Can the answer to the demand of cultural diversity be found exclusively in the human rights theory or must we allow the setup of special rights for the for the members of different minority cultures? Do such “special rights” question the ideal of equality that was always considered to be a base of justice? Will Kymlicka, starting from his liberal standpoint, states that a comprehensive theory of justice in multicultural society must include both the general rights ascribed to all individuals, regardless of which groups they belong to, and the specific group-differentiated rights or “special status” for minority rights. (shrink)

Evidentno je postojanje veceg broja filozofsko politickih paradigmi u savremenoj politickoj teoriji i praksi. Svaka od njih (liberalna, radikalna konzervativna, socijalisticka) poseduje odredjene prednosti, ali je i bremenita - odredjenim opasnostima. Autor je misljenja daje neophodna njihova sinteza u pokusaju da se one primene na aktuelni drustveni trenutak u Srbiji. Proces transformacije drustva u svakoj drzavi je specifican i svaka mora da nadje sopstveni model za pristup pomenutom procesu. Clanak namerava da istrazi mogucu sintezu politickih paradigmi i da predlozi (...) nacin njihovog spajanja. U obzir ce se uzeti. pre svega, liberalna, ali i konzervativna i savremeno-socijalisticka (socijaldemokratska) filozofsko-politicka paradigma i promisljati ce se o mogucnosti njihovog ukrstanja. (shrink)

U članku se, prije svega, tvrdi da većina odgojne prakse u liberalno-demokratskom društvu službeno teži promicanju, kako ga nazivam, ‘ideala demokratskog karaktera’ za građane budućnosti. On utjelovljuje deweyjevsko uvjerenje da demokracija nije samo oblik političke zajednice nego i način življenja u kojem se pojedinci mogu razvijati u socijalno pravednim okolnostima. Zahtjevna priroda tog ideala se može činiti problematičnom, no nastojat ću pokazati da tomu nije slučaj. Ono što jest problem je omjer u kojem aktualna teorija i praksa odgoja odudara (...) od ideala, bez obzira na službene prigovore tom idealu. Deweyjevski uvidi u poveznice između oblika odgoja i oblika društva ukazuju da suvremena izdaja ili napuštanje ideala demokratskog karaktera iziskuje radikalnu kritiku stanja u kojem razmatranja suvremene kapitalističke ekonomije podrivaju široko prihvaćene težnje za dobrim životom i odgojem koji pridonosi ostvarenju tih težnji. (shrink)

Je li politika identiteta novi emancipacijski potencijal koji u formalizam liberalnih demokracija unosi zbiljski kulturni, socijalni i vrijednosni sadržaj grupnih identiteta ili se pak radi o kategorijalno proturječnom i neodrživom projektu koji razara autonomiju liberalnodemokratskog građanstva?Autor nastoji uravnoteženo odvagnuti značaj, poteškoće i doseg politike identiteta. U prvom dijelu razmatra se slojevitost i dinamičnost osobnih i grupnih identiteta, te političke artikulacije identiteta koje prethode današnjim raspravama. U drugom dijelu razmatraju se zahtjevi i poteškoće politike identiteta. One proizlaze iz njezina ishodišna (...) stajališta o političkom primatu koncepcije dobra pred koncepcijom prava, odnosno jednakom javnom i pozitivnom priznanju te prihvaćanju grupnih identiteta i socijalnih određenosti u političkoj artikulaciji zajednice. Naposljetku, autor ističe osobit značaj i izglede korektivnih vrijednosti politike identiteta za demokratsku pravednost.Is identity politics a new emancipatory potential which brings real cultural, social and value content of group identities into formalism of liberal democracies, or is it a case of categorically contradictory and untenable project which destroys autonomy of liberal-democratic citizenship?The author tries to weigh the importance, difficulties and scope of policy of identity in a balanced manner. The first part deals with the complexity and dynamics of personal and group identities, as well as political articulations of identities that precede the current discussions. In the second part the requirements and difficulties of identity politics are being considered. They arise from its starting position regarding the political primacy of the concept of the good over the concept of right, i.e. equal public and positive recognition and acceptance of group identities and social determination in the political articulation of community. Finally, the author emphasizes the special importance and prospects of corrective values of identity politics for democratic justice. (shrink)

Martha C. Nussbaum, Nowa nietolerancja religijna. Przezwyciężyć politykę strachu w niespokojnychczasach, trans. S. Szymański. Warszawa: Fundacja Kultura Liberalna.

Artykuł charakteryzuje zmianę francuskiej pluralistycznej demokracji zmierzająca do bipolaryzacji systemu partyjnego i podziału ideologiczno - programowego na prawicę i lewicę społeczną. Dwubiegunowo ść bvła pochodną prezydenckiego ustroju V Republiki przy odpowiedzialności premiera przed parlamentem. Ważne były także przemiany w strukturze społeczeństwa na dwie podstawowe klasy i siły społeczne, tj. pracodawców i pracowników najemnych. W kryterium stosunku do własności i zakresu ingerencji państwa w gospodarkę, orientacja prawicowa obejmuje gaullistowski Ruch na Rzecz Republiki i liberalną Unię Demokracji Francuskiej, natomiast do orientacji lewicowej (...) zalicza się nurt socjalizmu reformistycznego i ruch komunistyczny. Omówione zostaną także organizacje skrajne. (shrink)

Tekst se bavi problemom može li produžetak trajanja ljudskog života biti uključen u ustavna temeljna pitanja dobro uređenog društva, bilo kao pravo koje treba biti zaštićeno, ili kao zabrana. Kada govorimo o mogućoj zabrani, pitanje je postoje li razlozi na koje je moguće pozvati se u temeljnim zakonodavnim ustanovama društva, kao osnovu za zabranu istraživanja, ili tehnološke prakse, u cilju značajnog produžetka trajanja ljudskog života. Može se činiti očitim da, ako ne postoji pozitivan odgovor na to pitanje, zabrana ovih (...) aktivnosti slijedi neposredno. Međutim, to nije ispravno. Čak i ako nije moguće uspostaviti zabranu na razini ustavnih temeljnih pitanja, može biti još uvijek moguće odrediti zakone na nižim razinama zakonodavstva. Kao posljedica, pojavljuje se novi problem – možemo li odrediti, među temeljnim ustavnim pitanjima, pravo na razvijanje istraživanja i na korištenje tehnoloških resursa, u cilju značajnog produžetka trajanja ljudskog života. Analiziraju se dvije vrste argumenta. Jedan od njih kaže da je produžetak trajanja ljudskog života štetan, budući da ugrožava ljudsku prirodu, a drugi kaže da produžetak trajanja ljudskog života nije koristan, s obzirom da vodi do besmislenosti i dosade. (shrink)

Kljub temu, da je bil Louis Rossel eden vodilnih akterjev v francoski državljanski vojni, se ga veliko manj spominjamo in je tudi veliko manj spoštovan kot vodilni misleci komune. Tu analiziram njegovo sodelovanje pri tem dogodku in pri predhodni kampanji Nacionalne obrambe, opirajoč se pri tem tako na biografijo Edith Thomas kot na Rosslova lastna posthumna dela. Prevladujoča domneva, da je Rossla motivirala lastna ambicioznost, ki naj bi bila pogubna za usodo komune in nasprotujoča njenim revolucionarnim egalitarnim načelom, se na (...) podlagi obstoječih dokazov zdi poenostavljena. Še več, takšni domnevi lahko nasprotujemo z interpretacijo komune in državljanske vojne v Franciji kot drame, še posebej če se navežemo na dela Jeana-Pierra Vernanta in Pierra Vidala-Naqueta o grški tragediji. (shrink)

Tema je ovoga članka odnos između modernog procesa globalizacije i demokracije. Razmatranje započinje konceptom demokracije, njegovim različitim značenjima i raznim slojevima, zamkama i paradoksima, posljedicama i učincima, prednostima i nedostatcima u obzoru suvremenog života. Nakon uvoda u temu, članak ocrtava kratki povijesno-filozofijski pregled razvoja globalizacije od drevnih vremena do suvremenog svijeta. Žarište filozofskog gledišta jest ono dvojice značajnih autoriteta i nasuprotnih pristupa u procesu razvoja ‘svjetskog društva’ – Immanuela Kanta i Georga Wilhelma Friedricha Hegela. Kant je objasnio sredstva statusa ‘svjetskog (...) građanstva’ kao ‘prirodne svrhe’. Hegel je izložio nužnost razvoja svjetske povijesti do stanja globalne slobode. Pitanje: ugrožava li process stvaranja globalnog društva demokraciju u modernom svijetu – ključno je pitanje danas. Svi se slažu da globalizacijski proces oslabljuje područje autentičnog političkog djelovanja. Demokracija ima izvor u ‘polisu’ ili malome gradu- republici, te je simbol vladavine u maloj političkoj zajednici. Korak od demokracije polisa prema demokraciji nacionalen države bio je rezultat promjene od izravne prema predstavničkoj demokraciji. Prijelaz s nacionalne na supranacionalnu i globalnu politiku zahtijeva novu bitnu transformaciju demokracije. (shrink)

Książka ta jest poświęcona analizie filozofii politycznej Johna Deweya osadzonej w kontekście kryzysu liberalizmu po pierwszej wojnie światowej. Jedną z dróg wyjścia z impasu, w jakim znalazła się myśl liberalna, był radykalny liberalizm reprezentowany przez takich intelektualistów, jak John Dewey, Bertrand Russell, Karl Polanyi i Karl Mannheim. Wymienieni myśliciele upatrywali szans na odrodzenie liberalizmu w odrzuceniu koncepcji wolnorynkowych i dialogu z myślą socjalistyczną. W pracy przedstawiono zręby ideologii radykalnego liberalizmu oraz stosunek lewicowych liberałów do innych ideologii, w szczególności zaś (...) do liberalizmu ekonomicznego i rewolucyjnego marksizmu. Osobny rozdział pracy poświęcony jest refleksji Johna Deweya na temat demokracji, która należy do najoryginalniejszych osiągnięć amerykańskiego filozofa. Przedstawiona interpretacja uwypukla związki myśli Johna Deweya z radykalizmem Nowej Lewicy oraz twórczością takich teoretyków, jak C. W. Mills Axell Honneth czy James Bohman. Drugim ważnym obszarem podejmowanych w pracy rozważań jest rekonstrukcja Deweyowskiej koncepcji myślenia jako rozwiązywania problemów. Pragmatyzm utrzymuje, że możliwe jest znalezienie mniej lub bardziej obiektywnych odpowiedzi na pytanie, co należy robić w danej problematycznej sytuacji. „Pragmatyczne oświecenie”, by posłużyć się terminem Hilarego Putnama, wyrzeka się oświeceniowego uniwersalizmu, ale nie rezygnuje całkowicie z roszczeń do obiektywności w dziedzinie rozstrzygnięć moralnych i politycznych. (shrink)

Problem uzasadnienia demokracji jest jedną z centralnych kwestii, którymi zajmują się specjaliści z zakresu teorii społecznej. Po straszliwych doświadczeniach XX wieku nie jest sprawą łatwą ani jednoznaczną wskazać, dlaczego powinniśmy bronić systemu demokratycznego. Oczywiste jest, że liberalna demokracja minimalizuje zagrożenia jednostki, ale powstaje wtedy kwestia, czy wolność jednostki powinna być centralną wartością, do której wszelkie inne wartości społeczne powinny zostać odniesione. Niniejsza książka dotyka właśnie tego węzłowego dla nowoczesności tematu. […] Autor włożył wiele wysiłku w analizę i interpretację koncepcji (...) Deweya, Habermasa i Rorty’ego. Każdy z tych myślicieli jest autorem skomplikowanych i niejednoznacznych koncepcji. Nie jest więc łatwo w jasny sposób przedstawić ich czasem niezwykle zawiły tok rozumowania. Jedną z wielkich zalet omawianej monografii jest właśnie jasna prezentacja omawianych w niej poglądów”. Prof. dr hab. Leszek Koczanowicz (Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej) „to doskonała książka […]. Świetnie napisana, oryginalna, nowatorska, a jednocześnie przybliżająca polskiemu czytelnikowi istotne aspekty twórczości dwóch spośród najwybitniejszych i najbardziej wpływowych filozofów współczesności”. Prof. Wojciech Sadurski (Sydney University). (shrink)

Zainteresowanie społecznym nauczaniem Kościoła wynika między innymi z faktu, że stawia ono siebie w ciągłym dialogu ze współczesną myślą społeczną. Dialog z ideologią liberalną zajmuje tu niewątpliwie znaczycie miejsce. Wynika to z faktu, ze współczesne próby rozwiązania kwestii społecznej w krajach o ustabilizowanej demokracji nawiązują czysto do liberalnych rozwiązań zarówno w sferze życia społeczno-politycznego, jak i społeczno-ekonomicznego. Katolicka nauka społeczna wychodzi naprzeciw wyzwaniom społecznym, politycznym, ekonomicznym i kulturowym współczesnych społeczeństw, państw i narodów z dziedzictwem własnej myśli społecznej, który Kościół reprezentował (...) w całej swojej historii, szczególnie od encykliki „Rerum Novarum" Leona XIII do „Centesimus Annus" Jana Pawła II, Uwzględniając wyniki analizy trudnych spraw społecznych, Kocioł w swoim nauczaniu poszukuje wciąż aktualnych rozwiązań, nawiązując do własnej historii i tradycji. (shrink)

Zainteresowanie społecznym nauczaniem Kościoła wynika między innymi z faktu, że stawia ono siebie w ciągłym dialogu ze współczesną myślą społeczną. Dialog z ideologią liberalną zajmuje tu niewątpliwie znaczycie miejsce. Wynika to z faktu, ze współczesne próby rozwiązania kwestii społecznej w krajach o ustabilizowanej demokracji nawiązują czysto do liberalnych rozwiązań zarówno w sferze życia społeczno-politycznego, jak i społeczno-ekonomicznego. Katolicka nauka społeczna wychodzi naprzeciw wyzwaniom społecznym, politycznym, ekonomicznym i kulturowym współczesnych społeczeństw, państw i narodów z dziedzictwem własnej myśli społecznej, który Kościół reprezentował (...) w całej swojej historii, szczególnie od encykliki „Rerum Novarum" Leona XIII do „Centesimus Annus" Jana Pawła II, Uwzględniając wyniki analizy trudnych spraw społecznych, Kocioł w swoim nauczaniu poszukuje wciąż aktualnych rozwiązań, nawiązując do własnej historii i tradycji. (shrink)

Celem artykułu jest skonstruowanie pewnego eksperymentu myślowego polegającego na zastosowaniu koncepcji neo-monadyzmu Gabriela Tarde’a do przemyślenia podstaw liberalnej oikodycei. Przez liberalną oikodyceę rozumiem koncepcję ładu społecznego opartą o idee racjonalnej, autonomicznej jednostki działającej w warunkach wymiany ekonomicznej. Zaproponowana przez Tardea rekapitulacja leibnizjańskiej koncepcji monadyzmu w świetle współczesnej mu wiedzy i zastosowanie jej do świata społecznego pozwala na stwierdzenie, że taki model podmiotowości jest niewystarczający do wytłumaczenia wielu - z pozoru nieracjonalnych - zjawisk jak ruchy populistyczne czy spekulacje finansowe, charakterystycznych dla (...) ekonomii politycznej XXI wieku. (shrink)

Bez wątpienia w historii filozofii polityki istnieją pytania, które mają pozaczasowy charakter, jednym z nich jest pytanie o to, czym jest polityka. Nie oznacza to jednak, że filozofia polityki to jedna tradycja powiązanych ze sobą idei, która rozpoczęła się w starożytnej Grecji i trwa do dziś. Istnieją bowiem w jej ramach pytania związane z duchem czasów i określoną kulturą. Także odpowiedzi na odwieczne pytania zależą od problemów danej kultury i epoki, od tez nurtu filozoficznego, z którym identyfikuje się dany myśliciel (...) czy od ogólnego trendu filozoficznego panującego w danej epoce. Nie wszystkie są tak samo dobre dla określonego kontekstu historyczno-kulturowego. Niniejszy artykuł próbuje to wykazać, na trzech proponowanych współcześnie modelach polityki. Wybrani zostali autorzy, którzy są związani z odmiennymi szkołami filozofii polityki, którzy wskazali nowe drogi myślenia i badania, których można uznać za jednych z najczęściej komentowanych filozofów w drugiej połowie ubiegłego wieku, a także i obecnie, albowiem stali się punktami odniesienia, źródłem inspiracji czy krytycznej recepcji. (shrink)

Artykuł stanowi próbę określenia najważniejszych współczesnych trendów dotyczących rozpoznania społecznych, politycznych i kulturowych aspektów myśli (tradycji) liberalnej. W tym celu przedstawione i poddane analizie są dwa podejścia. Pierwsze z nich to główna obecnie definicja liberalizmu przez pryzmat praw i uprawnień jednostki. Teoria liberalna w tym ujęciu związana jest w bardziej ogólnymi dyskursami społeczno-kulturowymi na temat pluralizmu, praw jednostek, rządów prawa, konstytucjonalizmu, swobód politycznych, wolnego rynku i praw człowieka. Z drugiej strony zbadane zostaje stanowisko I. Wallersteina, dla którego liberalizm jest (...) wyrafinowanym konstruktem, projektem nastawionym na stworzenie i rozwijanie "geokultury" współczesnego świata - ideologicznej bazy usprawiedliwiającej nierówną dystrybucję bogactw i władzy w skali globalnej, układu powiązań określanego mianem nowożytnego (kapitalistycznego) systemu-świata. Zdaniem Wallersteina - którego wykładnia zaakceptowana zostaje w niniejszym tekście - ewolucja struktur systemu-świata nie uległa jeszcze zakończeniu, a niedawno jeszcze głoszony triumf kapitalizmu i liberalizmu musi być postrzegany przez pryzmat wielu faz, stadiów rozwoju i przemian zamiast w ramach tezy o "końcu historii". (shrink)