Internet jest przestrzenią, która otworzyła nowe możliwości prezentowania dziedzictwa kulturowego. Wraz z rozwojem sieci użytkownicy zyskali dostęp do cyfrowych kopii książek, dzieł sztuki oraz wizualizacji 3D zabytkowych budowli i całych miast. Kontakt z kulturą za pośrednictwem mediów nigdy wcześniej nie był tak łatwy. Trudno nie docenić tych możliwości, szczególnie mając w pamięci niedawne czasy pandemii, kiedy to kontakt z kulturowym dorobkiem człowieka ograniczał się głównie do form online. Zasoby online to ogromny rezerwuar materiałów wszelkiego typu, z którego użytkownicy wybierają zazwyczaj (...) te odpowiadające ich zainteresowaniom i preferencjom. Na stronach i platformach internetowych można znaleźć bogaty wachlarz multimediów, tekstów, zdjęć, filmów, symulacji i rekonstrukcji, materiałów związanych z każdym okresem kulturowej i artystycznej działalności człowieka. Różne są też źródła, z których zostały one zaczerpnięte. Duża część materiałów to cyfrowe kopie dzieł sztuki, skany manuskryptów, starodruków, starych fotografii i filmów, udostępnione na oficjalnych stronach instytucji kultury: muzeów, bibliotek czy archiwów. Jeszcze liczniejszą grupę stanowią zasoby, które zostały udostępnione w Internecie w efekcie spontanicznych, oddolnych praktyk jego użytkowników, udostępniających materiały pochodzące z ich prywatnych zbiorów. Są to m.in. zdjęcia wykonane eksponatom muzealnym, pomnikom i zabytkom, a także filmy kręcone w historycznych miejscach. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na problem prezentacji w cyberprzestrzeni treści związanych z dziedzictwem kulturowym oraz korzyści, jakie płyną z digitalizacji zasobów dziedzictwa kulturowego1. Rzadko zwraca się przy tym jednak uwagę na zagrożenia związane z rozpowszechnianiem tych materiałów online. Te same technologie, które pozwalają na prezentowanie obiektów kulturowych w cyfrowych mediach, prowadzą często do przedstawień daleko odbiegających od ich oryginalnego wyglądu, a czasem – do dekontekstualizacji. Zbyt duże zaufanie do możliwości współczesnej technologii może w efekcie prowadzić do degradacji kultury. W tekście przedstawiono przykłady podstawowych problemów związanych z tym zagadnieniem. (shrink)

Mimo iż przestrzenie miejskie nasycone są dziełami sztuki, pełniącymi ważne funkcje estetyczne, społeczne, edukacyjne, historyczne, obiekty te często są przez odbiorców niezauważane, nierozu­miane lub nieidentyfikowane jako sztuka. Autorka stawia tezę, że jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest brak profesjonalnych podpisów. Celem tekstu jest analiza tablic informacyjnych wybranych obiektów znajdujących się w Łodzi. Porównanie zebranych przykładów wskazuje na różnorodne braki w treści podpisów, ich nieczytelność, niewłaściwe umiejscowienie, a nawet zu­pełne pominięcie jakiegokolwiek tekstu informującego o danym dziele. Poddane analizie zostały dwadzieścia (...) dwa obiekty wykonane po II wojnie światowej, reprezentujące różne gatunki sztuki i typy przestrzeni. Artykuł kończą lista postulatów, których spełnienia wymaga prawidłowe oznaczanie dzieł sztuki (sporządzona na wzór dziesięciopunktowego przewodnika opracowanego przez Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie) oraz propozycja przykładowej tablicy (dotyczącej konkretnego muralu), która mogłaby stać się rozwiązaniem standardowym. (shrink)

Pomiędzy filozofią a resztą kultury rośnie przepaść. Podczas gdy filozofowie są całkowicie przekonani o ważności swojej dziedziny i doniosłości tego, co się w niej robi – jej pytań, jej argumentacji, jej odpowiedzi, jej wynalazków pojęciowych, jej błyskotliwych idei, to niefilozofowie coraz powszechniej ważność tę kwestionują, w doniosłość powątpiewają, argumentacji nie cenią, błyskotliwości nie dostrzegają i w ogóle nie pojmują o co cały ambaras. Wszak filozofia drwa nie narąbie, wirusów z komputera nie usunie, cen w sklepach nie obniży, w rubryce „patenty (...) i wdrożenia” napisze „brak”. Zapytajmy więc: po co naszej kulturze filozofowanie? Nie filozofowie i nie instytuty filozoficznych badań i kształcenia filozoficznego, ale właśnie – filozofowanie. Żeby odpowiedzieć na takie pytanie, potrzeba nie tylko filozofii, ale także dobrych narzędzi z innych dziedzin nauki. Trzeba zapytać, jakiego rodzaju grą kulturową jest filozofowanie? Ilu z nas w nią gra? I co się wtedy dzieje? Czy filozofujemy na co dzień, czy tylko od święta? Niniejsza książka ani nie popularyzuje, ani nie przybliża tego, co robią filozofowie. Zamiast tego prowadzi Czytelników od rozmów w pociągach do teorii czerpanych z filozofii i socjologii wiedzy, od lektury nagłówków prasowych do teorii kultury, od obrazów epidemii i biografii Spinozy do studiów nad nauką. Stara się przy tym na pytania wyżej postawione jak najogólniej odpowiedzieć, a przepaść zasypać, pokazać przy tym, że filozofia od swego kulturowego otoczenia nie jest i nigdy nie była odizolowana. Przeciwnie, filozofowanie tak bardzo i w tak licznych miejscach w tkankę kultury wrosło, że bez niego tkanka ta porozrywałaby się na strzępy, że dla kultury współczesnej filozofowanie w najrozmaitszych przejawach jest czymś koniecznym, jest warunkiem trwania, życia i rozwoju. (shrink)

W artykule podjęto problem związków zachodzących między retoryką a współczesną antropologią filozoficzną. Głównym punktem odniesienia jest dzieło Hansa Blumenberga. Rekonstrukcja założeń antropologicznych odwołujących się wprost do tradycji retorycznej zostanie uzupełniona analizą jego programu metaforologii – dyscypliny badającej logikę poznania przedpojęciowego. Koncept człowieka jako istoty nacechowanej brakiem – zarówno biologicznymi deficytami, jak i przypadkowością egzystencji, prowadzi do interesującej zmiany paradygmatu rozumienia samej antropologii. Skoro homo defectus zdany jest na prowizoryczność wiedzy o świecie i o sobie samym, antropologia powinna zrezygnować z perfekcjonistycznych (...) roszczeń poznawczych i zwrócić się ku badaniu metaforycznych zasobów języka, które determinują zarówno dyskurs filozoficzny, jak i potoczny język. (shrink)

The author returns to both Polish and German cultural sources and depictions of rebellion. In Polish culture the basic, even archetypical depiction of warriors comes from Zygmunt Krasiński’s Un-divine comedy [Nie-Boska komedia]. For the German culture it is The Robbers, written by Friedrich Schiller. Both dramas are characterized by the author as cultural models of rebellion and revolution for the two countries. The problems depicted in both books have not only become historical, old and resolved, but they are present in (...) the current times. Due to this fact, the questions of how to change them remain. Since the questions recur it is worth coming back to the culturally depicted solutions. (shrink)

The aim of the paper is to present how the late medieval plague pandemic affected the societies of Western and Eastern Europe. The author used chronicles and works of literature of that time, on top of the abundant literature on the subject. Based on this bibliography, he carried out a critical analysis of the content, revealing the similarities and differences in the course of the Black Death epidemic across parts of Europe. The plague was taking its toll on all age (...) groups and at all levels of society. The main reason for this was that physicians, not knowing what was causing the disease, could not help the infected for a long time. The epidemic exposed the poor level of the contemporary medics’ knowledge and their unpreparedness for saving human lives. It also showed that university studies neither equipped them with sufficient knowledge nor gave them the practical skills needed to fight the dangerous disease. The Black Death particularly disorganized the economic and social life of Western and Southern European countries. Although the plague first struck Central Europe with less intensity than it did the West, it did take its toll on it. Its subsequent waves had an especially dramatic impact on the large trading towns such as Wroclaw and Krakow. A pervasive fear of the plague also contributed to the resentment towards those seen as aliens, especially Jews. They were the ones accused of poisoning wells and supplies, and spreading the disease. In Wroclaw, the capital city of Silesia, which was then part of the Kingdom of Bohemia, the attack on Jews was initiated by John of Capistrano – the papal inquisitor. It led to a much publicized trial that resulted in the death sentences death sentences given to several dozen people. Seeking to understand the reason behind Capistrano’s actions, the author analyzed his treatise on the duties of physicians and clergy toward plague patients. It results from that work that the course of the epidemic in Central Europe, despite its local variations, was not significantly different from that observed in Western countries. (shrink)

English title: Cultural Stereotypes and Bias Towards the Indians in Writing of Rudyard Kipling. The aim of this paper is to characterize and dispute the cultural stereotypes and prejudices against the Indians depicted in the writings of Rudyard Kipling (1865–1936), one of the most popular British novelists of the Victorian era. The starting point for these reflections is George Orwell’s essay in which he describes Kipling as a racist and imperialist as well as a morally insensitive and aesthetically disgusting figure. (...) To verify this view the present author undertakes an analysis of the cultural stereotypes and prejudices embedded in the selected novels by Kipling. In reconsidering Kipling’s works, she traces the connections between his own world-view and the negative reception of Indians within the Anglo-Indian community by which he was largely shaped. The paper concludes by supporting Orwell’s criticism and demonstrating how Kipling reinforced the stereotype of an Indian, thus reflecting the cultural cliché widespread among the xenophobic and conservative Anglo-Indians in the 19th century. (shrink)

English title: Ricoeur and Derrida — the Heritage of Death. In this article the author juxtaposes two different attempts of defending life against Heidegger’s horizon of death (Sein zum Tode) (the survie (survival) of Jacques Derrida and the “Living up to Death” of Paul Ricoeur). Their false proximity introduces a new insight into the discussion about the paradoxical positiveness of deconstruction. Ricoeur’s concept of life makes impossible the understanding of deconstruction as faithfulness to the other not in his identity, but (...) precisely in his otherness. (shrink)

The article deals with philosophy of mathematics called quasi-empiricism, with special attention paid to concepts of changes in mathematics as a result of social activity during its development. Three outlooks on historical changes in the development of mathematics are presented: Wilder's description of mathematical practise in a cultural framework, Garbiner's analysis of „scientific revolution” in mathematics in the end of 18th century and Kitcher's criticism of invariability and cummulativity of mathematical knowledge and his application of Kuhn's philosophy of science to (...) mathematics. (shrink)

Redaktorzy serii _Słowniki Społeczne _w „Słowie wstępu” (s. 7–8) deklarują, że jest ona kontynuacją niegdysiejszego dzieła _Słownik_ _społeczny_ z roku 2004, w którym ponad stu uczonych zarówno z ośrodków krajowych, jak i zagranicznych zaprezentowało w obszernych esejach dorobek nauk humanistycznych i społecznych zgromadzony do początków XXI wieku (s. 7). Tym niemniej nowy projekt zakrojony jest szerzej niż tamten: w liczącej ponad dwadzieścia tomów publikacji zaprezentowany zostanie stan wiedzy humanistycznej i społecznej trzeciej dekady XXI stulecia; wiedzy dotyczącej człowieka rozwijającego się w (...) zróżnicowanych cywilizacjach, kulturach i społeczeństwach, wyznającego rozmaite religie i honorującego różne wzorce postępowania (s. 7). W tym celu poszczególni autorzy w zamiarze pomysłodawców serii napisali obszerne eseje wg tego samego schematu, umieszczone w tematycznych tomach zbudowanych wg „klucza interpretacyjnego”, który ukazuje najistotniejsze zagadnienia poruszanej w danym tomie tematyki (s. 7–8). (shrink)

Artykuł przedstawia interpretację imperatywu kategorycznego podaną przez H. Sidgwicka w The Methods of Ethics i wpływ tej interpretacji na kolejne pokolenia filozofów anglosaskich. Interpretacja ta jest Kantowi całkowicie obca, ponieważ w swojej lekturze Kanta Sidgwick korzystał z zespołu idei, które od dawna były obecne w brytyjskiej filozofii moralnej i znacznie różniły się od idei Kantowskich. Autorytet Sidgwicka spowodował, że jego błędne opinie o imperatywie kategorycznym bezkrytycznie powtarzano bez solidnych badań nad tekstami Kanta. Sidgwickowska interpretacja imperatywu kategorycznego żyje własnym życiem w (...) wielu podręcznikach historii etyki i pośrednio kształtuje myślenie moralne części dzisiejszych etyków. (shrink)

A study of the contrasts between Austrian and German philosophy, with special reference to the role of logic and science, of the Brentano School and the Vienna Circle, and of the different ways in which Austrian and German ways of thinking have influenced contemporary analytical and Continental philosophy.

Stein’s theory of empathy lies at the intersection of the phenomenological findings of E. Husserl and M. Scheler. By presenting the issue of “empathy” in a broader framework, including intentionality, the originality of experience, the issue of personality and the individual identity, as well as the so-called world of values, namely the culture, I argue for a dynamic, process-oriented concept of dealing with feelings, namely diapathy. -/- Koncepcja Edyty Stein rozumienia drugiego człowieka jest znana z jej dysertacji O zagadnieniu wczucia. (...) Niemniej, gruntowne przebadanie struktury osobowości ludzkiej, jakie podjęła w Filozofii psychologii i humanistyki, rzuca nowe światło na tę kwestię. Stein dokonuje swoistej syntezy Husserlowskiego prymatu prawdy i Schelerowskiej koncepcji miłości, unikając przy tym idealizmu i woluntaryzmu, którym obarczone są te stanowiska. Steinowska koncepcja znajduje kontynuację w fenomenologii M. Merleau-Ponty’ego i R. Barbarasa. (shrink)

Koncepcja Edyty Stein rozumienia drugiego człowieka jest znana z jej dysertacji O zagadnieniu wczucia. Niemniej, gruntowne przebadanie struktury osobowości ludzkiej, jakie podjęła w Filozofii psychologii i humanistyki, rzuca nowe światło na tę kwestię. Stein dokonuje swoistej syntezy Husserlowskiego prymatu prawdy i Schelerowskiej koncepcji miłości, unikając przy tym idealizmu i woluntaryzmu, którym obarczone są te stanowiska. Steinowska koncepcja znajduje kontynuację w fenomenologii Merleau-Ponty’ego i R. Barbarasa.

Tematem artykułu jest twórczość Manuela Vázqueza Montalbána (1939–2003), przedstawiciela generacji pisarzy rozczarowanych przemianami demokratycznymi zachodzącymi w Hiszpanii w latach siedemdziesiątych XX wieku oraz autora jednej z najważniejszych serii kryminalnych napisanych w języku hiszpańskim. Autorka przeprowadza analizę cyklu powieściowego o przygodach detektywa Pepe Carvalho, który stanowi kulturowy i pokoleniowy manifest a także przykład oryginalnego wykorzystania konwencji literatury gatunkowej jaką jest powieść kryminalna. Celem artykułu jest wskazanie tych cech twórczości autora, które mogą utrudniać jego odbiór przez czytelników z innego niż hiszpański kręgu (...) kulturowego. (shrink)

Współczesność oraz znana nam kultura związane są ściśle z postępem technicznym. Ta kultura w sposób dogłębny przenika nasze codzienne życie – służy jako rozrywka, wygoda, narzędzie pracy czy komunikacji. Fakt, że krocząc w przyszłość, stajemy się coraz bardziej zależni od technologii, jest źródłem wielu problemów różnorakiej natury. Istnieje w konsekwencji potrzeba dyskusji nad zagadnieniami takimi jak: technologiczne uzależnienia, realność rzeczywistości wirtualnej, wpływ technologii na relacje międzyludzkie bądź konsekwencje cyfryzacji. Owa potrzeba jest realizowana w dyskusji uniwersyteckiej, tak jak miało to miejsce (...) na konferencji Człowiek i społeczeństwo wobec wyzwań technologii. Filozoficzno-kulturowe aspekty postępu technicznego. Odbyła się ona 23 maja 2019 roku w budynku Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego przy ulicy Wóycickiego 1/3 w Warszawie. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Koło Naukowe Studentów Filozofii UKSW, a uczestnicy pochodzili z licznych środowisk akademickich całej Polski. (shrink)

Perhaps the burning issue facing us today is how people from different cultural backgrounds can live together or in close proximity with one another and preserve their identities without destroying one another. This topic is important to me because I believe that new understandings about what we mean by the terms “speech” and “reality”' may contribute towards an improvement in our ability to work together with peoples of diverse backgrounds in order to create a more caring an humane planet. As (...) I approach my three score and ten years of life and think about the importance for future generations of the legacies of my teacher Eugen Rosenstock-Huessy, of Mikhail Bakhtin, Martin Buber and Franz Rosenzweig, two Christians and two Jews, whose lives and writings have also influenced my own life and thinking. I would single out their insights into speech and language as worthy of serious attention by future generations. When asked by students and colleagues if there is a single unifying theme that we should focus our energies on, without hesitation, I say: speech and reality. (shrink)

Perhaps the burning issue facing us today is how people from different cultural backgrounds can live together or in close proximity with one another and preserve their identities without destroying one another. This topic is important to me because I believe that new understandings about what we mean by the terms “speech” and “reality”' may contribute towards an improvement in our ability to work together with peoples of diverse backgrounds in order to create a more caring an humane planet. As (...) I approach my three score and ten years of life and think about the importance for future generations of the legacies of my teacher Eugen Rosenstock-Huessy, of Mikhail Bakhtin, Martin Buber and Franz Rosenzweig, two Christians and two Jews, whose lives and writings have also influenced my own life and thinking. I would single out their insights into speech and language as worthy of serious attention by future generations. When asked by students and colleagues if there is a single unifying theme that we should focus our energies on, without hesitation, I say: speech and reality. (shrink)