Zebrane w niniejszej publikacji prace są owocem namysłu zarówno badaczy przyrody, jak i filozofów oraz teologów. Prezentują one różnorodne spojrzenie na elementy dziejów dialogu między naukami przyrodniczymi, filozofią i teologią, a także własne poszukiwania autorów dotyczące współczesnych aspektów tej problematyki. W pierwszej części zostanie przedstawione spojrzenie na charakterystyczne punkty historycznego procesu formowania się relacji między różnymi dziedzinami ludzkiego poznania. Czytelnik będzie mógł prześledzić etapy jednoczenia się religijnego i filozoficznego obrazu rzeczywistości na gruncie chrześcijańskiej starożytności i średniowiecza. Ukazane też zostanie (...) oświeceniowe rozejście się teologii i nowożytnej filozofii pod wpływem rozwoju nauk szczegółowych. Współczesny etap poszukiwań obszarów i perspektyw, w których możliwy jest dialog pomiędzy wyodrębnionymi z filozofii naukami przyrodniczymi a samą filozofią oraz teologią, zostanie zaprezentowany w drugiej części niniejszej publikacji. Składają się na nią artykuły dotyczące zarówno aspektów metodologicznych, jak i konkretnych problemów pojawiających się na styku elementów triady: przyrodoznawstwo – filozofia – teologia. (shrink)

Artykuł proponuje rozumienie filozofii jako współmyślenia, rozumianego m.in. tak, jak ujmuje to Cezary Wodziński, czyli współmyślenie z filozofem, którego dzieło ma charakter swoistego wyzwania. Jednakże wyzwaniem może być wiele innych zjawisk czy wydarzeń, jak np. zamach 9/11, pandemie, skażenie środowiska itp. Filozofia w całości jest ponadczasową praktyką współmyślenia. Współmyślenie wynika oczywiście ze „współbycia”. Według innych współmyślenie filozoficzne jest dzieleniem wspólnej miłości do tego, co istotowe. Warunki współmyślenia to m.in.: wzajemny szacunek, pokora, tolerancja, otwartość, rzetelność myślenia, polemika ad rem. Kierunkiem (...) filozoficznym, który współmyślenie stawia w centrum swojej uwagi, jest niewątpliwie filozofia dialogu. Filozofia musi być otwartością na to, co Inne. W ten sposób myślenie filozoficzne może wyrastać ze wspólnej troski myślicieli o los człowieka i cywilizacji. (shrink)

Celem artykułu jest rekonstrukcja i krytyczna ocena modelu tomistycznej filozofii człowieka, który został opracowany przez o. Romana Darowskiego. Analizy mają charakter metateoretyczny. Ich przedmiotem są teksty napisane przez o. Darowskiego w różnych okresach jego twórczości filozoficznej. W sposób szczególny uwzględniona została jego praca _Filozofia człowieka_, która miała kilka wydań. Zastosowana metoda badawcza polegała na treściowej i logicznej rekonstrukcji modelu filozofii człowieka przedstawionego w pracy _Filozofia człowieka_. Model ten został poddany krytyce metodologicznej, która pokazała, że w obecnej sytuacji kulturowej ma on (...) już tylko wartość historyczną. Może jednak stanowić dobry punkt wyjścia do dyskusji nad kierunkami rozwoju współczesnej antropologii tomistycznej. Rozwój ten powinien dokonywać się w krytycznym dialogu z naukowym obrazem świata. (shrink)

W dniach 15–16 października 2019 roku na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie miało miejsce międzynarodowe sympozjum naukowe pt. "Przyrodoznawstwo – filozofia – teologia. Obszary i perspektywy dialogu". W konferencji wzięło udział ponad dwudziestu naukowców z dziesięciu krajów.

Cultural, social and religious diversity is one of the most valued and most valuable aspects of our contemporary, globalized world. Sometimes it even tends to be described as a gift and invitation to dialogue instead of conflict and confrontation, as numerous authors – Samuel P. Huntington, Mary Habeck, Paul Berman, Bruce Bawer and many other – would have us to believe. Especially dialogue among religions – Judaism, Buddhism, Christianity and Islam – is an object of peculiar interest, expectations and hopes. (...) Within the paper recent dialogic tendencies in cultures and societies are presented as one of the most important manifestations of humanism (both religious and a-religious), which is reconstructed in reference to social change, modernization, enlightenment, toleration and pluralism as phenomena analyzed and deliberated by Fracis Bacon on one hand and contemporary Macedonian philosopher and Muslim theologian, Ismail Bardhi, on the other. Is enlightenment without secularization possible? Does religious passion and zeal always lead to suspension, “overcoming”, elimination of reason? In the conclusion of the paper the significance of works by young Polish artist, Joanna Rajkowska, is being highlighted as an example of humanism and dialogism which struggle with recent waves of islamophobia in Europe. (shrink)

The article analyses two first Schelling's works devoted to philosophy of identity: "Darstellung meines Systems der Philosophie" from 1801 and dialogue "Bruno oder über das göttliche und natürliche Prinzip der Dinge" from 1820. In the first one the absolute mind is presented as absolute qualitative identity of object and subject, as absolutely simple and not diverse substance. The form of being of absolute identity is cognition, which realises as infinite constitution of object. Particular things as potencies are quantitative difference between (...) that which is subjective and that which is objective. According to dialogue Bruno, idea as true and eternal reality is unity of what is real and ideal, finite and unfinite. On the other hand, finite things contain their opposite (lack of unity) of their components. (shrink)

The teaching of John Paul II clearly articulates the strain of human rights. The Pope initiates a dialogue with the Enlightenment tradition and develops the theological and philosophical foundations of the culture of human rights. Karola Wojtyła’s personalistic thought appears to be a very coherent and reliable key to understand the doctrine of human rights. Wojtyła stresses subjectivity and non-reducibility of the person as a concrete human „I.” It is both autonomy and transcendence that constitute dignity of the person towards (...) other personal and impersonal beings. (shrink)

The aim of a comparison of two traditions is not an aim in itself. In the paper the,approximation" of two cultures has the role of a mirror of self-comprehension. Merleau-Ponty's intention to bring philosophy,down to earth" is implemented by the boundaries of ,,inner-outer" and crossing subjectivity and objectivity in the Cartesian paradigm. His phenomenology of the body is,understandable" or, better to say ,,elucidatory" through the term of pranayama - the yogic breath control. Emphasis on experiencing ,,movement in space" - dimensionality, (...) is endorsing this relationship. Moreover, both approaches have a common point: reversibility - switch, or reverse - of the figure and the ground back and forth at will. In Merleau-Ponty's concept of the Jived body" the reversibility is a continuum of the world and the body and in yoga it is pranic inspiration-expiration experience. (shrink)

This is the editorial of the monothematic issue of the journal Filozofia dedicated to Martin Buber (1878 – 1965) on the occasion of the centenary of the first publication of his most famous and popular book, I and Thou, on his philosophy of dialogue.

The study analyses a narrative monologue, an inner monologue, and a monologue which includes a dialogue between the author and the reader/spectator, from the point of view of the recipient’s participation in the narrative. It employs Muka?ovský’s analysis of to what extent a monologue is present in every dialogue as well as latent and sometimes manifest dialogue features present in every monologue, along with the side-participation of hearer/spectator. The notion of side-participation is expanded on the triangular model of attention with (...) continual presence of ego-consciousness. Thus every monologue has a side-participant who consequently holds a conversation with himself, especially in the case of an aesthetic attitude. Each member of a communicative situation embodies three roles: those of a speaker, a hearer and a side-participant. (shrink)

Około trzydziestu lat temu G. Picht pisząc esej filozoficzny o pojęciu odpowiedzialnosci mógl stwierdzić, ze zna tylko jedną monografiię poswieconą temo zagadnieniu. Dzisiaj istnieje juz wiele studiów o odpowiedzialności, a wydana w niedługim czasie po publikacji Pichta rozprawa R. Ingardena, zdążyła stać się klasyczną. Pomimo tej obfitości analiz - a raczej, dzięki niej - pytania o odpowiedzialność i „do odpowiedzialności" powracają. Rodzą się one zresztą nie tylko w kontekscie uczonych dysput ; przynosi je „samo życie". To przecież codzienność jest miejscem (...) „zdziwienia" i impulsem dla ruchu mysli filozoficznej. Do tejże codzienności filozofia nieustannie powraca, w zamiarze dochodzenia do tego, "jak jest naprawdę". W niniejszych rozważaniach o odpowiedzialności, nie rezygnując z odniesienia do potocznego doświadczenia, chcemy wejść w dialog z myslą Martina Bubera, który swoje zadanie filozoficzne pojmował jako "prowadzenie rozmowy" i wskazywanie „na coś w rzeczywistości, co nie zostalo zauważone lub jest za mało dostrzegane". Był on jednym z tych myślicieli, dzięki którym pojęcie odpowiedzialności zostało wprowadzone do filozofii i teologii w nowym, a przynajmniej „malo dostrzeganym" przez tradycję znaczeniu. Jakie to jest znaczenie? A jakie było tradycyjne? (shrink)

Około trzydziestu lat temu G. Picht pisząc esej filozoficzny o pojęciu odpowiedzialnosci mógl stwierdzić, ze zna tylko jedną monografiię poswieconą temo zagadnieniu. Dzisiaj istnieje juz wiele studiów o odpowiedzialności, a wydana w niedługim czasie po publikacji Pichta rozprawa R. Ingardena, zdążyła stać się klasyczną. Pomimo tej obfitości analiz - a raczej, dzięki niej - pytania o odpowiedzialność i „do odpowiedzialności" powracają. Rodzą się one zresztą nie tylko w kontekscie uczonych dysput ; przynosi je „samo życie". To przecież codzienność jest miejscem (...) „zdziwienia" i impulsem dla ruchu mysli filozoficznej. Do tejże codzienności filozofia nieustannie powraca, w zamiarze dochodzenia do tego, "jak jest naprawdę". W niniejszych rozważaniach o odpowiedzialności, nie rezygnując z odniesienia do potocznego doświadczenia, chcemy wejść w dialog z myslą Martina Bubera, który swoje zadanie filozoficzne pojmował jako "prowadzenie rozmowy" i wskazywanie „na coś w rzeczywistości, co nie zostalo zauważone lub jest za mało dostrzegane". Był on jednym z tych myślicieli, dzięki którym pojęcie odpowiedzialności zostało wprowadzone do filozofii i teologii w nowym, a przynajmniej „malo dostrzeganym" przez tradycję znaczeniu. Jakie to jest znaczenie? A jakie było tradycyjne? (shrink)

The paper analyzes the concepts of truth and dialogue in the frame of current neutralist liberalism. According to neutral liberals, we should not introduce the concept of moral truth into the liberal dialogue, because currently we are unable to choose rationally the true moral claim among rival moral ideals. Rather, as Bruce Ackerman says, we should leave aside all moral ideals about which we currently disagree. However, resignation concerning the concept of truth in political discourse is not as unquestionable as (...) liberals would like to proclaim. It is not even neutral. There are things which we cannot leave aside and still consider ourselves being morally neutral: for example, problems of abortion, euthanasia, cloning etc. Further, without the concept of truth we are unable to have a theory of human being, which we need in order to determine, who is allowed to take part in the po_litical dialogue. Even though in the contemporary political theory the neutral li_beralism is definitely an attractive solution, it has serious flaws, which we should not ignore neither in philosophical debate nor in the institutional designing of our societies. (shrink)

Long before the multiculturalism and globalism became the well-known controversial slogans of our time, Michel Foucault in a brief and otherwise not important interview expressed a courageous idea, that the future of philosophy, finding itself in a deep crisis at present, might depend on its encounter with Asiatic thinking. In 1978 during his stay in Japan Foucault proclaimed the end of Western philosophy. According to him if any philosophy is to exist in future, it will have to come to existence (...) aside Europe or as a result of the encounter of European and Non-European thinking. One way or other, the author is deeply convinced, that it is from this encounter that the most shining future of philosophy is to expect. (shrink)

From the Will of Knowledge to the Care-of-the-Self. Michel Foucault’s Philosophy of the Subject 1976–1982 The following article is an exploration of the intellectual journey of the French philosopher Michel Foucault in its latest period, from the Will to Knowledge, first book of the History of Sexuality, up to the later idea of care-of-the-self. The idea of the care-of-the-self is treated here as the culmination of Foucault’s philosophy, as well as its most mature expression. Maturity here means that, according to (...) this concept, the subject is not perceived as the passive outcome of games played between the forces of knowledge and power, as it was presented in the writings of Foucault from the 1960s and 1970s, but, thanks to his own actions, directed at himself, so called practices of the Self, the subject is able to create itself, in separation from the outside influences that bind him. In the context and in contrast to the idea of the care of self is the idea of self-knowledge, a solely intellectual perspective, for which – according to Foucault – the care of the self was abandoned by philosophers for many centuries. A part of the goal of this study is to demonstrate that the concept of the care of the self was introduced through a conceptual evolution, in which certain ideas, gradually changing their meanings, morphed into other ideas, to arrive at the point where the ancient Greek idea of epimeleia heautou, care of the self, was necessary to be introduced. The principal sources for Foucault’s analyses were the writings of Stoics and Epicureans from the 1st and 2nd centuries A.D., as well as the Plato’s dialogue The First Alcibiades. A method of close-reading of the published works of Foucault and the transcripts of his lectures from a period of 1976 to 1982 was used to prove the above mentioned argument. The central goal of this thesis was largely accomplished – it has been demonstrated that Foucault, by examining various Stoic and Epicurean practices of the Self, showed that the subject is not determined to be formed solely as a result of the games of knowledge and power. Thanks to the concept of care of the self, Foucault had drawn a much larger margin of freedom for the individual, than he did in his earlier works. (shrink)

This is a dialogue between an opponent of the phenomenal concept strategy and Mary from Frank Jackson’s knowledge argument. In this dialogue, Mary, who has complete physical knowledge about what it is like to see red, but has never seen red, is a physicalist and she defends the phenomenal concept strategy against her interlocutor’s objections. In the end, none of them is able to convince the other, but their conversation, through considerations of different versions of the knowledge argument and different (...) applications of the phenomenal concept strategy, reveals the most basic disagreement, or clash of intuitions, they have. The implied conclusion of the dialogue is that the disagreement on the success of phenomenal concept strategy as a physicalist response to the knowledge argument cannot be resolved unless this particular clash of intuitions is resolved. (shrink)

W artykule przedstawiono etyczny aspekt idei wolności, jednej z głównych koncepcji filozofii Józefa Tischnera. Krakowski filozof w swej twórczości pierwotnie ukazywał wolność w horyzoncie etyki ufundowanej na doświadczeniu apelu wartości przedmiotowych i ich hierarchii – zaczerpniętej od Maksa Schelera. Następnie, pod wpływem twórczości Emmanuela Lévinasa, wzbogacił swa koncepcje wolności o doświadczenie „mowy” twarzy inne- go. Tym samym w jego filozofii zarysowało się napięcie miedzy dwoma paradygmatami myślowymi: fenomenologia wartości i filozofia dialogu. Ostatecznie można pogodzisz powyższe paradygmaty. Takowa synteza (...) ukazuje specyfikę i nowatorstwo idei wolności tworzonej przez Józefa Tischnera. (shrink)

Platon w dialogu "Państwo" sam określił mianem widziadła model sprawiedliwości oparty na konstrukcji "państwa idealnego", w oczywisty sposób dystansując się do tego modelu. Jedynie widziadłem sprawiedliwości jest zatem to, że każdy ma się zajmować czymś jednym, że "człowiek, który jest szewcem z natury, najlepiej zrobi, jeżeli zostanie przy swoim kopycie i nic innego nie będzie próbował"; jedynie widziadłem jest także to, że jednostka jest dla państwa a nie państwo dla jednostki. Argumentuje się, że - zdaniem Platona - jeden i (...) ten sam człowiek sprawiedliwy, zatem człowiek doskonały, zajmuje się w swoim życiu nie tylko polityką (rządzeniem państwem, filozofią), ale i ćwiczeniem ciała, aby być zdolnym do walki, i zdobywaniem majątku. Tekst należy do tej współczesnej tradycji refleksji nad Platonem, w której obecne jest przekonanie, że wykładu o Platona koncepcji sprawiedliwości nie powinno opierać się na lekturze Karla Poppera "Społeczeństwa otwartego". (shrink)